Pedagogika resocjalizacyjna
Podzial pedagogiki na spelizacje powstal po 1968r pedagogika resocjalizacyjna jest dzialem pedagogiki specjalnej, która zajmuje się wychowaniem i nauczaniem ludzi ( dzieci,mlodziezy, doroslych) z odchyleniami od normy. Najpierw pedagogika specjalna funkcjonowala jako pedagogika dla uposledzonych umyslowo (przedstawicielka była Maria Grzegorzewska). Grzegorzewska wprowadzila pojecie spolecznego niedostosowania, które pozniej było roznie definiowane. Niektory nazywaja to zaburzeniami spolecznymi. Pedagogika resocjalizacyjna zajmuje się wychowaniem dzieci i mlodziezy, które swoimi zachowaniami odbiegaja od norm prawnych, obyczajowych, moralnych. Pedagogika resocjalizacyjna jest dziedzina interdyscyplinarna, ma kontakt z innymi dyscyplinami nauki.
Historia instytucji i koncepcji resocjalizacyjnych w europie i usa:
Mysk resocjalizacyjna ma swój poczatek pod koniec XVIw. Od zalania dziejow była przestepczosc i zawsze narzekano na mlodziez. Mimo to nie traktowano zjawiska patologicznego jako zjawiska spolecznego. Nie było mysli i teori resocjalizacyjnych, ale była praktyka, która wynikala z intuicji i doswiadczenia.
Do XVIw nie istnialo pojecie kary, ale stosowano je. Najsurowsza i najbardziej powszechna była kara smierci. Z naszego punktu widzenia stosowano ja nawet za blache przewinienia, ale wtedy kara ta uwazana była nawet za zbyt slaba. Stosowano również ulaskawienia, ale zalezalo to od kary.
Zmiana rozumienia funkcji kary w XVIw spowodowala zmiane w dzialalnosci i funkcji wiezienia. Pierwsze reformy wieziennictwa mialy miejsce w Holandii i Anglii.
W XVIw kara traci funkcje brutalnego odwetu, a pelni funkcje odstraszajaca, „naprawcza” i resocjalizacyjna. Wiezienia staja się podstawowa kara i miejscem resocjalizacji. Pieerwsze wiezienia powstaja z domow poprawy w Holandii i Anglii. Były to miejsca przymusowej pracy. Domy poprawy były dla wluczegow, mlodocianych przestepcow, prostytutek.
W 1592r w Amsterdamie zostala napisana pierwsza teoretyczna praca resocjalizacyjna pt „Przyslowia Salomona i inne...”
W 1603r wybudowano oddzielny zaklad dla chlopcow. Była to pierwsza proba odseparowania mlodziezy od doroslych zbrodniarzy. Był to zaklad celkowy (amsterdam) który przeniosl się na grunt USA.
W 1612r pierwszy raz pojawil się problem wychowalnosci przestepcy. Uswiadomiono sobie, ze można wychowac przestepce.
W 1629r powstal pierwszy Polski zaklad poprawczy.
System wieziennictwa rozwijal się także we wloszech. Zwrucono tam uwage na funkcje samotnosci i umoralnienia. Na gruncie wloskim zaznaczyl się mnich(??) z florencji który stworzyl przytulek dla mlodocianych i stosowal tam zasade odosobnienia (zasada ta przyjela się we Francji)
Reformy we Wloszech dokonal papiez Klemens XI, na jego zyczenie zalozono w Rzymie w 1704r przytulek sw.Michala. Był to dom poprawczy dla mlodocianych i przytulek dla starych.
Nastepca Klemensa Xi, Klemens XII zalozyl w Rzymie wiezienie dla kobiet.
Powstajace instytucje były replikowane w innych miastach wloskich
W wyniku reform wieziennictwa powstal system celkowy.
Pedagogika resocjalizacyjna, SYSTEM CELKOWY:
W 1775r zalozono zaklad w Gandamie. Przeprowadzono tam reforme wieziennictwa i pierwsza resocjalizacje.Rozwinal się tam system celkowy. Zaklad ten zostal rozpropagowany przez johna Howarda. Zwiedzil on wszystkie wiezienia w Europie, a rezultatem tej podrozy było wydanie w 1777r ksiazki pt. „Stan wiezien”. Zwrocil on uwage na demoralizacje wiezien i zalecal stosowac zasady z Gandamy.
Zalecenia (syetem celkowy)
- nie powinny być wykonywane kary, które odbieraja nadzieje na wolnosc.
- Powinno być prowadzone ksztalcenie umyslowe i religijne
- Powinno stosowac prace spoleczno
- Należy stosowac odosobnienie
- Pracowitych i poprawionych należy zwalniac przed terminem
Zalecenia zakladu w Gandamie realizowano w Anglii
Beucam zaproponowal wiezienie typu „okraglego”, gdzie straznicy mogli widziec wiezniow z kazdego miejsca, a wiezniowie o tym nie wiedzieli. Projekt ten zrealizowano w Pensylwani.
Mysl pedagogiki resocjalizacyjnej przeniosla się z Europy do Ameryki, gdy doszlo do reformy. Kare smierci stosowano w Ameryce dosc często, ale mniej niż w Anglii. Na pobyt w wiezieniu skazywano dluznikow, oraz za przestepstwa polityczne, religijne. Za drobne przestepstwa oraz odstepstwa od obuczajow stosowano kare chlosty, pregiez, pietnowanie.
W koloniach były wiezienia lokalne, ale nie były one poprawne.
Reforma rozpoczela się w Pensylwani a pierwszym resocjalizatorem był William Penn. W 1682r wydal on „Karte Penna” która była zbiorem przepisow. Na mocy tej karty utrzymywano kare smierci tylko za zabojstwo, kary cielesne i wiezienne można było zmienic na ciezkie roboty, wiezniowie mogli być wykupieni, bezprawnie wiezieni mogli domagac się odszkodowania, majatki wiezniow szly na odszkodowania. Po smierci Penna w 1718r wstrzymano reformem a zostala wznowiona po wojnie o niepodleglosc.
Innymi reformatorami byli Benjamin Franklin i Benjamin Rac, którzy propagowali prace zamiast odosobnienia. Wprowadzili oni wiele nowych zasad, które utrzymuja się do dzis. m.in. jednolity ubior.
W 1790r wprowadzono w Filadelfi segregacje wg rodzaju przestepstwa i odpowiednie odbywanie kary. Zwrocono uwage na praktyki religijne i prace.
W Ameryce rozwinelys ie duze odmiany systemu celkowego:
1) filadelfijski (pensylwanski)- ograniczono kare smierci, stosowano calkowite odosobnienie.
2) Angsburski – ograniczono kare smierci, poczatkowo stosowano odosobnienie, ale pozniej się z tego wycofano, w 1823r zrezygnowano z calkowitej izolacji (samotnosc w nocy, u dzieci wspolna praca)
Osiagniecia reformatorskie Ameryki.
- idea nowoczesnego wiezienia jako zakladu karbego dla skazanych
- ugruntowal się system celkowy
- wychowawcze cele wiezienia
- inicjatywy i zmiany reformatorskie
System celkowy z Ameryki stosowano w Europie, gdzie przetrwal do XXw. Zwolennikiem tego systemu był m.in. Julian Ursyn Niemczewicz. System celkowy nie był stosowany w Polsce, gdyz był zbyt drogi. Dzis stosowany jest jako kara dyscyplinarna, który dal poczatek systemowi dyscyplinarno-izolacyjnemu.
System progresywny:
W 1896r Lukasz sprzeciwil się systemowi celkowemu. Wg niego wiezienie ma uspoleczniac wiezniow, a nie stosowac odosobnienie, ponieważ nie daje to rezultatow.
Uwazal , ze w wiezieniu musi dojsc do segregacji wiezniow, należy stosowac zroznicowany rezim.
Kontynuatorem mysli Łukasza był Crofton, który wprowadzil trzy fazy resocjalizacji:
1) bardzo surowy rezim – dwa okresy ( 1)nudne i meczace prace w swoich celach 2)lagodniejsze warunki, lepsze jedzenie, ciekawsza praca, brak calkowitego odosobnienia
2) Faza glowna – wykonywano ciezkie prace na swiezym powietrzu, w nocy izolacja (faza ta trwala polowe wyroku)
3) Rozluzniony rezim – zaklad bez murow, straznicy nie sa uzbrojeni, faza ta konczy się warunkowym zwolnieniem.
Fazy te można skrocic lub cofnac do fazy poprzedniej. Dzis system ten jest szeroko stosowany zwlaszcza w zakladach mlodziezowych.
System ten rozwijal się w Anglii i Australii
Do Australii podrozowano statkiem. W podrozy wielu wiezniow uciekalo, a także często powstawaly bunty. Kapitan zeglugi morskiej Makonachi doszedl do wniosku ze stosowanie tradycyjnych kar do niczego nie prowadzi. Oddal wiezniom los w ich rece. Jeżeli będą stosowac się do pewnych zasad, będą mieć lepiej, a w koncu uzyskaja wolnosc (bez mozliwosci powrotu do Anglii). Pomysl ten sprawdzil się, ale nie pozwolono mu go stosowac po powrocie do Anglii.
Progresja przeszla wiele modyfikacji. Istota tego systemu była stopniowa poprawa sytuacji wiezienia, uzalezniona od dlugosci kary i zachowania wieznia.
System progresywny ma dwie odmiany:
1) klasyczny (III Fazy)
2) regresyjny – również jest to progresja, ale jest to odwrocona progresja, wiezniowie dostawali na poczatek najwyzszy stopien, a pozniej byli degradowani lub awansowani, w zaleznosci od zachowania.
W systemie tym wazne jest odwolywanie się do ambicji i honoru (nie czynnikow materialnych), zwlaszcza w odmianie regresyjnej. Regresja była lepsza wobec wiezniow mniej zdemoralizowanych.
System progresywny najlepiej się sprawdza w odniesieniu do mlodziezy. Dzis stosowany jest wobec nieletnich.
W 1826r zalozono reformatorium (wiezienie) w Bostonie, w którym stosowano system progresywny (regresyjny). Kierownik był zainteresowany chlopacmi ponizej 15 rz. Gdyz uwazal, ze takich można jeszcze wychowac. Wychowankowie traktowani byli jak czlonkowie wolnego spoleczenstwa. System regresyjny skladal się z szesciu stopni : trzech zlych (uciazliwych) i trzech dobrych. Awans z najnizszych stopni był latwy, a na wyzsze coraz trudniejszy. Awansu dokonywala sama mlodziez. Dobrowolne przyznanie się do winy umozliwialo unikniecie kary, tepiono donosicielstwo.
System Rodzinny:
W resocjalizacji wykorzystywano pewne idee zycia rodzinnego (np. organizacja), wykorzystywano idee Jana Jana Henryka Pestalozziego.
System ten najbardziej rozwinal się w szwajcarii. Pierwszy zaklad otworzono w Hoffnyl z fundacji Fellenberga. Fellenberg dazyl do likwidacji nedzy, w ktorej upatrywal przyczyne przestepstw. Był to zaklad samowystarczalny. W 1810r Fellenberg otworzyl w swoim majatku zaklad dla dzieci ze skrajnej nedzy. Wprowadzil system braci opiekunow (starsi opiekowali się mlodszymi, tak jak w rodzinie). Dazyl do uspolecznienia dzieci. W toku pracy mialo dojsc do nauki i umoralniania. Dazyl by nagradzanie przewazalo nad karaniem, a warunki były coraz lepsze.
Powstalo stowarzyszenie Ojcowskie – wychowankowie po opuszczeniu zakladu byli kontrolowani, odwiedzani przez wychowawcow.
System rodzinny przyjal się we francji.
W polsce przykladem systemu rodzinnego był zaklad w Słudzieńcu, który dzialal w latach miedzywojennych.
System republiki mlodziezowej i dziececej:
System ten rozwinal się w Ameryce. Eksponowana w num była praca jako metoda rozwojowa oraz samorzadnosc. (elementy te stosowano już wczesniej).
Wzorem był koedukacyjny zaklad dla mlodziezy wykolejonej w 1895r w Trwie w stanie Nowy Jork. Powstala również republika dla chlopcow w stanie Nebraska (zalozyciel george).
Zaklady te nazywano „republikami mlodziezowymi”. Opieraly się one na edukacji. Przyjmowano do nich chlopcow i dziewczeta skierowane przez sad w sieku 14-20 lat. Nie przyjmowano niepelnosprawnych i epileptykow oraz chorych psychicznie. Były to zaklady prywatne, finansowane przez zamoznych protektorow. Republika opierala się na dwoch zasadach: pracy i zupelnej wolnosci. Poczatkowo było wiele ucieczek, ale pozniej bardzo wazna stala się odpowiedzialnosc.
Mlodziez powolywala agendy samorzadowe:
- leglistatywna – wladza ustawodawcza
- egzemitywna –wladza wychowawcza
- sadownictwo (calkowicie w rekach wychowankow)
W sadownictwie nauczyciele powolywani byli tylko jako rzeczoznawcy. Przewaznie wyznaczano kary pieniezne lub do trzech miesiecy pozbawienia wolnosci. W niektórych republikach stosowano kary cielesne.
Prawo do wydawania ustaw nalezalo do Zgromadzenia Gminne, które zbieralo się raz w miesiacu. Dyrektor miał prawo veta. Istnialy dwa prawa ustalone odgornie, które nie mogly być zmieniane przez wychowankow, był to zakaz palenia i przedluzenie obowiazku szkolnego do 21rz. (zwolnic z tego obowiazku mogl jedynie dyrektor). Samorzad siegal poza granice republiki.
Republika była samowystarczalna, uprawiano ziemie i budowano domy. Miala wlasny system monetarny. Wychowankowie traktowani byli jak dorosli, mieszkali w domach z matka domu. Niektorzy nie pracowali, prowadzili wloczengowski tryb zycia. Mogli tak zyc dopóki mieli pieniadze, pozniej byli skazywani na przymusowa prace (8-14dni)
Istnialy tzw. Miasta chlopcow, w których nie było podzialu na dobrych i zlych. Wina lezala po stronie rodziny. Znalazlo się tam ponad 1000 sierot wykolejonych, niektorzy z wyrokami sadowymi. Wprowadzono podzial na grupy, na których czele stali dziekani. Jednymi z takich miast było miasto Lallagana w Ameryce.
W 1834r republika dostala od wladzy prawa miasta. Przygotowywano tam do zycia publicznego.
Republiki powstaly również we Wloszech. W 1945r zostala zalozona przez don Rigolda republika „Dej Ragacci.” Poczatkowo przeznaczona była dla bezdomnych chlopcow, pozniej przyjmowano bezdomnych chlopcow którym grozilo wykolejenie moralne. (10-15lat) oraz dzieci pozbawione opieki.
Pepublika ta skladala się z trzech autonomicznych wiosek, oddzielonych od siebie droga, a polaczonych mostami:
· 1 wioska à chlopcy 10-15lat, przygotowywani byli do pracy rybakow
· 2 wioska à starsi chlopcy, przygotowywali się na rzemieslnikow
· 3 wioska à chlopcy przygotowywali się na przyszlych rolnikow.
Najwysza wladza było Zgromadzenie Ludowe, które zbieralo się co miesiac. Podobnie jak w Ameryce panowalo :samowychowanie, samo utrzymanie, samorzadnosc, swoboda (wieksza niż w Ameryce). Wychowanek mogl opuscic republike w kazdej chwili, ale pociagany był za to do odpowiedzialnosci. (przez sady publiczne) Wychowankowie dostawali wynagrodzenia za prace, co nazywano zaslugami. Nie trzeba było pracowac, ale za jedzenie trzeba było placic. Dostawano nagrody, mlodsi za pilnosc, a starsi za nauke.
Rola nauczycieli ograniczyla się do nauczania i ewentualnej pomocy.
Republiki Wloskie odniosly duzy sukces.
Pierwsze koncepcje teoretyczne w resocjalizacji.
Pierwsza teoria resocjalizacji rozwinela się pod koniec XIXw i zwiazania była z dominujacym w psychologii kierunkiem, czyli teoria instynktu.(hornizmem)., ktorj tworca był McDougl. Teoria ta mowi, ze czlowiekiem kieruja instykty, które musza być zaspokajane, to dzieki temu czlowiek dostosowuje się do otoczenia.
Istnieje siedem zasadniczych instyktow, które warunkuja okreslone emocje:
· instynkt ucieczki –emocja strach
· i. Ciekawosci – e. Zdumienie
· i. Wojowniczosci – e. Gniew
· i. Pewnosci siebie – e.dominijaca
· i. Samoponizania się – e. Uleglosci
· i. Rodzicielski – e. tkliwość
Kolejni badacze dokladali „nowe” instykty. Z czasem instynkt zostal zastapiony przez pewne mozliwosci, właściwości.
W 1925r Bardt wymienia instykty, które decyduja, sa napedem zachowania mlodziezy, instykty które prowadza do zachowan przestepczych. Wymienia takie instynkty jak :glod (zarloctwo, lakomstwo), seks, zlosc, zachlannosc, polowanie, wloczegostwo, ciekawosc, instynkt stadny, samozadufanie, samoupokorzenie, zakochanie, smutek, zabawa, radosc. Zwiazki tych instynktow z przestepstwami sa zroznicowane (posrednie i bezposrednie). Przestepstwa sa przejawem prymitywnych zachowan, reakcjami posrednimi lub poprzedzajacymi. Wplyw instyktow na przestepce jest posredni.
Resocjalizacja w ujeciu Bardta (wzorowal sie na Beccanim à teoria hotuistyczna):
Czlowiek ma wolna wole, wiec przestepstwo jest wyborem. Z natury czlowiek dazy do przyjemnosci i gromadzenia dobr. Jeżeli nie zachowa umiaru, to prowadzi to do przestepstwa.
Postulowal, aby pewne zachowania karac, a wtedy przestepstwa nie będą się oplacac.
W oswieceniu pojawila się koncepcja kary sprawiedliwej, czyli kary jako odplaty za naganny czyn, bez okolicznosci lagodzacych kara absolutna). Przestepca ma wolna wole, wiec powinien za swoje przewinienie odpokutowac. Najpowszechniejsza była kara pozbawienia wolnosci. Każdy jest rowny wobec prawa.
W rzeczywistosci pojawila się koncepcja ta nie sprawdzala się. Zmienila się w ciagu lat na egzekutowanie kary sprawiedliwej, zaleznej od czynu.
Pozytywizm dokonal rewizji pogladow oswiecenia. Poglady te, na podstawie badan zaczeto odrzucac, glownie w Ameryce. W Europie czesciowo zostaly na stale. W latach 60-tych XXw zaczeto wracac do pogladow oswiecenia.
Wg Oswiecenia czlowiek jest „zwierzeciem racjonalnym”, czyli zdolnym do wyborow, zdolnym do zestawienia przyjemnosci z rozumem, kalkulacji szczescia (dazenie do przyjemnosci, unikanie przykrosci)
Przestepstwo otoczone kara traci swoja atrakcyjnosc.
Wg. Bardt’a glownym motorem dzialania przestepczego jest instynkt „przyjemnosci”, która wynika z zaspokojenia (realizacji) instynktu. Nie pomaga otoczenie przestepstwa kara, gdyz wyladowanie instynktu jest potrzebne, ale nie zawsze musi być zrodlem przyjemnosci. Instynkt musi być realizowany ale nie musi prowadzic do przestepstwa. Może być tylko sila sprawcza (która jest emocjonalna, spontaniczna, niewrodzona, nie oparta na racjonalnym rozsumowaniu).
Sublimacja, czyli przekierowanie instynktow na inne cele. Przestepstwa wynikaja z nieprawidlowego przekierowania energii.
Wyrozniono stadia rozwoju instynktu ze względu na stopien sublimacji:
1) stadium podstawowe – instynkt funkcjonuje bez sublimacji.
2) Instynkt ujety w lozysko (bardziej zlozony)
3) Instynkt ulega dalszemu przeksztalceniu.
Etapy sublimacji:
Najpierw musi dojsc do skanalizowania instynktu, czyli zwrocenia go na inne tory, a pozniej uwznioślenia, czyli przekierowania na inne cele.
Resocjalizacja ma polegac na kanalizacji instynktu na inne tory. W roznych sytuacjach należy aktywizowac wiele instynktow aby jeden nie dominowal oraz instynkty które będą stanowic przeciwage.
PSYCHODYNAMIZM:
Ma wplyw na dzialania resocjalizacyjne.
Podkresla znaczenie popedu seksualnego, degraduje czlowieka. Przedstawicielami sa :M.Kopernik, K.Darwin, Z.Freud.
Twierdzono, ze psychoanaliza jest zrodlem oddzialywan na ukryte pragnienia czlowieka. Uwazano, ze nie można zastepowac wychowania psychoanaliza. Może być ona jedynie pomocna w wychowaniu, ale nie może być jego substytutem (z>Freud).
Psychoanalize zastosowano w przypadku narkotykow. Przestepstwa i dewiacje wazano za dzialanie nerwicowe dlatego zalecano psychoanalize. Obecnie odrzuca się psychoanalize lub wykorzystuje tylko jej elementy.
Podejscie psychodynamiczne zaklada, ze zachowanie obserwowalne jest funkcja procesow wewnetrznych, ukrytych.
Metody diagnostyczne to. Np. analiza marzen sennych (dzis stosowana m.in. w psychologi klinicznej)
Funkcjonowanie mechanizmow odpowiedzialnych za procesy spolecznego dostosowania widoczne jest w koncepcji Freuda. Wg niego istnieja duze przeciwstawcze sily motywacyjne w osobowosci.
1) sfera ID, która zaspokaja fundamentalne, biologiczne potrzeby
2) SUPEREGO które tworzy się przez relacje ze swiatem wewnetrznym, konflikt miedzy tymi sferami (ciagly) powoduje nerwice albo zachowania dewiacyjne. Konflikty rozwiazywane sa przez EGO. Im bardziej rozwiniete jest EGO tym lepiej zintegrowana jest osobowosc.
Przystosowanie spoleczne nastepuje w wyniku odpowiedniego uksztaltowania przez spoleczenstwo w pierwszych (5,6) latach zycia warstwy ego i superego. Jeżeli dziecko utraci jednego z rodzicow w okresie pierwszych lat zycia, to możliwe jest pojawienie się u niego zachowan dewiacyjnych.
Zaburzenia wynikaja z nieodpowiedniego rozwiazywania podstawowych konfliktow dziecinstwa. Kazda rodzina wplywa na formy ksztaltowania się ego i superego. Przezywanie konfliktow zalezy w duzej mierze od rodzicow.
Nastepcy Freuda starali się wyjasnic role warstw osobowosci w zachowaniu à 2 kierunki badan
1) Szkola brytyjska – typologia stylow przystosowania, znalizowanie superego które zalezy od przezywania poczycia winy, rodzaje superego
· hipomanik (psychopata) – może nie posiadac poczucia winy w wyniki niedorozwoju superego, nie przestrzega zasad moralnych, nie ma altruizmu i eupatii, jest inteligentny, siebie uwaza za normalnego, jest „chory moralnie”
· Hipoparanoidalnik – swoje winy przypisuje innym zmniejszajac tym swoje poczucie winy, agresywny (glownie werbalnie), wierzy w dawne ideologie, szuka kozla ofiarnego , żeby przelac na niego swoje poczucie winy
· Postawa autorytarna – poczucie winy skierowane do wewnatrz, silne przezywanie swoich przestepstw, niesamodzielnosc, szukanie autorytetow, by odsunac się od odpowiedzialnosci, konserwatywnosc
· Typ ludzki (czlowiek humanista) – dzieki odpowiednim proporcjom id, ego, superego nie podlega konfliktom albo umie je rozwiazywac, nastawiony na innych, umie radzic sobie z poczuciem winy.
2) badania zapoczatkowane przez Anne Freud:
Analizowala ego, jej badania daly poczatek kierunkowi o nazwie psychologia ego. Wg niej ego spelnia 4 funkcje
· poznawcza – ego lezy tylko w sferze swiadomosci, kontroluje id, superego, jest sfera poznawcza dla swiata zew. I wewnetrznego.
· Sily – stanowi zespol energetyzujacy osobowosc, energia ta wyplywa na zewnatrz i warunkuje ludzka dzialalnosc.
· Selektywna – dokonywanie wyboru w roznych sytuacjach
· Syntetyczna – ocenia w jakim stopniu należy podporzadkowac się otoczeniu i jak należy postepowac (presja srodowiska i wewnetrzna).
Brak rownowagi psychicznej polega na wadliwosci syntetycznej ego:
- ...
wojomak