badanie przewodu pokarmowego.rtf

DIAGNOSTYKA RADIOLOGICZNA PRZEWODU POKARMOWEGO

Diagnostyka radiologiczna przewodu pokarmowego obejmuje badanie przełyku, żołądka, jelita cienkiego i jelita grubego z zastosowaniem techniki jedno- i dwu­kontrastowej. Badania wykonywane są najczęściej przez lekarza i składają się z prześwietlenia i dokumentacji zdjęciowej. Wybór projekcji jest uzależniony od obrazu przewodu pokarmowego w czasie prześwietlenia.

Podstawy techniki badania .Środki cieniujące

Do badania przewodu pokarmowego najczęściej stosuje się nierozpuszczalne w wo­dzie sole baru. Występują one w postaci zawiesin, których gęstość i lepkość jest do­stosowana do badanego odcinka przewodu pokarmowego i przyczyny badania. Przełyk i żołądek bada się zawiesinami o dużej gęstości i małej lepkości, a jelito grube zawiesinami o średniej gęstości i większej lepkości. Środków cieniujących nie należy stosować przy podejrzeniu perforacji przewodu pokarmowego, gdyż przedostanie się barytu do jamy otrzewnej może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak: wstrząs, ból, wy­tworzenie się zrostów. Przypadkowa aspiracja zawiesiny barytu do dróg oddecho­wych jest stosunkowo dobrze tolerowana przez pacjentów.

Rzadziej przeprowadza się badanie, stosując rozpuszczalne w wodzie związki jo­du, które są pochodnymi jodowych środków cieniujących podawanych dożylnie podczas urografii. Są one wskazane przy podejrzeniu perforacji przewodu pokar­mowego. W przypadku perforacji jodowy środek cieniujący nie wywołuje nie­pożądanych reakcji

     Przełyk

Przygotowanie do badania. Pacjenci kierowani na badanie przełyku nie wymagają przygotowania.

Technika badania

Badanie jednokontrastowe. Badanie rozpoczyna się od prześwietlenia serca, śródpiersia i płuc w pozycji stojącej. W czasie, w którym pacjent kilkakrotnie połyka zawiesinę barytu obserwuje się morfologię i perystaltykę przełyku. Przed wykonaniem zdjęć należy poprosić pacjenta o wypełnienie jamy ustnej zawiesiną barytu. Zdjęcia wykonuje się przy największym wypełnieniu przełyku, w pozycji leżącej, najczęściej w projekcji AP, PA, bocznej lub skośnych (w pozycji leżącej na brzuchu, z uniesionym prawym lub lewym bokiem). Ułożenie pacjenta jest takie sa­mo, jak do odpowiednich zdjęć klatki piersiowej. Do projekcji skośnych pacjenta odchyla się o niewielki kąt (najczęściej 35°). Do zdjęcia całego przełyku (obej­mującego dolną część szyi i okolicę wpustu żołądka) promień centralny powinien być skierowany na ThV- ThvI' Zdjęcia mogą również obejmować krótsze odcinki przełyku. Niekiedy badanie może być uzupełnione o zdjęcie boczne w pozycji ni­skiego skłonu. Pacjent nabiera wtedy do ust duży łyk barytu w pozycji stojącej, po czym pochyla się do przodu z ramionami zwisającymi swobodnie ku dołowi.

Badanie w kierunku przepukliny rozworu przełykowego przepony wykonuje się w pozycji leżącej na brzuchu w niewielkim skosie, przy pełnym wypełnieniu przełyku, w głębokim wdechu. Niektórzy zalecają badanie w czasie zwiększonego ciśnienia w jamie brzusznej (próba Valsalvy).

Badanie dwukontrastowe. Po podaniu środków zwiotczających (Buscopan, glu­kagon) pacjent połyka preparaty gazotwórcze i przeciwpieniste lub do żołądka wprowadza się, przez cewnik, powietrze. Następnie po 2-3 min wypija 100-150 mI zawiesiny barytu o dużej gęstości i małej lepkości. Zdjęcia wykonywane są w cza­sie przechodzenia zawiesiny przez przełyk.

Ryc. 261. Badanie przełyku u pacjenta z podejrzeniem żylaków przełyku. Zdjęcie w wydechu, w projekcji AP dobrze uwidoczniło błonę śluzową przełyku.

Poszukiwanie ciała obcego w przełyku. Cieniujące ciało obce widoczne jest za­zwyczaj w czasie prześwietlenia oraz na zdjęciu bocznym szyi lub zdjęciu bocznym śródpiersia. Ciało obce niecieniujące można niekiedy uwidocznić po podaniu nie­wielkiej ilości siarczanu baru, który powleka jego powierzchnie. Można również wykonać badanie po połknięciu małej watki nasączonej barytem. Powinna ona zatrzymać się na poziomie przeszkody w przełyku.

Żołądek i dwunastnica

Przygotowanie do badania. W dniu poprzedzającym badanie nie należy spożywać kolacji; w dniu badania pacjent powinien być na czczo i nie palić papierosów.

Technika badania

Badanie jednokontrastowe. Badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego rozpoczyna się od prześwietlenia serca, śródpiersia i płuc w pozycji stojącej. Mimo że badanie jednokontrastowe cechuje się mniejszą czułością w rozpoznawaniu nie­wielkich zmian, uwidocznia nie tylko kształt i ściany żołądka i dwunastnicy, lecz także rzeźbę błony śluzowej. W tym celu w pierwszej części badania podaje się niewielką ilość zawiesiny barytu (do 50 mI). Po obróceniu chorego wokół osi długiej ciała błona śluzowa zostaje równomiernie pokryta środkiem cieniującym. Podanie dodatkowych 150-200 mi prowadzi do pełnego wypełnienia żołądka. W tej fazie badania ocenia się jego za­rysy, ubytki lub naddatki cieniowe i usztywnienie ścian.

Stosowanie ucisku powoduje wyciśnięcie środka cieniującego z badanego ob­szaru i pozwala dokładniej ocenić zmiany w błonie śluzowej żołądka i dwunastnicy. Innym sposobem umożliwiającym rozpoznanie patologii błony śluzowej dwunast­nicy jest ułożenie chorego na plecach z uniesionym do góry prawym bokiem. Do opuszki dwunastnicy, która zostaje również uniesiona do góry, dostaje się, wraz z falą perystaltyczną, powietrze. Prowadzi to do powstania obrazu przypominające­go badanie podwójnym kontrastem.

Zdjęcia wykonuje się zarówno w pozycji leżącej, jak i stojącej. Zdjęcie w pozycji leżącej na brzuchu, z uniesionym do góry lewym bokiem pozwala uwidocznić wypełnioną barytem część przedodźwiernikową żołądka wraz z opuszką i pętlą dwunastnicy; powietrze przemieszcza się do dna żołądka. Zdjęcie w ułożeniu na plecach, z unie­sionym prawym bokiem pokazuje wypełnione środkiem cieniującym dno żołądka.

Badanie dwukontrastowe. Umożliwia dokładną ocenę rzeźby błony śluzowejoraz rozpoznanie zmian małych, położonych powierzchownie. Pacjent otrzymuje środki zwiotczające, potem doustnie substancję uwalniającą gaz (w postaci proszku, kryształków lub tabletek), a następnie połyka zawiesinę barytu o dużej gę­stości i małej lepkości. W celu dobrego pokrycia błony śluzowej środkiem cie­niującym poleca się pacjentowi wykonanie kilku obrotów wokół osi długiej ciała lub z boku na bok.

Wybór projekcji: jak w badaniu jednokontrastowym.

Jelito cienkie

Przygotowanie do badania. Polega na stosowaniu diety ubogoresztkowej na 2 dni przed badaniem, a w dniu poprzedzającym badanie diety płynnej. Można stosować dodatkowo środki przeczyszczające. Bezpośrednio przed badaniem pacjent powi­nien opróżnić pęcherz moczowy, aby nie uciskał on i nie przemieszczał pętli jelita cienkiego.

Technika badania

Badanie jednokontrastowe. Przed badaniem wykonuje się zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej w projekcji AP w ułożeniu na plecach. Po doustnym podaniu za­wiesiny barytu wykonuje się zdjęcia wypełniających się kolejno środkiem cie­niującym pętli jelita cienkiego. Badanie kończy się wówczas, gdy czoło zawiesiny cieniującej dotrze do kątnicy. W przypadku szybkiej perystaltyki ma to miejsce po 30-60 min. Często jednak badanie może się wydłużyć nawet do kilku godzin. Skrócenie pasażu zawiesiny barytu umożliwiają środki przyspieszające perystaltykę jelitową (metoklopramid, środki cieniujące rozpuszczalne w wodzie).

Częstość wykonywania zdjęć zależy od szybkości pasażu barytu i wynosi 15-30 min. Na zdjęciach powinien być zaznaczony czas badania lub odstęp czasowy od pierwszego zdjęcia. Najczęściej wykonuje się zdjęcia w projekcji AP lub PA, czę­ściej w pozycji leżącej na plecach.

Badanie dwukontrastowe nazywa się enteroklizą. Przed podaniem barytu do dwunastnicy wprowadza się pod kontrolą monitora cewnik. Podaje się 200ml zawiesiny barytu. Następnie do jelita cienkiego podawane jest powietrze.

Jelito grube

Przed badaniem należy ustalić, czy choremu nie wykonywano ostatnio biopsji jelita grubego. Wykonanie wlewu doodbytniczego w okresie krótszym niż 6 tygodni po biopsji grozi perforacją jelita grubego.

Przygotowanie do badania. Pacjenci przygotowują się podobnie jak do badania jelita cienkiego. Stopień przygotowania ocenia się bezpośrednio przed badaniem, na zdjęciu przeglądowym jamy brzusznej lub w czasie prześwietlenia. Jeżeli widoczne są zalegające w jelicie grubym masy kałowe, można kontynuować przygotowanie, a badanie odłożyć do dnia następnego.

Technika badania

Badanie jednokontrastowe. Badanie zaczyna się od wykonania zdjęcia prze­glądowego jamy brzusznej, które pozwala ocenić stopień oczyszczenia jelita grube­go i rozpoznać zwapnienia. Następnie, za pomocą specjalnego zestawu, do jelita grubego podaje się zawiesinę barytu. Po wypełnieniu bańki odbytnicy i końcowego odcinka okrężnicy esowatej przerywa się podawanie środka cieniującego. Umożli­wia to wykonanie zdjęć odbytnicy przed wypełnieniem bliższych odcinków jelita grubego. Najczęściej wykonuje się zdjęcie odbytnicy w projekcji PA w pozycji leżącej na brzuchu oraz w rzucie bocznym na lewym boku. To ostatnie powinno objąć również kość krzyżową; promień centralny znajduje się na poziomie kolców biodrowych przednich górnych. Następnie, pod kontrolą fluoroskopii, wypełnia się pozostałą część jelita grubego. Zdjęcia poszczególnych odcinków jelita grubego wykonuje się w podobnych projekcjach, jak podczas badania dwukontrastowego. Po ich wykonaniu pacjent udaje się do toalety w celu opróżnienia jelit z zawiesiny barytu. Na zdjęciu wykonanym po wypróżnieniu, zazwyczaj dobrze jest widoczna rzeźba błony śluzowej jelita grubego.

Badanie dwukontrastowe. Badanie dwukontrastowe może być wykonane metodą dwustopniową lub jednostopniową. Stosowana tradycyjnie technika dwustopniowa polega na wypełnieniu całego jelita grubego zawiesiną cieniującą (najczęściej w pozycji leżącej na brzuchu). Po opróżnieniu przez pacjenta jelita z zawiesiny ba­rytu, do jego światła podaje się powietrze (najczęściej w pozycji leżącej na ple­cach). Powleczone cienką warstwą środka cieniującego jelito grube ulega rozdęciu.

Dzięki pojawieniu się zawiesin barytu o dużej gęstości, możliwe stało się wpro­wadzenie jednostopniowej techniki badania. Polega ona na jednorazowym wy­pełnieniu jelita grubego, podczas którego środek cieniujący i powietrze podawane są naprzemiennie.

Wybór projekcji jest uzależniony od przebiegu jelita grubego i jego obrazu w czasie prześwietlenia oraz od preferencji osoby wykonującej badanie. Zazwyczaj

na początku wykonuje się zdjęcia odbytnicy w taki sam sposób, jakpodczas bada­nia jednokontrastowego. Zdjęcia okrężnicy esowatej wykonuje się w projekcjach skośnych, z uniesionym do góry prawym lub lewym bokiem (lub obie projekcje). Wybór projekcji zależy od przebiegu okrężnicy esowatej, który bywa zmienny.

Ryc. 265. Zdjęcie jamy brzusznej w projekcji AP wykonane przed wypróżnieniem zawiesiny baryto­wej. Uchyłkowość jelita grubego.

Można również wykonywać zdję­cia poziomym promieniem, najczęściej w ułożeniu chorego na obu bokach. Na za­kończenie badania wykonuje się zdjęcie jamy brzusznej przed wypróżnieniem lub po wypróżnieniu z zawiesiny barytowej.