WOS SCENARIUSZE LEKCJI WERSJA ROZSZERZONA WYDAWNICTWO KOSS rozdzial_1(1).pdf

Rozdział I

PODSTAWOWE UMIEJ˛TNO CI

OBYWATELSKIE

UCZNIOWIE UZYSKAJA˛ ODPOWIEDZI NA PYTANIA:

Co to znaczy, ˙e człowiek jest istot˛ społeczn˛?

Obywatel – kto to taki?

Jak si˛ skutecznie porozumiewa?

Jak wyrazi własne zdanie?

Jak zdobywa informacje i jak z nich korzysta?

Jak odr˙nia opinie od faktw?

Komu potrzebne s˛ normy i sk˛d si˛ one bior˛?

Jakie s˛ r˙ne grupy i role grupowe?

Jak pozyskiwa sojusznikw?

Jak ułatwi sobie podejmowanie trudnych decyzji?

Jak mo˙na podejmowa decyzje w sprawach dotycz˛cych grupy?

Jak rozpoznawa cudze i wyra˙a swoje potrzeby?

Sk˛d si˛ bior˛ konikty i jak mo˙na je rozwi˛zywa?

Po co i jak prowadzi si˛ negocjacje?

Co to jest odpowiedzialno i dlaczego ka˙dy ma jakie obowi˛zki?

Komu potrzebny jest samorz˛d w szkole?

Nauczycielu KOSS, pami˛taj o stronie www.ceo.org.pl

znajdziesz tam nowe wiczenia i ciekawe materiały

je˙eli nie potrasz obsługiwa stron www, popro o pomoc uczniw ˙egluj˛cych po

Internecie – oni to uwielbiaj˛

nawi˛˙ wspłprac˛ z nauczycielem informatyki, ktry te˙ szuka ciekawych zada

dla uczniw

1. CZŁOWIEK – ISTOTA SPOŁECZNA

Do najgł˛bszych i najwa˙niejszych potrzeb człowieka nale˙y budowanie wi˛zi z innymi, poczynaj˛c od

zwi˛zkw z najbli˙szymi – rodzin˛, przyjaciłmi – a˙ po uczestnictwo w najwi˛kszych wsplnotach

i organizacjach. Społeczna natura człowieka sprawia, ˙e nierzadko jest on gotw zrezygnowa z realizacji

swych potrzeb w imi˛ dobra wsplnego grupy, do ktrej nale˙y: społecznoci lokalnej, narodu i pa-

stwa. Na zaj˛ciach uczniowie zapoznaj˛ si˛ z podstawowymi kategoriami socjologicznymi: jednostk˛,

wsplnot˛, grup˛, wi˛zi˛ społeczn˛, społeczestwem.

CELE

3. Popro uczniw, by przeczytali opowiadanie „Opu-

stoszały wiat” i pomyleli, jak oni sami czuliby si˛

w takim wiecie, jaki przynił si˛ Mariannie. Zasta-

nwcie si˛, jak˛ rol˛ odgrywaj˛ w naszym ˙yciu inni

ludzie – czy moglibymy ˙y bez nich? Co nas z nimi

wi˛˙e?

4. Zaproponuj, aby ka˙dy przypomniał sobie, co robił

wczoraj: z kim si˛ spotkał, rozmawiał przez telefon

lub w inny sposb kontaktował. Uczniowie wypisuj˛

te osoby i zastanawiaj˛ si˛, co ich z nimi wi˛˙e

(np. wi˛zy rodzinne, przyja) b˛d z jakiego po-

wodu czy w jakiej sytuacji si˛ z nimi zetkn˛li (np.

ekspedientka w sklepie spo˙ywczym). Ty sam tak˙e

przygotuj takie zestawienie i przedstaw je uczniom.

Skomentuj to wiczenie, zwracaj˛c uwag˛ na to, z jak

wieloma ludmi codziennie si˛ spotykamy i jak r˙ne

s˛ wi˛zy, ktre nas z nimi ł˛cz˛.

5. Pole uczniom, by przeczytali tekst „ ˙ yj˛c w społe-

czestwie”, lub sam przeka˙ zawarte w nim informa-

cje. Niech uczniowie staraj˛ si˛ zanotowa w kilku

krtkich hasłach to, co ich zdaniem jest w tekcie

najwa˙niejsze. Wska˙ dwch, trzech uczniw, ktrzy

odczytaj˛ swoje notatki. Sprawd, czy wszyscy rozu-

miej˛ poj˛cia „jednostka”, „społeczestwo”, „grupa”,

„wsplnota”, „wi˛ społeczna”.

6. Odwołuj˛c si˛ do przedstawionego w „ ˙ yj˛c

w społeczestwie” obrazu zwi˛zkw jednostki ze

społeczestwem, popro, by uczniowie narysowali

schematyczn˛ „map˛” swoich zwi˛zkw z innymi

ludmi i grupami (przykład „mapy” – u nas po-

siada form˛ kwiatu Marianny). Rysunek powinien

by bardzo kolorowy – b˛dzie pierwszym materia-

łem, ktry uczniowie wło˙˛ do swojej „teczki oby-

watelskiej”. Mapie mo˙e towarzyszy zwi˛zane z jej

treci˛ motto lub krtki cytat z tekstu Aleksandra

Hertza – wybrany przez samego ucznia.

7. W kolejnym wiczeniu uczniowie maj˛ za zadanie

uwa˙ne wysłuchanie czytanego przez nauczyciela

opisu domu, tak aby zapami˛ta jak najwi˛cej szcze-

głw (nie wolno notowa!). Nast˛pnie ka˙dy ucze

zapisuje to, czego dowiedział si˛ o opisywanym bu-

dynku (lub sporz˛dza jego schematyczny rysunek).

Zapytaj, czy komu udało si˛ zapami˛ta wszystkie

szczegły. Nast˛pnie zaproponuj, by wszyscy przy-

pomnieli sobie, w jakich grupach znaleli si˛ w trak-

cie zabawy „Szukaj swojego”, i usiedli koło siebie.

Odczytaj teraz drugi opis, uprzedzaj˛c wczeniej, ˙e

W czasie zaj˛ uczniowie:

– uwiadamiaj˛ sobie, jak wa˙n˛ rol˛ od-

grywaj˛ w naszym ˙yciu inni ludzie;

– zastanawiaj˛ si˛, do jakich wsplnot i grup na-

le˙˛;

– rozwa˙aj˛, jakie korzyci płyn˛ ze wspłpracy

w grupach.

RODKI DYDAKTYCZNE

• Kolorowe kartki (najlepiej samoprzy-

lepne).

• Blok rysunkowy, amastry.

JAK PRZEPROWADZI

ZAJE˛CIA?

WPROWADZENIE

1. Rozpocznij od krtkiego przedstawie-

nia tematyki zaj˛ w programie KOSS.

Zaproponuj, by uczniowie na kartkach (mog˛ by

anonimowe) zapisali pytania, tematy, problemy z za-

kresu edukacji obywatelskiej, ktre szczeglnie ich

interesuj˛. Zbierz kartki i zapoznaj si˛ z uczniow-

skimi propozycjami. Odwołuj si˛ do nich w toku

nauczania, rozwa˙ tak˙e mo˙liwo pewnych mo-

dykacji programu, tak aby uwzgl˛dni problemy

zgłaszane przez uczniw. Dobrym pomysłem mo˙e

by te˙ ustawienie w klasie „skrzynki pyta”, do kt-

rej uczniowie w czasie nast˛pnych zaj˛ b˛d˛ mogli

wkłada kartki z nowymi propozycjami.

ROZWINI˛CIE

2. Zaproponuj uczniom udział w krtkiej zabawie

pod tytułem „Szukaj swojego”. W jej trakcie wszy-

scy musz˛ zachowa absolutne milczenie. Przyklej

uczniom do plecw przygotowane wczeniej kłka

lub kwadraty w czterech kolorach. Zrb to tak, by ˙a-

den z uczniw nie wiedział, jaki znak ma na plecach.

Zadaniem uczestnikw zabawy jest jak najszybsze

podzielenie si˛ na cztery grupy, zgodnie z kolo-

rami znaczkw na plecach. Uczniowie mog˛ sobie

pomaga, nie mog˛ jednak si˛ do siebie odzywa.

Gdy wszyscy znajd˛ swoje grupy, omwcie krtko

wiczenie – zwr uwag˛, ˙e tylko z pomoc˛ innych

mo˙na było wykona to zadanie.

Podstawowe umiej˛tnoci obywatelskie

tym razem to samo zadanie b˛d˛ wykonywa w tych

włanie zespołach. Kiedy grupy zakocz˛ prac˛, po-

rwnajcie efekty osi˛gni˛te w obu fazach wiczenia.

Zapytaj, kiedy łatwiej było wykona zadanie i dla-

czego.

Skomentuj to wiczenie, zwracaj˛c uwag˛, ˙e

cho s˛ zadania, ktre niew˛tpliwie lepiej wyko-

nuje si˛ samemu, to jednak w ˙yciu bardzo cz˛sto

warunkiem powodzenia jest wspłpraca z innymi

ludmi.

ZAKO CZENIE

8. Na zakoczenie zaj˛ zastanwcie si˛, co zrobi,

by wasza klasa stała si˛ tak˛ grup˛, w ktrej miło jest

przebywa, a zarazem dobrze si˛ pracuje. Reeksja

ta mo˙e przybra form˛ krtkiej, otwartej dyskusji

albo „burzy mzgw” poł˛czonej z zapisywaniem na

tablicy uczniowskich pomysłw.

2. OBYWATEL – KTO TO TAKI?

Słowo obywatel ma dwojakie znaczenie. Po pierwsze, oznacza osob˛, ktr˛ ł˛czy z pastwem stosunek

prawny, z ktrego wynikaj˛ okrelone prawa i obowi˛zki. Drugie znaczenie tego słowa dotyczy

zaanga˙owania w ˙ycie publiczne, gotowoci powi˛cenia prywatnych interesw dla dobra ogłu.

Podczas lekcji uczniowie zastanawia si˛ b˛d˛, jakich cech i umiej˛tnoci wymaga postawa obywatelska

oraz jakie korzyci przynosi społeczestwu aktywne uczestnictwo obywateli w sprawach publicznych.

CELE

cech i umiej˛tnoci wymagałoby wybrane rozwi˛za-

nie. W jaki sposb „piraci” mogliby naprawi swoje

post˛powanie?

4. Wprowad poj˛cie „dobry obywatel”. Zapytaj, czy

ktry z uczniw był wiadkiem sytuacji, w kt-

rej jego rwienik zachował si˛ jak dobry obywatel.

Ktre z zachowa dorosłych mog˛ kojarzy si˛ z tym

hasłem? Mog˛ przytoczy rwnie˙ przykłady z lmu

i literatury. Popro uczniw, aby krtko zrelacjono-

wali takie sytuacje.

5. Wytłumacz, ˙e obywatel ma pewne prawa,

ale tak˙e obowi˛zki. Wykorzystaj teksty „Wiedzie,

chcie, umie” oraz „Cnoty obywatelskie”, z kt-

rych uczniowie dowiaduj˛ si˛, co to s˛ umiej˛tnoci

i cnoty obywatelskie. Zaproponuj przeprowadzenie

„burzy mzgw”. T˛ metod˛ uczniowie sporz˛dzaj˛

list˛ cech dobrego obywatela (na podstawie infor-

macji z tekstw i własnych spostrze˙e). Zapisy po-

winny by bardzo zwi˛złe, np. jest odpowiedzialny;

reaguje, gdy widzi zło; pomaga innym; interesuje si˛

sprawami publicznymi.

6. Na podstawie tabelki ze str. 7 przedstaw umiej˛t-

noci obywatelskie, ktre uczniowie b˛d˛ zdobywa

na lekcjach KOSS.

7. Zapytaj uczniw, ktre z obywatelskich cnt wy-

daj˛ im si˛ łatwiejsze do osi˛gni˛cia, a ktre trud-

niejsze. Popro uczniw, aby na karteczkach, ano-

nimowo, zapisali po dwie cnoty obywatelskie, ktre

według siebie sami posiadaj˛. Nast˛pnie zbierzcie

karteczki i posegregujcie – pozwoli to ustali, jakie

cechy powtarzaj˛ si˛ najcz˛ciej, a jakie najrzadziej.

Sprbujcie zinterpretowa te wyniki.

8. Pole uczniom przeczytanie opisu jednej z cech

dobrego obywatela (M. Ossowska, Wzr obywatela

w ustroju demokratycznym , Warszawa 1946) i odgad-

W czasie zaj˛ uczniowie:

– dowiaduj˛ si˛, co to jest obywatelstwo

i w jaki sposb mo˙na je otrzyma;

– zastanawiaj˛ si˛, co to znaczy by „dobrym oby-

watelem” i jakie jego cechy oni sami posiadaj˛;

– uwiadamiaj˛ sobie, jakie s˛ najwa˙niejsze oby-

watelskie umiej˛tnoci.

JAK PRZEPROWADZI ZAJE˛CIA?

WPROWADZENIE

1. Na wst˛pie odwołaj si˛ do poprzednich

zaj˛, gdzie była mowa o tym, jakie wi˛zi

ł˛cz˛ ka˙dego człowieka z innymi ludmi i grupami

ludzi. Wyjanij, ˙e na tej lekcji (i wielu nast˛pnych)

b˛dziecie zajmowa si˛ pewnym szczeglnym rodza-

jem wi˛zi. Nast˛pnie wprowad termin „obywatel”

i popro uczniw, by zastanowili si˛, jakie posiada

znaczenie, jakie budzi skojarzenia.

ROZWINI˛CIE

2. Pole uczniom przeczytanie tekstu „Obywatel, kto

to taki?”, a nast˛pnie popro, aby wykorzystuj˛c uzy-

skane informacje dokoczyli zdania:

– Jeli kto jest obywatelem Polski, to oznacza, ˙e...

– Obywatel powinien...

– Dziecko jest te˙ obywatelem, gdy˙...

3. Zaproponuj uczniom wykonanie wiczenia „Piraci

kontra obywatele”. Zapytaj, jak oceniaj˛ tak˛ sytu-

acj˛. Jak sami post˛piliby na miejscu chłopcw z Ib

i dlaczego? Ktry z zaproponowanych przez uczniw

wariantw post˛powania jest ich zdaniem najlep-

szy? Popro, aby uczniowie zastanowili si˛, jakich

Podstawowe umiej˛tnoci obywatelskie

ni˛cie, o jak˛ cnot˛ chodzi. Mo˙esz zaproponowa to

wiczenie jako prac˛ domow˛.

zaj˛ciach cech dobrego obywatela. Uwaga: musi to

by przypowie z morałem, z ktrej b˛dzie jasno

wynika, ˙e antyobywatel szkodzi nie tylko innym,

ale i samemu sobie. Praca ta mo˙e przybra form˛

historyjki, wywiadu, a nawet tekstu piosenki, ktr˛

mo˙na piewa w rytmie „rap”. Najzabawniejsze

historyjki z morałem przeczytajcie na głos.

ZAKO CZENIE

9. Podziel klas˛ na 2-3-osobowe zespoły. Ka˙dy ze-

spł pisze – w dowolnej formie literackiej – krtk˛

opowie o Panu X (mog˛ mu nada imi˛ i nazwisko),

ktry jest zaprzeczeniem wszelkich omawianych na

3. O POROZUMIEWANIU SI˛

I NIEPOROZUMIENIACH

Skuteczne porozumiewanie si˛ to podstawa stosunkw mi˛dzyludzkich, a wi˛c rwnie˙ wszelkich

działa obywatelskich. Wymaga ono umiej˛tnoci przekazywania własnych pogl˛dw czy uczu, a rw-

noczenie właciwego odbierania i interpretowania komunikatw wysyłanych przez innych. Uczniowie

analizuj˛ przeszkody utrudniaj˛ce skuteczne porozumiewanie si˛, wicz˛c takie umiej˛tnoci, jak nawi˛-

zywanie kontaktu, uwa˙ne słuchanie, zadawanie pyta, rozumienie i interpretowanie przekazw.

CELE

uczniw sposoby komunikowania si˛ zapisuj na ta-

blicy.

Pole uczniom przeczytanie tekstu „Kilka słw

o porozumiewaniu si˛” lub stre jego głwne my-

li. Narysujcie na tablicy schemat ilustruj˛cy proces

komunikowania si˛.

W czasie zaj˛ uczniowie:

– poznaj˛ zasady uwa˙nego słuchania;

– ucz˛ si˛ rozumienia znaczenia komunikatw;

– wicz˛ zadawanie jasnych i precyzyjnych pyta;

– dowiaduj˛ si˛, co zrobi, gdy emocje przeszka-

dzaj˛ w porozumiewaniu si˛.

ROZWINI˛CIE

3. Popro dwch uczniw, aby na forum klasy po-

rozmawiali ze sob˛ na jaki interesuj˛cy wszystkich

temat, na przykład „Czy nasza klasa jest zgrana?”.

Reszta uczniw obserwuje ich sposb porozumie-

wania si˛, skupiaj˛c uwag˛ nie na treci rozmowy,

ale sposobie jej prowadzenia. Warto pomc uczniom,

zadaj˛c dodatkowe pytania: czy rozmwcy słuchaj˛

si˛ nawzajem, czy s˛ dla siebie ˙yczliwi, czy so-

bie nie przeszkadzaj˛, czy dopuszczaj˛ partnera do

głosu, jak daleko od siebie siedz˛, czy na siebie pa-

trz˛, czy zadaj˛ sobie pytania. Po zakoczeniu nale˙y

omwi przebieg rozmowy. Uwaga: jeli w sali jest

wideo, mo˙na rozmow˛ na ˙ywo zast˛pi (lub uzu-

pełni) projekcj˛ krtkiego fragmentu zawieraj˛cego

zapis jakiej rozmowy, ktra stanie si˛ przedmiotem

wsplnej analizy.

4. Zaproponuj „burz˛ mzgw” na temat zasad sku-

tecznego porozumiewania si˛. Podziel tablic˛ na dwie

cz˛ci – z jednej strony wypisujcie te elementy, ktre

ułatwiaj˛, a z drugiej te, ktre utrudniaj˛ porozu-

miewanie si˛. Najwa˙niejsze wnioski powinny zo-

sta zapisane w postaci „dobrych rad” na tablicy

lub du˙ej kartce papieru podzielonej na dwie cz˛-

ci: „Dobre rady dla mwi˛cego” i „Dobre rady dla

słuchaj˛cego”. Przykłady takich rad przedstawiono

w podr˛czniku, ale popro uczniw, by nie zagl˛-

JAK PRZEPROWADZI ZAJE˛CIA?

WPROWADZENIE

1. Zaproponuj, aby uczniowie dobrali si˛

w pary i zastanowili si˛, w jakich spra-

wach tego dnia porozumiewali si˛ z innymi. Gdy

skocz˛, popro o podanie konkretnych przykładw

sytuacji, w ktrych ludzie komunikuj˛ si˛ ze sob˛.

Mog˛ one oczywicie odbiega od odbytej przed

chwil˛ rozmowy w parach. Przykłady zapisuj na

tablicy, porz˛dkuj według bardziej oglnych katego-

rii (np. poniewa˙ czego potrzebuj˛, chc˛ przekaza

opini˛ w jakiej sprawie lub zach˛ci innych do cze-

go, pragn˛ wyrazi swoje uczucia itp.).

2. Popro uczniw, by odpowiedzieli na pytanie,

w jaki sposb ludzie porozumiewaj˛ si˛ ze sob˛.

Warto pami˛ta, ˙e mo˙na porozumiewa si˛ nie

tylko za pomoc˛ słw, gestw, mimiki, ale tak˙e

„mowy ciała”, czyli sposobu poruszania si˛, siedze-

nia itp., ujawniaj˛cej r˙ne potrzeby i emocje. Nie-

ktre z tych komunikatw s˛ zamierzone, inne mog˛

by niewiadome czy nawet mimowolne. Na doda-

tek zdarza si˛, ˙e komunikaty wysyłane przez jedn˛

osob˛ s˛ ze sob˛ sprzeczne – na przykład kto mwi,

˙e bardzo cieszy si˛ ze spotkania z tob˛, ale jego

twarz wyra˙a co zupełnie innego. Podawane przez

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: