Analiza przypadku.doc

OBSERWACJA RODZINY Z PROBLEMEM PATOLOGICZNYM.

                            Dziewczyna obecnie ma 14 lat. Jest piątym z kolei dzieckiem z ciąży o przebiegu prawidłowym. Dziecko urodziło się o czasie siłami natury, zaczęło siadać około siódmego miesiąca życia, chodzić około 1,5 roku życia, rozwój mowy przebiegał w prawidłowym czasie. Dziewczyna przeszła choroby typowe dla okresu dziecięcego: świnkę, różyczkę, ospę, drobne przeziębienia. W trzecim roku życia zatruła się tabletkami przeciwpadaczkowymi, które znalazła na śmietniku, około tygodnia leżała w szpitalu w Myślenicach. na odtruciu. Poważniejszych chorób nie było, aktualny stan zdrowia jest dobry.

              Według matki dziewczyna ma dobre relacje z rodzeństwem, pomimo kłótni z braćmi. W kontakcie z matką jest otwarta, często z nią rozmawia o swoich problemach szkolnych. W oczach matki jest osobą nerwową, zalęknioną, która bardzo nie lubi awantur w domu.

Wywiad przeprowadzony z dziewczyną przeze mnie obserwowaną ujawnił, że czuje ona niepokój, lęk i ma objawy psychosomatyczne nie tylko w trudnych sytuacjach szkolnych, ale również w trudnych sytuacjach rodzinnych ( liczne awantury, fizyczne przejawy przemocy wobec matki ze strony ojca – bicie oraz psychiczne przejawy przemocy, tj. poniżanie matki, wulgaryzmy wypowiadane przez ojca, nadużywanie alkoholu).

Charakterystyka sytuacji szkolnej dziecka

Od szóstego roku życia dziewczyna uczęszczała do klasy „zerowej” w pobliskim przedszkolu. Bardzo lubiła w nim przebywać, łatwo nawiązywała kontakty rówieśnicze, chciała na każdym kroku zaznaczać swoją obecność, chętnie bawiła się z rówieśnikami. Mając siedem lat rozpoczęła naukę w szkole podstawowej. W szkole podstawowej była średnią uczennicą, była dzieckiem aktywnie biorącym udział w zajęciach szkolnych.

Aktualnie uczęszcza do pierwszej klasy gimnazjum, lubi chodzić do szkoły. Pewne trudności sprawia jej matematyka. Lubi język angielski, język polski, muzykę. Oceny ma dobre. Dobrze czuje się w swojej klasie, ma kilku bliskich kolegów – D., K., A. i koleżanek – E. i A. Dużo czasu spędza z nimi również po przyjściu ze szkoły. Ma także przyjaciółkę D., starszą o rok, którą ceni za to, że potrafi dochować tajemnic.

Podczas zajęć szkolnych dziewczyna często się denerwowała, silnie odczuwała stres i lęk podczas ustnego pytania i pisemnych sprawdzianów. Towarzyszyły jej psychosomatyczne objawy stresu, którymi były: ból brzucha, płacz.

Charakterystyka sytuacji rodzinnej dziecka

              Rodzina 14-letniej dziewczyny liczy osiem osób: rodzice i sześcioro dzieci. Matka pięćdziesięciodwuletnia kobieta, posiada wykształcenie średnie techniczne, pracuje jako sekretarka w prywatnym zakładzie. Ojciec ma czterdzieści cztery lata – wykonywany przez niego zawód to kierowca – mechanik. Aktualnie nie pracuje w swoim zawodzie, w lecie dorywczo pracuje na budowach jako pomocnik. Rodzina mieszka na wsi w domu jednorodzinnym, do dyspozycji ma pięć pomieszczeń: kuchnię, dwa pokoje, łazienkę, toaletę. Warunki mieszkaniowe są trudne, pomieszczenia małe. Sytuacja materialna rodziny jest trudna, pracuje tylko matka i utrzymuje cały dom. Matka ogólnie jest zdrowa, ojciec nadużywa alkoholu, ale się nie leczy. Mają sześcioro dzieci: trzech synów i trzy córki. Najstarsza córka E. ma dwadzieścia trzy lata i uczy się w studium administracji. Drugim w kolejności dzieckiem jest syn K.- lat dwadzieścia dwa, absolwent szkoły zawodowej, z wyuczonym zawodem blacharz samochodowy, aktualnie na zasiłku dla bezrobotnych. Kolejnym dzieckiem jest dwudziestoletni Z. uczęszczający do technikum samochodowego. M. – siedemnastoletni syn to kolejne dziecko, chłopiec uczy się w technikum w klasie pierwszej. Przedostatnim dzieckiem jest M. – czternastoletnia dziewczyna, która uczęszcza do Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w Myślenicach na terapię. Ostatnim dzieckiem w kolejności jest D. – uczennica piątej klasy szkoły podstawowej.

              W rodzinie panuje chłodna atmosfera. Ojciec rodziny nie szanuje matki i dzieci. Rodzice nie darzą się wzajemnym zaufaniem. W rodzinie panuje tzw. chaos organizacyjny i emocjonalny. Ojciec wybucha często gniewem, nagle z niezrozumiałych powodów, rodzice kłócą się ostro między sobą, nigdy nie wiadomo, co zdarzy się za chwilę w domu. Przyczyną tego stanu rzeczy jest alkoholizm ojca, trwający już ponad dwadzieścia lat oraz jego znęcanie się fizyczne i psychiczne wobec matki. W 1990 roku ojciec miał dwie sprawy w sądzie o znęcanie się nad żoną w zawieszeniu. Odsiedział wyrok dwudziestu miesięcy. Osiem lat później miał kolejną sprawę dotyczącą dalszego znęcania się nad żoną, otrzymał wówczas karę w zawieszeniu na cztery lata. Wcześniej w 1994 roku siedział w więzieniu dwadzieścia miesięcy za kontakty z prostytutkami. Wówczas miał przydzielonego kuratora, został skierowany do szpitala psychiatrycznego, w którym przebywał około jednego roku. W konsekwencji został później zobowiązany do leczenia choroby alkoholowej, ale się go nie podjął.

              Stosunki między rodzeństwem są przyjazne. Dzieci często rozmawiają ze sobą, interesują się swoimi problemami, wspierają się w trudnych sytuacjach.

              Rodzina, w której wychowuje się dziewczyna jest zdominowana problemem alkoholowym i zachowaniem centralnej postaci w rodzinie ojca – alkoholika. Dziewczyna żyje w ciągłym niepokoju nastawiona na to, że w każdej chwili może nastąpić coś nieprzewidywalnego, np. nieprzewidziane zachowania dorosłych. Chcąc się dostosować do rodziny nie może ani odpoczywać i odprężyć się, ani skupić się przez dłuższy czas na jakimś zadaniu. Nie może przyswoić sobie standardów zachowania rodziny, ponieważ nie ma w niej odpowiednich wzorców zachowania: ojciec – apodyktyczny, matka – zbyt uległą, ciągle stosująca zaprzeczenia alkoholowe. Zachowanie ojca ponadto jest zupełnie dowolne, brutalne i pozbawione logiki. Matka z kolei ciągle wyjaśnia w jakiś sposób zachowania męża i zdarzenia. Konsekwencją tej niespójności w zachowaniu rodziców jest przeżywany przez dziewczynę lęk i stałe uczucie braku pewności siebie. U dziewczyny często pojawiał się i czasami jeszcze pojawia lęk przed kłótniami rodziców. Ponadto odczuwa wstyd za ojca, boi się tego, co inni mówią o sytuacji rodzinnej. Jej życiu towarzyszy piętno niepokoju, chaosu i braku oparcia. Z rozmowy z dziewczyną wynika, że ma negatywny stosunek do ojca, wyraziła się, że chciałaby, żeby umarł.

              W rodzinie 14 – letniej dziewczyny panuje chłodna atmosfera i tzw. chaos organizacyjny i emocjonalny. Osobą konfliktową w rodzinie jest ojciec, który znęca się psychicznie i fizycznie nad żoną i dziećmi. Postawa ojca w stosunku do swoich dzieci jest wyraźnie odtrącająca. Zachowanie jego jest brutalne i pozbawione logiki. Matka z kolei jest uległa i ciągle usprawiedliwia zachowania swojego męża. Konsekwencją tej niespójności w zachowaniu rodziców jest przeżywany przez dziewczynę lęk i stałe uczucie braku pewności siebie. Dziewczyna boi się szczególnie kłótni rodziców w wyniku, której może dojść do rękoczynów. Jej życiu towarzyszy piętno niepokoju, chaosu i oparcia. Odczuwa także psychosomatyczne objawy stresu, jakim jest ból brzucha i płacz. Lęk wywołany odtrącającą i agresywną postawą ojca zburzył harmonię jej dotychczasowego życia. Dziewczyna potrzebowała pomocy i czyjegoś wsparcia, których nie potrafiła udzielić jej matka.

Terapia dziewczyny

              Dziewczyna uczęszcza na zajęcia terapeutyczne od października 2003 roku. Przez pierwsze cztery miesiące spotkania odbywały się co dwa tygodnie, od marca spotkania odbywają się co trzy tygodnie.

              Na początku terapii zastosowano analizę rysunku. Dzięki niej dokonano oceny stanu psychofizycznego dziewczynki, a także pozwoliło to w pewnym stopniu wyrazić jej obecne problemy i konflikty. Pierwszy rysunek przedstawia człowieka i stanowi szybką metodę pomiarową zdolności intelektualnych dzieci w wieku szkolnym oraz często jest projektowaniem własnych emocji i uczuć.

Rys. „Narysuj osobę”

              Rysunek czternastoletniej dziewczyny jest przeźroczysty, co świadczy o jej impulsywności, niedojrzałości i skłonności do wyładowywania się. Brak dłoni mówi o jej zakłopotaniu i poczuciu nieprzystosowania. Długie nogi oznaczają dążenie do autonomii, a nierówne ramiona niestabilność emocjonalną[1].

              Drugi rysunek przedstawia osobę w deszczu. Jego zastosowanie w połączeniu z innymi testami pozwala odpowiedzieć na następujące pytania: „Jak badany zareaguję na sytuację lękową?”, a także „Jakimi zasobami osobistymi dysponuje, aby radzić sobie w środowisku wywołującym niepokój?”.

Rys. „Narysuj osobę w deszczu”

              Rysunek, który powstał w wyniku polecenia „Narysuj osobę w deszczu” ukazał podatność dziecka na stres. Dziewczynka, bowiem nie narysowała żadnego ubrania ochronnego, ani nie zastosowała parasola. Świadczy to, że w konfrontacji nawet z minimalnym stresem (deszcz na rysunku) pozbawiona jest ochrony z zewnątrz i niezdolna do obrony.

              Kolejny rysunek dotyczył domu rodzinnego. Obraz domu przedstawia rodzinę pacjenta, a także jego doświadczenia w kontaktach między podstawowymi jego członkami. Stąd też twierdzi się, że „dom jest reprezentacją miejsca, w którym jednostka poszukuje miłości i bezpieczeństwa[2].

Rys. „Narysuj dom”

              Najważniejszym elementem tego rysunku jest brak komina. Wskazuje to na brak ciepła w sferze psychicznej lub konflikty z ważną osobą płci męskiej. W tym wypadku ojca. Poza tym okna bez zasłon świadczą, że dziewczynka wyraża zachowanie otwarte i bezpośrednie.

              Ostatni rysunek przedstawia drzewo, który jest szczególnie bogatym materiałem na temat „treści życiowych”, gdyż odsłania konkretne sytuacje z przeszłości lub sugeruje cechy osobowości badanego.

Rys. „Narysuj drzewo”

              Wykonany rysunek jest bardzo prosty, gdyż składa się zaledwie, z dwóch linii – z pierwszej przedstawiającą pień i z koła przedstawiającego koronę. Wskazuje to na impulsywność i zmienność. Brak linii przedstawiającej ziemię ukazuje podatność na stres.

              Rysunki wykonane przez czternastoletnią dziewczynę w większości świadczą o jej lęku i braku poczucia własnej wartości. Wiąże się to, bowiem z takimi cechami rysunków, jak rezygnacja z kolorów, więcej pustych przestrzeni, brak wykończenia, mniej znaczeń i wykonanie kosztem jak najmniejszego wysiłku.

Dlatego też celem terapii będzie:

1.      Praca nad opanowaniem lęku oraz praca nad radzeniem sobie ze stresem.

2.      Praca nad podniesieniem poczucia własnej wartości.

3.      Terapia poprzez zabawę: zabawa w teatr

4.                   Twórcze sposoby rozładowania napięcia

I. Praca nad opanowaniem lęku oraz praca nad radzeniem sobie ze stresem

Terapia kognitywna – „zmień swoje myślenie”- polega ona na rozerwaniu błędnego kręgu negatywnych myśli. Myśli, które powodują strach są zmieniane przez nieustanne zastępowanie ich pozytywnymi, np. mówienie do siebie – poprzez głośne lub ciche powtarzanie sobie zaleceń przerywamy negatywne myślenie. Niezwykle pomocne jest spisanie negatywnych myśli i zastępowanie ich pozytywnymi.

Myśli spisane przez czternastoletnia dziewczynę:

              Negatywne myśli na mój temat:

Ø      Jestem do niczego

Ø      Innym się wszystko udaje, a mi nic

Ø      Ale ja mam zawsze pecha

Ø      Wszyscy ludzie są ode mnie lepsi

Ø      Niczego nie potrafię zrobić dobrze

Ø      Jestem zła

Ø      Nie warto nic robić, bo i tak jestem najgorsza

Ø      Moim kolegom i koleżankom wszystko w życiu się udaje

Ø      Mam trudną sytuację w domu, dlatego mogę być zła

Ø      Nie chcę się zmienić

Pozytywne myśli na mój temat:

Ø      Jestem bardzo potrzebna

Ø      Innym wszystko się udaje i mi też

Ø      Ale mam szczęście

Ø      Wszyscy ludzie są ode mnie lepsi i ja też

Ø      Potrafię dobrze: upiec jajecznicę, ugotować jajko, opiekować się dzieckiem

Ø      Jestem dobra

Ø      Jestem dobra i warto pracować nad sobą

Ø      Moim koleżankom i kolegom wszystko się udaje i mi też

Ø      Mam trudną sytuację w domu, dlatego mogę być dobra

Ø      Chcę się bardzo zmienić

2. Praca nad poczuciem własnej wartości

Istotną rzeczą w podnoszeniu własnej wartości u dziewczynki będzie przede wszystkim uświadomienie jej, iż alkoholizm jej ojca jest chorobą. Ponadto należy zwracać uwagę na to, że sytuacja jej rodziny nie ma swej przyczyny w zachowaniu dziewczynki. Ważne jest, by nie czuła się winna za cały stan rzeczy. Wszelkimi sposobami powinno się dowartościowywać jej osobę, rozmawiać z matką , by jej córka czuła się potrzebna.

3. Terapia poprzez zabawę: zabawa w teatr

              Zabawa w teatr może być metodą umożliwiającą obserwację uczuć i frustracji związanych z alkoholizmem. Udział terapeuty w takich zabawach może pomóc dziecku zadawać nurtujące je pytania, wyjaśnić jakąś kwestię i poszukać alternatywnych zachowań.

5.      Twórcze sposoby rozładowania napięcia.

      Aktywność twórcza nie tylko stwarza możliwość rozładowania stłumionych emocji: gniewu, smutku, lęku, wstydu, wściekłości, ale daje również dzieciom poczucie siły i kontroli nad własnym życiem. Mogą to być takie zajęcia jak: malowanie, modelowanie w glinie, pisanie twórcze, kukiełki, wycinanie. W pracy z dziewczynką moim zdaniem skuteczne by było zachęcenie jej do wyrażenia tego, co odczuwa, gdy jej ojciec pije. Może to być np. list do ojca.

NAJLEPSZĄ JEDNAK METODĄ JEST ROZMOWA Z RODZICAMI NA TEMAT DOTYCZĄCEGO ICH PROBLEMU. GŁÓWNYM PUNKTEM WYJŚCIA JEST PRZEKONANIE OJCA ALKOHOLIKA DO PRZYSTĄPIENIA DO RUCHU ANONIMOWYCH ALKOHOLIKÓW I PODJĘCIE LECZENIA.

„ NIE MOŻNA POMÓC ALKOHOLIKOWI, JEŚLI SAM O TO NIE POPROSI, ALBO NIE ZNAJDZIE SIĘ NA DNIE”[3]