HISTORIOGRAFIA II RZECZPOSPOLITEJ
Odbudowanie niepodległego bytu państwowego zmieniło bowiem zasadniczo warunki uprawiania nauki historycznej w Polsce – korzystniejsze.
Znaczenie dla rozwoju nauki historycznej miał rozwój wyższych uczelni, obok uniwersytetów w Krakowie i Lwowie, powstawały uniwersytety w Warszawie, Poznaniu, Wilnie i KUL. Z tym wiązał się rozwój naukowego czasopiśmiennictwa historycznego: ogólnego, wyspecjalizowanego i regionalnego.
W roku 1925 powołano do życia Polskie Towarzystwo Historyczne. Naukowcy nawoływali do zasadniczej reorientacji historiografii polskiej i stworzenia nowej, odpowiadającej potrzebom obecnej rzeczywistości Polski, syntezy jej dziejów.
· Smoleński pisał: nauka historyczna polega na poszukiwaniu prawdy dla samej prawdy, bez względu na jej stosowalność praktyczną w chwili bieżącej i w przyszłości.
· Bobrzyński uważał, że synteza dziejów musi obracać się nie wokoło pytania dlaczego upadła Polska, lecz jak dźwigaliśmy się z upadku i z jakim zasobem sił moralnych i fizycznych.
· Zakrzewski uważał, że pogląd historiografii na narodową przeszłość straci uczuciowo – polityczne zabarwienie. Wskrzeszone państwo domaga się od ogółu swych obywateli starannego przygotowania historyczno – politycznego.
· Konopczyński zgadzał się ze zdaniem, że wskrzeszenie państwa powinno zmodyfikować nasz punkt widzenia w poglądach na przeszłość; wyrażał pogląd że demokratyzacja społeczeństwa każe pytać tym pilniej o przeszłość warstw ludowych, a nie tylko szlachty.
Dzieje Polski:
· Dzieje Polski Sobieskiego
· Wielka Historia Powszechna
Utrudniało stworzenie syntezy dziejów, że pogłębiona refleksja teoretyczno – metodologiczna nie należała do mocnych stron ówczesnej historiografii polskiej. Nasi historycy bardzo mało interesowali się teoretyczno – metodologiczną problematyką historii.
· Rewizjonizm historyczny:
o Skałkowski Adam – zakwestionował demokratyzm Tadeusza Kościuszki
o Górka Olgierd
§ rewizja sienkiewiczowskiego Potopu; zaproponował sensacyjne odwrócenie pojęć: uważane za pesymistyczne poglądy szkoły krakowskiej ocenił jako optymistyczne
§ pogląd szkoły krakowskiej, że upadła Polska z własnych win implikuje tezę, że odrodziła się również dzięki własnemu wysiłkowi
§ główny czynnik dziejotwórczy to nie naród jako zbiorowość, ale aktywne polityczne elity, kierowane przez wielką opatrznościową jednostkę
§ tradycja szkoły krakowskiej powinna stać się fundamentem obozu sanacji
§ Polska odzyskała niepodległość własnym, tzn. legionowym wysiłkiem
Nurty historiografii:
· Sanacja – piłsudczykowi
o Władze wywierały wpływ na historiografię: rząd sanacyjny pozbawił katedr na Uniwersytecie Jagiellońskim dwóch wybitnych historyków: Kota i Sobieskiego; pierwszego za krytykę panującego systemu, drugiego za ocenę wydarzeń z 1920 roku
o Sam Marszałek zajmował się historią; pisał o postaniu styczniowym, dziejach polskiego czynu zbrojnego podczas I WŚ oraz dziejami wojny polsko – bolszewickiej
o Uczeni: Wacław Lipiński, Julian Stachiewicz, Władysław Pobóg – Malinowski zajmowali się najnowszymi dziejami Polski, akcentując w szczególności znaczenie polskiego czynu zbrojnego w odzyskaniu niepodległości i umocnieniu podstaw odrodzonej państwowości
· Endecja – narodowa demokracja
o Jedyny kierunek który zdobył się na stworzenie swojej własnej syntezy historii Polskie autorstwa Sobieskiego
o Liczyła więcej historyków niż sanacja ale częściej uczestniczyła w twórczości publicystycznej niż naukowej
o Uczeni: Konopczyński W. i Wojciechowski Z.
· Socjalizm
o Uczeni: Limanowski, Cynarski, Próchnik
· Komunizm
o Uczeni: Eugeniusz Przybyszewski, Hipolit Grynwaser
Orientacje historiograficzne:
· Zachodnia
o Idee narodowej demokracji, która główne zagrożenie dla Polski upatrywała w Niemczech i uważała, że odrodzona Polska powinna nawiązywać do tradycji państwa Piastów
o Badacze czasów średniowiecza: Tymieniecki, Tyc, Maleczyński, Włodarski, Górski, Zajączkowski, Sobieski, Feldman
o Polemizowali z poglądami historiografii niemieckiej podkreślali, że państwo polskie powstało na rodzimym korzeniu, rozwinęło się jako organizm niezależny od Niemiec, które wciąż mu zagrażały, że żywioł rodzimy, nie zaś niemiecki, zdecydował o ukształtowaniu struktury dawnego polskiego społeczeństwa
o Przeciwstawiali się rozwijanemu zarówno przez dawniejszą, jak i współczesną historiografię niemiecką poglądowi na niemiecką ekspansję wschodnią – był to brytany podbój a nie misja cywilizacyjna
o Wskazywali na polski i słowiański charakter obszarów pozostających pod panowaniem niemieckim: Śląsk Pomorze
· Wschodnia
o Federalistyczne koncepcje obozu piłsudczykowskiego, który nawiązywał do tradycji wielkości Polsk w czasach Jagiellonów
o Badacze czasów Jagiellońskich: Halecki, Kolankowski, Paszkiewicz, Kamieniecki
o W idei jagiellońskiej poszukiwali tradycji, mającej uzasadniać mocarstwowe ambicje współczesnego państwa polskiego
o Koncepcje polskiej obecności na Wschodzie: unitarystyczna i federalistyczna
o Powstała więc dyskusja na temat unii polsko – litewskiej; czy polegała ona na inkorporacji czy też na federacji
o Uważano, że unia miała polegać na dobrowolnym związku narodów, miała być świadectwem pokojowej ekspansji cywilizacyjnej
Szkoły naukowe
· Grono uczonych, skupionych wokół jednego bądź kilku naukowych mistrzów
o Szkoła historyczno – prawna: O. Balzer oraz S. Kutrzeba
o Szkoła ustroju: Dąbkowski, Wojciechowski, Hejnosz, Adamus
o Szkoła historii gospodarczej: Bujak, Rutkowski, Inglot, Hoszowski, Rusiński, Deresiewicz
o HANDELSMAN:
§ Historia powszechna zachodnioeuropejskiego średniowiecza: Manteuffel Serajski, Arnold, Małowist, Gieysztor
§ Historia powszechna i Polski czasów nowożytnych i XIX wieku: Więckowska, Płoski, Żywczyński, Rusjan
o Szkoła wojskowości: Tokarz, Moraczewski, Oppman, Jabłoński
Polska nauka historyczna w okresie II RP rozszerzyła horyzont swoich zainteresowań pod względem chronologicznym i problemowym; zajmuje się czasami przedhistorycznymi i czasom bliższym współczesności. Zajmuje się czasami porozbiorowymi – odzyskaniem niepodległości.
Europejski charakter historiografii polskiej:
· Historycy poczęli uprawiać badania nad niegdysiejszą rolą Polski na arenie międzynarodowej, zajmując się międzynarodowymi stosunkami:
o Politycznymi
o Gospodarczymi – historia gospodarcza
§ Lwów – Bujak
§ Poznań – Rutkowski
§ Kraków – Grodecki
§ Warszawa - Arnold
o Kościelnymi – dzieje kościoła
o Kulturalnymi – historia kultury
§ Kraków – Kot
§ Lwów – Łempicki, Ptaśnik
§ Warszawa - Czarnowski
o Naukowymi – historia nauki i oświaty
§ Kot, Łempicki, Barycz
· Historia powszechna
o Starożytność
§ Morawski, Zieliński, Piotrowicz, Czarnecki
o Bizancjum
§ Zakrzewski, Halecki
o Średniowiecze
§ Ptaśnik, Dąbrowski, Zajączkowski, Włodarski, Handelsman
o Nowożytna i Najnowsza
§ Dembiński, Konopczyński, Szelągowski, Feldman
o Żydzi
§ Mojżesz Schorr, Majer Bałaban
Zasadnicze znaczenie dla rozwoju polskiej nauki historycznej było stworzenie dla niej normalnych, podobnych do istniejących w innych krajach europejskich, warunków rozwoju – umożliwiło to tym samym rozwój naukowej kadry. Sprzyjało rozszerzaniu zarówno chronologicznych, jak i problemowych horyzontów nauki; pobudziło rozwój nowych historycznych koncepcji. Historiografia polska była w pełnym tego słowa znaczeniu historiografią europejską.
7
madzia.1majka2