Postepowanie administracyjne - SKRYPT.doc

Postępowanie administracyjne – skrypt:

·         Funkcje prawa o postępowaniu administracyjnym i prawa o postępowaniu sądowoadministracyjnym

1st    Funkcje prawa:

a.        funkcje podstawowe, do których zalicza funkcje prawa rozumiane jako „na­stępstwa działania prawa rozpatrywane z punktu widzenia realizacji funkcji państwa określonych ze względu na jego stosunek do klas społecznych i spo­łeczeństwa jako całości";

b.        funkcje pochodne, rozumiane jako podstawowe kierunki działania prawa, służące realizacji funkcji podstawowych;

c.        funkcje techniczne, rozumiane jako środki, za pomocą których są realizowa­ne funkcje podstawowe i funkcje pochodne.

2nd  Na niższym szczeblu abstrakcji wyróżnia się trzy funkcje prawa: ochron­ną, organizacyjną, wychowawczą

3rd   Funkcja ochronna polega na zagwarantowaniu przestrzegania prawa przez zastosowanie środków przymusu.

4th    Funkcja organizacyjna polega, w szerokim ujęciu, na „tworzeniu pewnych form życia zbiorowego i określeniu ich struktury, na zarządzaniu i organizacji różnych dziedzin życia społecznego

5th    Funkcja wychowawcza „polega na kształceniu pozytywnych postaw wobec pra­wa.

6th    Według niektórych autorów podstawową funkcją postępowania administracyjnego jest zapewnienie realiza­cji materialnego prawa administracyjnego. Zdaniem innych podstawową funkcją postępowania administracyjnego jest ochrona interesu indywidualne­go, ochrona interesu społecznego, przy czym poglądy są zróżnicowane co do priorytetu ochrony tych interesów. Występują też poglądy wyróżniające cztery funkcje postępowania administracyjnego:

1)                   funkcję organizatorską, polegającą na usprawnieniu działalności administra­cji publicznej;

2)                   funkcję demokratyzacji, przejawiającą się w zapewnieniu obywatelom udzia­łu w załatwianiu konkretnych spraw;

3)                   funkcję wychowawczą; funkcję zagwarantowania praworządności.

7th    Należy odróżnić zadania od funkcji postępowania, bo „podstawowym zadaniem postępowania admi­nistracyjnego jest realizacja porządku prawnego, wyrażonego w przepisach ad­ministracyjnego prawa materialnego, przy wydawaniu konkretnych rozstrzygnięć organów administracyjnych", a równocześnie postępowanie to wypełnia dwie funkcje.

a.        funkcja ochrony interesów, i to zarówno indywidualnych, jak też społecznych

b.        funkcja postępowania administracyjnego - zabezpieczenie jednolitego i sprawnego działania organów administracyjnych

8th    Ustalenie funkcji prawa o postępowaniu admi­nistracyjnym i prawa o postępowaniu sądowoadministracyjnym w ra­mach porządku prawnego.

a.        Normy prawa procesowego peł­nią funkcję służebną wobec norm prawa materialnego

b.        Procesem nazywamy prawnie uregulowany ciąg czynności procesowych zmierzających do ochrony porząd­ku prawnego zarówno przez konkretyzację norm prawnych, jak i przez ich urzeczywistnienie, a prawem procesowym nazywamy całość norm prawnych regulujących zasady i przebieg tego procesu.

c.        Prawo procesowe jest zatem ściśle uzależnione od prawa materialnego.

d.        Mając to na uwadze, możemy mówić o ścisłej współzależności prawa materialnego i prawa pro­cesowego.

e.        Zorganizowany proces stosowania prawa łączy bezpośrednio stosowanie prawa materialnego i prawa procesowego.

9th    Naruszenie prawa procesowego, które w konsekwencji prowadzi do wadliwego ustalenia stanu faktycznego, jest podstawą do uchylenia decyzji przez organ odwoławczy (art. 138 § 2 k.p.a., art. 233 § 2 o.pj, kwalifikowane naruszenie norm prawa procesowego jest podstawą uchylenia decyzji w trybie wznowienia postępowania i przez to otwarcia możliwości ponownego rozpozna­na i rozstrzygnięcia sprawy (art. 145 § 1 k.p.a., art. 240 § 1 o.p.).

10th Taką też koncepcję wadliwości decyzji (postanowień) przyjmowało i przyjmuje prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

a.        Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowić 1) uchyla decyzję lub postanowienie w całości albo w części, jeżeli stwierdzi a) naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy, b] ruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego, c) inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy".

b.        Inną natomiast konstrukcję przyjmuje ustawa - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w razie ustalenia naruszenia prawa procesowego. W razie kwalifikowanego naruszenia prawa procesowego będącego podstawą do wznowienia postępowania sąd uchyli decyzję, chyba że w sposób niebudzący wątpliwości ustali, że w sprawie mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej (art. 146 § 2 k.p.a)

11st Funkcja służebna prawa procesowego wobec prawa materialnego przejaw ponadto w tym, że zasady i instytucje prawa procesowego muszą być dostosowane do zasad i instytucji prawa materialnego.

12nd                      Rozważając funkcje prawa procesowego w ramach porządku prawnego, należy zwrócić uwagę na odmienność funkcji prawa o postępowaniu ad­ministracyjnym od funkcji prawa o postępowaniu sądowoadministracyjnym. Prawo o postępowaniu administracyjnym jest powołane do realizacji prawa ma­terialnego przy wydawaniu indywidualnych rozstrzygnięć administracyjnych. Prawo o postępowaniu sądowoadministracyjnym reguluje proces kontroli zgodności z prawem podjętych rozstrzygnięć administracyjnych.

13rd                        W demokratycznym państwie prawnym prawo materialne, prawo procesowe oraz prawo o postępowaniu sądowoadministracyjnym tworzy system prawny, którego elementami jest każda z tych regulacji, mając w nim określone miejsce. Brak jednego z tych elementów prowadzi do naruszenia konstytucyjnej zasady demokratycznego państwa prawnego.

14th Analizując funkcję prawa procesowego, należy też zwrócić uwagę na jego związek z prawem ustrojowym. Podstawową funkcją procesowego prawa administracyjnego jest funkcja ochronna praw jed­nostki wobec ingerencji w jej sytuację prawną przez organy administracji pu­blicznej. Przy rozpatrywaniu jednak związku z prawem materialnym i prawem ustrojo­wym należy zważyć na zasadnicze różnice.

a.        Prawo ustrojowe nie może tworzyć wartości sprzecznych dla praw jednostki i pełnych gwarancji ich ochrony. Przyjmowanie innych rozwiązań prowadzi do naruszenia zasady równości wobec prawa ustanowionej w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP, który mówi, że: „Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne".

b.        Rozpatrując funkcje prawa o postępowaniu administracyjnym i prawa o postępowaniu sądowoadministracyjnym w płaszczyźnie społecznie pożądanych efektów działania, przyjmuje się, że prawo to pełni trzy podstawo­we funkcje: ochronną, porządkującą oraz funkcję instrumentalną.

*         Funkcja ochronna przejawia się w ochronie interesu indywidualnego oraz w ochronie interesu społecznego.

*         Funkcja ochronna interesu indywidualnego przejawia się dwojako.Funkcja ochronna prawa o postępowaniu polega na tym, że prawo reguluje sytuację prawną strony, a zatem określa jej prawa i obowiązki.

*         Funkcja ochronna interesu indywidualnego przejawia się w nałożeniu na organy administracji publicznej obowiązku uwzględnienia interesu indywidual­nego z urzędu. Ma pra­wo, a nie obowiązek, uczestniczenia w postępowaniu, poza wypadkami, gdy zo­stanie wezwana do udziału w podejmowanych czynnościach (art. 50 § 1 k.p.a.).

*         K.p.a. w zasadzie ogólnej uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli (art. 7 in fine) nakłada na organy administracji publicz­nej obowiązek uwzględnienia interesu strony.

c.        Funkcja ochronna interesu społecznego przejawia się w wielu instytucjach procesowych. Do nich zaliczymy: nałożenie na organy administracji publicz­nej obowiązku uwzględnienia interesu społecznego (art. 7 k.p.a.), wprowadzenie instytucji udziału w postępowaniu administracyjnym organizacji społecznej na prawach strony (art. 31 § 1 k.p.a.)

15th Celem postępowania administracyjnego jest zapewnienie realizacji prawnie chronionych interesów obywateli pozostających w zgodzie z interesem społecznym (interesem publicznym).

16th W sferze porządku prawnego funkcja ochronna przejawia się w zawarciu w prawie o postępowaniu systemu prewencyjnych i represyjnych gwarancji praworządności działania organów administracji publicznej33. Do gwarancji prewencyjnych należy zaliczyć wszystkie instytucje procesowe służące ustaleniu stanu faktycznego sprawy, zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej jako podstawy zastosowania odpowiedniej normy prawa materialnego, i wydaniu na podstawie tych dwóch przesłanek prawidłowej decyzji.

a.        Do gwarancji represyjnych należy zaliczyć całokształt instytucji procesowych,      które mają na celu wyeliminowanie z obrotu prawnego wadliwych decyzji lub postanowień.

*         weryfikacja decyzji w toku instancji, która przez przyjęcie zasady dwuin­stancyjności otwiera możliwość prawną stronie pełnej obrony interesu praw­nego w razie jego naruszenia przez organ I instancji, a w konsekwencji zasto­sowania sankcji wzruszalności decyzji nieostatecznej (art. 138 k.p.a)

*         weryfikacja decyzji w nadzwyczajnych trybach postępowania admini­stracyjnego, w których przepisy prawa procesowego wprowadzają sankcję wzruszalności decyzji (postanowienia) w razie kwalifikowanego naruszenia przepisów prawa procesowego (art. 145 § 1 k.p.a)

17th Rozważając   funkcje   prawa   o   postępowaniu   sądowoadministracyjnym w płaszczyźnie pożądanych skutków społecznych, należy również wskazać na:

a.        funkcję ochronną interesu indywidualnego. Prawo to gwarantuje jedno­stce możliwość prawną ochrony interesu prawnego przez kontrolę zgodności z prawem działania lub bezczynności organu administracji publicznej

b.        funkcję ochronną interesu społecznego przez zapewnienie możliwości pod­jęcia postępowania sądowoadministracyjnego nie tylko na żądanie jednostki chroniącej własny interes prawny, ale też na podstawie skargi prokuratora, organizacji społecznej, organu nadzoru, które to podmioty mają chronić bądź obiektywny porządek prawny, bądź interes społeczny;

c.        to, że funkcja ochronna porządku prawnego może być również rozpatrywa­na jako element systemu gwarancji prewencyjnych i represyjnych. Możliwość prawna zaskarżenia działania lub bezczynności organu administracji publicz­nej jest istotnym elementem systemu gwarancji prewencyjnych działania zgodnego z prawem organów administracji publicznej.

18th Drugą funkcją prawa o postępowaniu w płaszczyźnie społecznie pożądanych efektów działania jest funkcja porządkująca. Prawo o postępowaniu reguluje ciąg czynności procesowych organów orzekających i innych podmiotów postę­powania, podejmowanych w celu rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy będącej przedmiotem procesu

19th Funkcja instrumentalna prawa o postępowaniu przejawia się w tym, że kształ­tuje się proces tak, aby stał się sprawnym narzędziem działania organów orze­kających w osiągnięciu celu procesu.

·         Zasady podstawowe postępowania administracyjnego oraz postępowania sądowoadministracyjnego

1st    Zasady ogólne wprowadzone do k.p.a. były początkowo traktowane jako te, któ­re odnoszą się do „podstaw i metod postępowania, a więc zagadnień mających znaczenie doniosłe dla całej działalności organów administracji. Są to zasady ogólne w tym sensie, że chodzi tutaj z reguły o przepisy wyjęte niejako przed nawias, a więc wspólne dla całości postępowania administracyjnego. Mają „różny stopień ogólności, stanowią przeniesione na grunt prawny zalecenia prakseologiczne, określają aksjologiczne uzasadnienia itd. Są integralną częścią przepisów regulujących procedurę administracyjną.

·         Zasady postępowania administracyjnego naczelne oraz ogólne

1st    W postępowaniu administracyjnym prowadzonym przez organy administracji pu­blicznej na podstawie przepisów k.p.a., Ordynacji podatkowej, jak też przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji obowiązują zasady wywodzone z przepisów Konstytucji RP oraz z ratyfikowanej przez Polskę Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.

2nd  Za­sada demokratycznego państwa prawnego (art. 2), traktowana jako źródło dwóch zasad: prawa do procesu, w którym jednostka może bronić swojego in­teresu prawnego w toku prawnie uregulowanej procedury, a także prawa do sądu zapewniającego niezależną i niezawisłą kontrolę działania i przypadków bezczynności administracji publicznej. Zasada praworządności, zasadę proporcjo­nalności, Zasada równości wobec prawa. Następnie trzeba wskazać na cztery zasady konstytucyjne o bardziej szczegóło­wym charakterze: na prawo do sprawiedliwego, jawnego i szybkiego procesu (art. 45 ust. 1), prawo do ochrony dóbr osobistych (art. 51), prawo wnoszenia petycji, skarg i wniosków do organów władzy publicz­nej (art. 63); zasadę dwuinstancyjności postępowania administracyjnego (art. 78).

3rd   Z art. 6 Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności wywodzi się prawa jednostki, które mają odpowiednie zastosowanie do postępowania przed organami administracji publicznej, w pewnym zakresie pokrywające się z treścią niektórych wcześniej wymienionych zasad konstytucyj­nych. Wymienia się pięć praw do:

a.        procesu przed organem administracyjnym, a następnie sporu w procesie przed sądem;

b.        załatwienia sprawy w szybkim terminie (rozsądnym);

c.        uzyskania szybkiej i wyczerpującej informacji prawnej;

d.        realnych możliwości obrony swoich praw i interesów;

e.        czynnego udziału w postępowaniu osobistym lub przez pełnomocnika

4th    Parlament Europejski 6 września 2001 r. uchwalił Europejski Kodeks Dobrej Administracji w 27 artykułach wprowadzający wiele ogólnych zasad obowiązu­jących urzędników w toku czynności administracyjnych i w kontaktach z uczest­nikami postępowania.

...