Postępowanie administracyjne - jest to ciąg czynności organu administracji, innych podmiotów i uczestników postępowania mające na celu rozpatrzenie i rozstrzygnięcie indywidualnej sprawy administracyjnej przez wydanie decyzji oraz weryfikację tej decyzji.Wyróżniamy trzy stadia w postępowaniu administracyjnym:
1. wszczęcie postępowania (na wniosek urzędu lub stron),
2. wyjaśniające (rozpoznawcze) – zbieranie materiału dowodowego,
3. orzekanie – wydanie decyzji administracyjnej.
Wyróżniamy organy administracji:
1. samorządu zawodowego,
2. rządowe,
3. samorządowe,
4. zakłady administracji,
5. organy administracji społecznej i spółdzielczych.
Uczestnikami postępowania - są osoby, które mają pojedyncze obowiązki i uprawnienia
w postępowaniu (np. świadków, biegłych i osoby trzecie, które mają okazać przedmiot oględzin).
Indywidualna sprawa administracyjna – dotyczy konkretnej osoby i konkretnej sytuacji.
Weryfikacja (kontrola) decyzji – może się odbywać w toku instancji i odbywa się w formie odwołania, zażalenia do II instancji, poza tokiem instancyjnym stwierdzenie nieważności decyzji, uchylenie lub zmiana decyzji ostatecznej lub wznowienie decyzji.
Kodeks postępowania administracyjnego:
1. ogólną,
2. szczegółową (postanowienia w sprawach administracyjnych, o wkroczenia w sprawach karnych, skarbowych, w sprawach dyscyplinarnych, przed organami polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych).
Postępowanie egzekucyjne- zespół czynności organów administracji mających na celu zapewnienie wykonania dyrektyw administracyjnych nawet wbrew woli zobowiązanego.
Przymus administracyjny – jest uprawnieniem administracji do zapewnienia realizacji dyrektyw administracji własnymi środkami, a więc bez udziału organów z innego układu niż administracji.
Występuje on w dwóch postaciach:
1. kary,
2. egzekucje.
Zasady postępowania administracyjnego:
1. zasada praworządności (art. 6,7 KPA) - polega na tym, że organy prowadzące postępowanie obowiązane są działać na podstawie przepisów prawa i zgodnie z prawem.
2. zasada uwzględnienia z urzędu interesu publicznego i słusznego interesu obywateli (art.7 KPA) – nakłada na organy prowadzące postępowanie obowiązek harmonizowania tych interesów jeżeli są one ze sobą sprzeczne.
3. zasada prawdy obiektywnej (art. 7 KPA) – organy administracji publicznej podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokonania wyjaśnienia stanu faktycznego oraz załatwienia sprawy. Środkami do ustalenia prawdy obiektywnej są dowody.
4. zasada informowania stron – oznacza, że organy administracji zgodnie z art.9 KPA są zobowiązane do udzielenia pełnej informacji o okolicznościach faktycznych i prawnych stronę postępowania. Mają one obowiązek udzielenia informacji o okolicznościach prawnych oraz czuwają nad tym aby strony i uczestnicy postępowania nie ponieśli szkody z powodu nie znajomości prawa.
5. zasada pogłębienia zaufania obywateli do organów państwa (art.8 KPA) – zobowiązuje organy administracji do prowadzenia postępowania, rozstrzygnięcia praworządnie i sprawiedliwie załatwianych spraw, załatwianie spraw powinno się odbywać sprawnie i bez nieuzasadnionej zwłoki, cechy urzędników: bezstronność i życzliwość wobec petentów.
6. zasada czynnego udziału stron (art. 10 KPA) – na organie administracji spoczywa obowiązek zapewnienia stronom czynnego udziału w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji wypowiedzenia się co do zebranych dowodów oraz zgłoszonych żądań.
7. zasada przekonywania – oznacza, że organy prowadzące postępowanie mają obowiązek wyjaśnienia i uzasadnienia stronom przesłanek i motywów jakimi się kierują przy załatwianiu spraw i podejmowaniu decyzji.
8. zasada szybkości i prostoty postępowania (art.12 KPA) – nakazuje organom administracji działać w sprawie wnikliwie i szybko, posługując się najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia.
9. zasada ugodowego załatwiania spraw (art.13 KPA) – z zasady tej wynika obowiązek organu administracji do podejmowania czynności nakłaniających strony do zawarcia ugody, uczestnictwo organu administracji w ugodzie polega na kontroli prawidłowości porozumienia się stron i zatwierdzenia ugody.
10. zasada pisemności (art.14 KPA) – oznacza, że sprawy należy załatwiać w formie pisemnej.
11. zasada dwuinstancyjności (art.15 KPA) – stronie oraz innym podmiotom występującym w postępowaniu administracyjnym na prawach strony przysługuje prawo zaskarżenia nie korzystnego rozstrzygnięcia do organu wyższego szczebla. Wyjątki:
- od decyzji wydanej w I instancji przez Ministra nie służy odwołanie, jednakże strona niezadowolona z decyzji może zwrócić się do tego organu z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy (art.127 §3).
- Od decyzji wydanej w I instancji przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze w sprawach własnych jednostek samorządu terytorialnego nie służy odwołanie (art.127 §4).
- Decyzje odszkodowawcze nie podlegają weryfikacji w toku instancji
(art.160 §5).
12. zasada trwałości decyzji administracyjnych (art.16 KPA) – ma istotne znaczenie dla zapewnienia stabilności stosunków prawnych opartych na decyzjach administracyjnych. Decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji są ostateczne. Decyzje ostateczne mogą być weryfikowane tylko w przypadkach przewidywanych w kodeksie lub ustawach szczególnych
Decyzjami ostatecznymi są:
1. decyzje organów I instancji w stosunku, do których upłynął już termin złożenia odwołania i nie został przywrócony w przymusowym terminie i trybie,
2. decyzje wydane przez organ II instancji,
3. decyzje ostateczne z mocy wyraźnego przepisu prawa materialnego.
Organy prowadzące postępowanie to:
1. organy administracji rządowej zarówno terenowe jak i centralne,
2. organy jednostek samorządu terytorialnego.
Właściwość organu – to zdolność prawna organu do rozpoznawania i rozstrzygania, a więc załatwiania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym.
Wyróżniamy właściwości:
1. właściwość ustawowa – wynika wprost z przepisów ustawy, z reguły o właściwości organu stanowi ustawa, jednakże przepisy upoważniają do przenoszenia właściwości samorządowej w drodze porozumienia.
2. właściwość rzeczowa – ustala się według przepisów jego działania zakres ten wyznaczają przepisy ustrojowe np. ustawa o samorządzie gminnym.
3. właściwość miejscowa – to zdolność organu do realizowania swojej właściwości rzeczowej na określonym obszarze, ustala się ją w przypadkach:
- w sprawach dotyczących nieruchomości-według miejsca jej położenia,
- według miejsca zakładu pracy,
- według miejsca zamieszkania w innych sprawach.
Jeżeli nie można ustalić tej właściwości to sprawa należy do organu właściwego dla
miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie.
Spory kompetencyjne:
1. pozytywne – występują wówczas, gdy dwa lub więcej organów administracji uważa się za właściwe do załatwienia danej sprawy.
2. negatywne – gdy żaden organ nie uważa się za właściwy do załatwienia sprawy.
Spory rozstrzygają:
1. między organami samorządu terytorialnego – wyższy od nich organ,
2. między organami jednostek samorządu terytorialnego w różnych województwach, w sprawach należących do zakresu administracji rządowej – Minister właściwy do spraw administracji publicznej,
3. między wojewodami a organami administracji zespolonej w różnych województwach - Minister właściwy do spraw administracji publicznej,
4. między wojewodą a organami administracji – Minister do spraw administracji publicznej w porozumieniu z sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą,
5. między organami administracji publicznej – wspólny dla nich organ wyższego stopnia,
6. między organami administracji publicznej – Minister , Prezes RM,
7. spory między samorządem terytorialnym a terenowymi organami administracji rządowej – Sąd Administracyjny.
Wyłączenie pracownika organu administracji z postępowania sądowego:
1. obligatoryjne – z mocy prawa, gdy w sprawie:
- której jest stroną albo pozostaje jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa i obowiązki.
- w sprawie swych powinowatych oraz krewnych,
- osoby związane z nim z tytułu opieki lub kurateli,
- w sprawie, której był świadkiem lub biegłym, albo był przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem stron jest jego małżonek, krewny,
- w sprawie, w której brał udział w niższej instancji, w wydaniu zaskarżonej decyzji, w sprawie, której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe,
- osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadżedności służbowej.
2. fakultatywne – gdy zaistnieją okoliczności inne niż wymienione, mogą wywołać sprzeciw pracownika wówczas następuje wyłączenie na żądanie strony.
Stroną – jest każdy czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie, albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek. Stronami mogą być: osoby fizyczne lub prawne a także osoby nie posiadające osobowości prawnej, Strona nie będąc osobą fizyczną działa poprzez swoich przedstawicieli ustawowych.
Obok stron w postępowaniu administracyjnym i organu prowadzącego w postępowaniu wystąpić mogą uczestnicy na prawach strony.
Uczestnicy – nie są stronami w rozumieniu art.28 KPA, gdyż celem ich udziału nie jest ochrona interesu prawnego, uczestniczą w postępowaniu ze względu na interes innych stron, względnie interes społeczny.
Na prawach stron mogą wystąpić w postępowaniu:
1. organizacje społeczne,
2. Prokurator,
3. Rzecznik Praw Obywatelskich (RPO)
Organizacja społeczna może wystąpić do organu administracji z wnioskiem o dopuszczenie jej do udziału w rozpoczętym już postępowaniu, są to uprawnienia procesowe wynikające z art. 31 KPA.
Przesłankami uzasadniającymi wystąpienie organizacji społecznej z wymienionymi wnioskami są:
1. bezpośredni związek danej sprawy z cechami statutowymi organizacji,
2. interes społeczny, który ma na celu realizować lub chronić organizację społeczną w realizacji postępowania.
Przebieg postępowania (3 fazy):
1. wszczęcie postępowania – jest na żądanie strony, datą wszczęcia postępowania jest doręczenie żądania organowi administracji, podanie wnosi się pisemnie a także ustnie (sporządzić protokół). Jeżeli w podaniu nie ma adresu i nie ma możliwości ustalenia go – podanie pozostawia się bez rozpatrzenia, w ciągu 7 dni wnoszący podanie powinien uzupełnić w nim braki. Jeżeli organ, do którego wniesiono podanie jest nie właściwy w sprawie powinien przekazać ją do organu właściwego i zawiadomić o tym wnoszącego podanie. Jeżeli podanie dotyczy spraw podlegających załatwieniu przez różne organy, organ, do którego wniesiono podanie rozpoznaje właściwość i zawiadamia wnoszącego, że w innych sprawach powinien wnieść do właściwego organu. Organ administracji może także ze względu na ważny interes strony wszcząć z urzędu postępowanie w sprawie, której przepis nie wymaga wniosku strony. Organ może wszcząć postępowanie na żądanie prokuratora w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem. Wszczęcie postępowania przez organizację społeczną jest uzasadnione cechami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny. Wszczęcie przez RPO ,może wszczynać postępowanie z tej samej przyczyny co prokurator.
2. postępowanie dowodowe – organ ma ustalić stan faktyczny sprawy na podstawie dowodów może służyć wszystko co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Organ administracji jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy (art. 77 §1 KPA). Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi administracji nie wymagają przeprowadzenia dowodu, fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie (art. 77 §4). Postępowanie wyjaśniające może być prowadzone na rozprawie lub poza rozprawą. Prowadzenie rozprawy jest obowiązkowe gdy:
- zapewni to przyspieszenie postępowania,
- zapewni to osiągnięcie celu wychowawczego,
- wymaga tego przepis prawa
Rozprawa powinna być przeprowadzana gdy:
- zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron
- jest to potrzebne dla wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków lub biegłych albo w drodze oględzin (art.89 KPA).
O terminie i miejscu rozprawy organ administracji powinien zawiadomić strony, świadków, biegłych oraz inne osoby i instytucje jeżeli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na przedmiot sprawy. Rozprawą kieruje do przeprowadzenia rozprawy pracownik organu, przed którym toczy się postępowanie. Nieobecność na rozprawie stron prawidłowo wezwanych nie stanowi przeszkody do jej prowadzenia.
3. zakończenie postępowania
Zawieszenie postępowania
Wszczęte i prowadzone postępowanie może ulec zawieszeniu. Postanowienie o zawieszeniu postępowania jest czynnością powodującą zawieszenie biegu terminów przewidzianych w kodeksie.
Organ administracji ma obowiązek zawiesić postępowanie (obligatoryjne zawieszenie):
1. w razie śmierci strony lub jednej ze stron, jeżeli wezwanie spadkobierców danej strony do udziału w sprawie jest niemożliwe i nie zachodzą okoliczności o których mowa w art. 30 §5 a postępowanie nie podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe (art. 105),
2. w razie śmierci przedstawiciela ustawowego strony,
3. w razie utraty przez stronę ZDCP,
4. gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd,
5. w razie wniesienia do TK pytania prawnego co do zgodności aktu ustawowego z Konstytucją albo innego aktu normatywnego z Konstytucją, lub ustawy w związku z toczącym się postępowaniem administracyjnym.
Organ, który zawiesił postępowanie jest zobowiązany podjąć kroki niezbędne do usunięcia przeszkody do dalszego prowadzenia postępowania.
Organ administracji może zawiesić postępowanie (fakultatywne zawieszenie):
1. jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie zostało wszczęte, a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz nie zagraża to interesowi społecznemu.
Podjęcie postępowania zawieszonego na wniosek strony nastąpić może tylko na wniosek strony, przy czym jeżeli w okresie 3 lat od daty zawieszenia postępowania żadna ze stron nie zwróci się o podjęcie postępowania , żądanie wszczęcia postępowania uznaje się za wycofane (art. 98 §2). W sprawie zawieszenia postępowania i jego podjęcia po usunięciu przeszkody organ wydaje postanowienie.
Umorzenie postępowania administracyjnego
Przepisy kodeksu przewidują także możliwość umorzenia postępowania. (art. 105 §1) nakłada na organ administracji obowiązek umorzenia postępowania, 1) gdy postępowanie stało się bezprzedmiotowe z jakiejkolwiek przyczyny. Kodeks dopuszcza także możliwość umorzenia postępowania 2) jeżeli wystąpi o to strona, na której żądanie postępowanie zostało wszczęte a nie sprzeciwiają się temu inne strony oraz gdy nie jest to sprzeczne z interesem społecznym (art. 105 §2). Umarzając postępowanie organ administracji wydaje decyzje, która nie rozstrzyga spray co do istoty, a więc nie wywołuje skutków w sferze prawa materialnego, wywołuje ona jedynie skutki w sferze prawa procesowego w postaci zakończenia sprawy w danej instancji.
Umorzenie kończy sprawę w danej instancji i występuje w formie decyzji administracyjnej. Umorzenie następuje w 2 powyższych przypadkach.
Rozstrzygnięcia podejmowane w postępowaniu administracyjnym podlegają wszechstronnej kontroli organów, które te rozstrzygnięcia wydały tzw. Samokontrola, jak i organów administracji wyższego stopnia w ciągu dalszego postępowania administracyjnego, a także Sądu Administracyjnego.
Środkami kontroli rozstrzygnięć i postanowień w drodze postępowania administracyjnego są:
1. odwołanie od decyzji,
2. zażalenie na postanowienie,
3. wznowienie postępowania administracyjnego,
4. uchylenie lub zmiana decyzji przez organ, który ją wydał albo przez organ wyższego stopnia,
5. stwierdzenie nieważności decyzji,
6. stwierdzenie wygaśnięcia decyzji lub uchylenia decyzji w przypadku nie dopełnienia przez stronę określonego w niej warunku zastrzeżonego.
brzoskwinka81