Ekologia 3.doc

WYKŁAD    III

POPULACJE ROŚLIN I ZWIERZĄT

POPULACJA - Populacja nazywamy grupę osobników tego samego gatunku wspólnie 

                            zasiedlających określony obszar.

                                                                                           2 + 2 _ 4

CECHY POPULACJI:

·        Liczebność

·        Zagęszczenie

·        Rozrodczość

·        Śmiertelność

·        Struktura wiekowa

·        Struktura płciowa

·        Rozmieszczenie przestrzenne

·        Dynamika populacji (wzrost wykładniczy,

·        logistyczny, fluktuacje, oscylacje, gradacja)

NISZA EKOLOGICZNA - Miejsce organizmu w środowisku opisane przez warunki, w jakich 

                                            gatunek występuje, zasoby, jakie wykorzystuje, i czas, w jakim jest tam 

                                             obecny.

                                                       * Nisza przestrzenna

                                                       * Nisza fizjologiczno-przystosowawcza

                                                       * Nisza pokarmowa

·        Miejsce gatunku w środowisku biotycznym; wyznaczają ja interakcje gatunku z tymi, które stanowią jego pokarm, i z wrogami [Elton 1927]

·        „Zawód” gatunku [Odum]

NISZA EKOLOGICZNA A SIEDLISKO:

·        Siedlisko – srodowisko fizyczne, w którym organizm wystepuje

                                                                    Siedlisko

Nisza ekologiczna I    nisza ekologiczna II   Nisza ekologiczna III  Nisza ekologiczna IV  Nisza ekologiczna V

·        Zakres zmienności każdego z czynników (zasobów) środowiska wykorzystywanych przez organizm tworzy jeden z wymiarów jego niszy ekologicznej

·        Nisza ekologiczna jest wielowymiarowa - n wymiarów

·        „Wielowymiarowa bryła w hiperprzestrzeni wyznaczonej przez osie zasobów środowiska” [Hutchison 1958]

·        Nisza ekologiczna podstawowa (potencjalna, fundamentalna) - Określona tylko przez warunki 

      środowiska abiotycznego

·        Nisza ekologiczna realizowana - Określona przez warunki środowiska, w tym ograniczające oddziaływania innych gatunków

Konkurencja:

Przytulia hercynska (Galium saxatile)                Przytulia szorstko-owockowa (Galium pumilum)

                         gleby kwasne                                                             gleby wapienne

Drapieżnictwo :  Zawężanie nisz ekologicznych !

Symbioza : Rozszerzanie nisz ekologicznych !

Mutualizm : Mikoryza: storczyki i grzyby : Nisza pojedynczego gatunku nie istnieje !!!

PRZESTRZENNE ROZMIESZCZENIE ORGANIZMÓW

·        Skupiskowe

·        Losowe

·         Równomierne

CZYNNIKI OGRANICZAJACE ROZMIESZCZENIE ORGANIZMÓW:

I.                 Migracje i rozprzestrzenianie się gatunków

- Fakt niewystępowania gatunku w określonym miejscu, może wynikać po prostu z tego, _e nie jest on w 

  stanie tam dotrzeć i skolonizować obszaru nadającego się do zasiedlenia.

  Trudności w badaniach migracji:

·        Wiele przemieszczeń zostaje nie zauważonych

·        Osobniki mogą imigrować na nowe tereny, lecz nie są w stanie ich skolonizować z powodu braku sprzyjających warunków biotycznych lub abiotycznych

TYPY ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ:

1. Rozchodzenie się:

    * Powolne rozprzestrzenianie się gatunku w obrębie dogodnego środowiska w przedziale czasu 

      trwającym kilka pokoleń

            np. rozprzestrzenianie się brudnicy nieparki

2. Rozprzestrzenianie się skokowe:

   * Szybkie przemieszczanie się osobników na duże odległości, związane z przekraczaniem istniejących 

       barier np. kolonizacja wysp, zawleczenia. Np. środkowoafrykański podgatunek pszczoły

3. Powolne rozszerzanie zasięgu :

   * Odbywa się w geologicznej skali czasu, towarzysza mu przemiany ewolucyjne gatunku, może mieć  

     związek z dryfem genetycznym.

ZAWLECZENIA :

·        Brudnica nieparka (Lymantria dispar) w USA

- 1850: pewien astronom francuski, zatrudniony w Harvard University przywiózł z Europy kilka jaj brudnicy i prowadził hodowle motyli

- 1869: z hodowli uciekło kilka gąsienic brudnicy

- początek straszliwej w skutkach inwazji, jednej z największych w całej historii USA

·        Oprzednica jesienna (Hyphantria cunea)

- Ameryka

- motyl zawleczony do południowej części Europy

- gąsienice żerując uszkadzają liście wielu roślin uprawnych, a także drzew i krzewów.

·        Babka bycza (Neogobius melanostomus)

- Podbiła już cała Zatokę Pucka. Imigrant, który na początku lat 90-tych przywędrował do Zatoki 

  Puckiej z południa Europy Co przyczyniło się do jej sukcesu w nowym dla niej środowisku, tym bardziej, _e sama babka bycza jest przecie_ stosunkowo nieduża.

- Sukces zapewnia jej jednak rozmiar (25 cm długosci). Rodzime babki (4 gatunki) maja od 4

  do 12 cm.

·        Szrotówek kasztanowcowiaczek (Cameraria ohridella)

- Motyl ten przywędrował do nas z południa Europy

- 1996 - pojawia się w Polsce

- od 1998 - masowe występowanie

- Jeden z najgroźniejszych szkodników drzew w Europie

- Larwy szrotówka zerują w tkance liści drzewa

- Liście zaatakowanych kasztanów brązowieją i opadają czasem już w czerwcu

- Wydaje dwa do trzech pokoleń na sezon

- Wylega się bardzo licznie, na pojedynczym liściu kasztanowca znajdowano do stu larw.

- Odporny na chemie i opryski

Zdolności do rozprzestrzeniania się w skali lokalnej

- organizmy na ogół maja wiele przystosowań do migracji

·        np. zasiedlenie wyspy Krakatau

1883 – wybuch wulkanu zniszczył wszelkie życie

1884 – biolodzy napotkali kilka gatunków traw

1886 – piętnaście gatunków traw i krzewów

1897 – czterdzieści dziewięć gatunków roślin

1908 – stwierdzono 263 gatunki zwierząt, wyspę porastał gesty las

1928 – 300 gatunków roślin

Gatunki pozbawione zdolności migracyjnych

- bardzo niewiele gatunków całkowicie utraciło zdolności migracyjne

    * np. nielotne ptaki i owady wysp oddalonych od lądu

Gatunki o duż...