Mity historii Polski XIX wieku.doc

92. Mity historii Polski XIX wieku.

Mity powstawały wraz z formatowaniem się pamięci społeczeństwa. Jako archetyp kultury były jednym z najstarszych, najtrwalszych ale i najbardziej dynamicznych elementów świadomości społecznej. Pozostawały nośnikami tradycji, zapewniały ciągłość między pokoleniami. Były obecne w literaturze, sztuce, myśleniu politycznym, pedagogicznym społecznej, propagandzie politycznej.

1.     MIT FOLKLORU JAKO SKARBCA NARODOWOŚCI

Pierwsze zainteresowanie folklorem w Polsce pojawiły się na przełomie XVIII i XIX w., a więc po utracie państwowości wycisnęło to duże piętno na stosunku ówczesnych entuzjastów folkloru do zjawisk kultury ludowej. Ukształtował się fałszywy obraz ludu i jego folkloru wśród elit polskich. Zainteresowanie „poezją gminną” zrodziło się z przyczyn politycznych i narodowych. W poszukiwaniu narodu i korzeni narodowości zwracano się do ludu. Folklor miał właściwości pozwalające wskrzesić i uratować polską tożsamość narodową państwową. Rozwinął się mit folkloru jako skarbnicy narodowości. Elity gromadziły , kolekcjonowały i zapisywały zjawiska mówiące o przeszłości Polski o jej przodkach i początkach. Były przekonane, że chłopstwo odcięte od kultury szlacheckiej i arystokratycznej, od wpływów cywilizacji, musi żyć treściami staropogańskimi i a zrazem czysto polskimi. Poezja gminu zawierała patriotyczne treści pobudzające do boju o Polskę nie tylko elity ale i mieszkańców wsi. Wyjazd na wieś uznawano za patriotyczny obowiązek. Zbierano obrzędy, zwyczaje, podania. Folklor był kluczem do nowej wolnej polski. Lud jako jedyna z polskich klas społ.  maił pełne prawo zwać się narodem. Ludowość stała się czynnikiem prowadzącym do odrodzenia narodowego. Istniało silne przekonanie, że lud polski weznie w swe ręce los i doprowadzi do rewolucji w celu odzyskania państwa. Kiedy się okazało, że ta nadzieja jest złudna pojawiło się rozczarowanie i runął jeden z największych mitów polskich. Okazało się, że lud jest zbyt słaby i nie ma tego czego szukano, realia były inne.

2.     MIT DAWNEJ RZECZYPOSPOLITEJ W EPOCE POROZBIOROWEJ

Utożsamiano dawną Rzeczypospolitą z ojczyzną ideologiczną, która była taka sama dla wszystkich i wręcz idealna. Polska jako ojczyzna Polaków która nie wymaga opisu dokładnego terytorialnego nie jest mitem ale za mit uznaje się utożsamianie Polski z dawną Rzeczypospolitą w wymiarze terytorialnym z jej starymi granicami i zasięgiem ziem które posiadała. To chęć odzyskania tych utraconych ziem i posiadania państwa w dawnych granicach. Naciskano na wspólnotę etniczną( językową) i eksponowano wspólnotę większości mieszkańców dawnej Rzeczypospolitej. Do pełnego ukształtowania się mitu dawnej Polski  doszło po klęsce powstania listopadowego. Pojawia się idea restytucji Polski, obejmującą „ Litwę” i „ Ruś”. Była obecna w poezji, idea ta pozwalała nie tylko trwać ale czerpać siły do walki o niepodległość. Odwołanie się do tradycji dawnej Rzeczypospolitej , do państwa wielonarodowego, utożsamianej z tradycją tolerancji. 

    3.MIT KRESÓW WSCHODNICH

Magiczna dla Polaków przestrzeń  ziem litewsko- ruskich która daje im od wieków pole- ziemie. Kresy mogły być tylko polskie. W XV w. wytworzyło się , że te ziemie są murem i tarczą chrześcijańskich państw przeciwko wrogom Krzyża Świętego. Nabrały one charakteru sakralnego. To na tych ziemiach zginęło najwięcej bohaterów walczących z Tatarami  i Turkami. Nawet pod zaborami gdy dawały znać o sobie narodowości litewsko- ruskie mit dalej funkcjonował. Oderwanie dużej części Kresów od Polski przyczyniło się do wzmocnienia mitu u mieszkańców narodowości polskiej w innych  zaborach. Ziemie” zabrane przez Moskala” stały się stawką w walce z Moskwą. Mimo iż po trzecim rozbiorze widoczne już było, że Kresy nie wrócą już do Polski nawet jeśli odzyska niepodległość to i tak mit trwał i nigdy tak mocno nie zaznaczył swego istnienia w wyobraźni jak w XIX wieku. Rozbiory nadały Kresom nową uczuciową wartość- aurę nostalgii, tęsknoty za tym co utracone, zaznaczali to romantycy często poruszający w swych utworach tą tematykę.

4.MIT POLAK- KATOLIK( NA ZAJĘCIACH PRZY KOŚCIÓŁ W XIX W.)

5.MIT DOBREGO CESARZA

W okresie porozbiorowym wielu było władców cieszących się uznaniem i popularnością wśród Polaków. Z osobami Napoleona I  i Aleksandra I się polska szlachta, a także arystokracja wiązały nadzieję na rozwiązanie sprawy polskiej i odbudowę państwa. Dobrym cesarzem szczególnie dla włościan w zborze pruskim był Wilhelm I , w zaborze rosyjskim zaś car Aleksander II. Mitem o dobrym cesarzu Wilhelmie I zachwiał  kulturkampf i mit ten utrzymał się głównie wśród ewangelików na Mazurach. Największą popularnością cieszył się Franciszek Józef I – ssał się najpełniejszym ucieleśnieniem mitu o dobrym cesarzu. W XIX wieku mity stały się narzędziem propagandy a przedmiotem manipulacji stał się lud miejski i wiejski. Gdy chodzi o Franciszka  Józefa I mitowi ulegali wszyscy . Chłop galicyjski widział w nim dobrego i sprawiedliwego władcę, odnosiło się to także do Franciszka I i Ferdynanda I . Urzędnicy widzieli w nim wzór pracowitości i sumienności. Polacy tylko w Galicji mieli takie swobody, przyczyniło się to utrwalenia mitu dobrego cesarza. Jednak  gdyby nie osobowość Franciszka  jego legendarna pracowitość, sumienność, sprawiedliwość, pobożność i  częste podróże do Galicji dające poddanym poczucie bezpieczeństwa argumentowała i zakorzeniała mit.

6. MIT NARODOWEJ SIŁY POLSIEGO LUDU

Idea ludu – mocarza, wybawiciela narodu z niewoli ( takie  hasła głosiło Towarzystwo demokratyczne Polskie i inne organizacje) Upadek powstania listopadowego udowodniły że kolejne zrywy niepodległościowe jeśli miały być skuteczne to powinny ogarnąć całą ludność polską, a przede wszystkim środowisko wiejskie. Tylko udział ludu nadałoby szlacheckiemu powstaniu charakter narodowy i masowy. „ Lud uznaje się za główną siłę w narodzie”. Dbano o uświadomienie ludu obawiano się, że lud zwróci się przeciwko tradycją narodowym i stanie się narzędziem w ręku zaborców. Mit narodowej tężyzny i siły ludu wymyśliła szlachta polska i inteligencja gdyż chciała włączyć lud w obręb narodu i pocisnąć do walki. Włączano lud w prace organiczną ponieważ aby kraj mógł się odrodzić musiał mieć sprawnie działające wszystkie członki organizmu a to lud był nadal najsłabszym ogniwem tam kierowano wszystkie programy, nowości, postępował proces uświadamiania ludu aby stworzyć mocny i silny naród do walki z zaborcą. Jednak był to długoletni i ciężki proces który potrzebował czasu i poświęcenia. Gdy okazało się, że to nie takie proste i natychmiastowe mit zaczął słabnąć  tracić na znaczeniu.

7.MIT ODWIECZNEGO  WROGA ROSJANINA( wykład o stereotypach)

8.MIT POLAKA POWSTAŃCA

Mit ten ukształtował się  podczas  powstań narodowych. Mit polaka powstańca który potrafi uratować ojczyznę. Skutkiem tego były szaleńcze zrywy narodowe, które nie zawsze miały szanse na powodzenie. Powstała legenda powstań czyli wiara, że poprzez walkę uda się odzyskać niepodległość, często kończyły się klęską bo sam zapał i chęć nie wystarczy. To pod wpływem romantyków rozwinął się mit powstańca, mimo, że Polacy nie mieli szans na zwycięstwo w literaturze ciągle były echa wiary w zwycięstwo.

Opracowane na podstawie „ Polskie mity polityczne XIX I XX w.” red. W. Wrzesiński