MYRIAPODA
CHILOPODA
DIPLOPODA
Rodzaj pokarmu
Zwierzęcy
Martwa materia roślinna
Czułki
- nitkowate
- wieloczłonowe (13-400 członów)
- krótkie
- 7-członowe
Przydatki gębowe
- żuwaczki jednoczłonowe; służą do gryzienia
- szczęki dwugałęziowe
- szczęki I z wieloczłonowymi płatami zewnętrznymi i głaszczkami
- szczęki II głaszczkopodobne, służą do przytrzymywania pokarmu; bez płatów żujących; zrośnięta w prymitywną wargę dolną
- żuwaczki zaopatrzone w zębatą płytkę trącą na członach podstawowych; na końcach występują grzebyczki służące do czyszczenia otworu gębowego i ciała
- szczęki I wykształcone w gnatochilarium z głaszczkami
- brak szczęk II
Odnóża
- osadzone z boku segmentów
- 15-171 par (nieparzysta liczba par odnóży)
- pierwsza para odnóży (szczękonóża) masywna, zaopatrzona w pazury z ujściami gruczołów jadowych
- dalsze odnóża 7-członowe
- ostatnia para odnóży ma znaczenie czuciowe lub obronne
- osadzone blisko środkowej części ciała
- 7-członowe, zakończone pazurem lub przylgą
- czasem na biodrach obecne woreczki biodrowe
- u samców niektóre odnóża wykształcone w struktury służące do przytrzymywania samicy oraz w gonopody
Budowa tułowia
- 18-174 segmenty
- segmentacja homonomiczna lub heteronomiczna
- ostatnie trzy segmenty pozbawione odnóży; mogą być wciągane do ostatniego segmentu z odnóżami
- grzbieto-brzusznie spłaszczony
- 11-120 segmentów
- I segment (szyjny) bez odnóży, tworzy kołnierz wokół głowy
- segmenty II, III, IV z parą odnóży, reszta z dwiema parami (diplosegmenty)
- 2-4 segmenty przed telsonem pozbawione odnóży
Oskórek
- gładki
- cienki
- elastyczny
- zróżnicowany na płytki
- pleuryty cienkie
- gruby (czasem miękki i delikatny)
- wysycony solami wapnia
- gładki (czasem porzeźbiony i pokryty włoskami)
- na tułowiu zróżnicowany na płytki
- diplosegmenty mają po jednym tergicie i po dwa sternity
- julusy mają płytki niezróżnicowane, cylindryczne
Charakterystyczne gruczoły powłokowe
- u zieminkokształtnych (Geophilomorpha) gruczoły uchodzące na sternitach produkują świecącą, zielona substancję
- gruczoły biodrowe i analne produkują substancje krzepnące w nici
- segmenty przed telsonem mają gruczoły produkujące nici przędne do produkcji kokonów
- jedno- i wielokomórkowe gruczoły z wydzielinami obronnymi (najczęściej po parze na segment)
- gruczoły gonopodiów
- gruczoły z substancjami do oczyszczania ciała
Rozmieszczenie otworów płciowych
- nieparzyste
- na końcu ciała
- parzyste
- na III segmencie tułowia
Przedstawiciele
- Geophilus electricus
- skolopendra paskowata (Scolopendra cingulata)
- skolopendra olbrzymia (Scolopendra gigantea)
- drewniak widełkowiec (Lithobius forficatus)
- Scutigera coleoptrata
- strzępnica zającowata (Polyxenus lagurus)
- skulnica obrzeżona (Glomeris marginata)
- mnogosz właściwy (Polyzonium germanicum)
- krocionóg krwawoplamisty (Blaniulus guttatus)
- olbrzym seyszelski (Spirostreptus seychellarum)
- Schizophyllum sabulosum
morcys1