Gorący imbir

Autor:Dr n. farm. Przemysław Rokicki


 

Są takie rośliny, bez których wiele narodów nie wyobraża sobie życia.Jedną z nich jest imbir. Dla każdego Azjaty to podstawowy dodatek do potraw i bardzo skuteczne lekarstwo.

Imbir (Zingiber Boehm.) to rodzaj bylin z rodziny imbirowatych (Zingiberaceae). Występuje w stanie dzikim w strefie tropikalnej Azji i Australii. Zingiber officinale Roscoe, czyli imbir lekarski jest najbardziej znanym przedstawicielem tej rodziny. Nie występuje w stanie naturalnym. Stosowany był w lecznictwie w Indiach, Chinha i Arabii od tysięcy lat. W najstarszym zielniku Chin pochodzącym z około 2800 r. pne., imbir zaliczony został do leków klasy drugiej. Należało do niej 120 ziół łagodzących ciężkie choroby. Poza zastosowaniem w fitoterapii, imbir jest ważnym składnikiem potraw kuchni chińskiej. W czasach starożytnych znany był w całym basenie Morza Śródziemnego. Dioskurides w swych pismach wspomina, że imbir przywożono do Rzymu w syropie i stosowano przy dolegliwościach żołądkowych. W średniowiecznej Europie imbir poznano dzięki arabskiemu lekarzowi Awicennie, który opisał działanie lecznicze kłącza w Kanonie medycyny. W XVI w. Marco Polo, jako pierwszy Europejczyk podróżujący po Azji, oglądał uprawy imbiru w Chinach, później surowiec znalazł się w stałym obrocie handlowym w całej Europie.

Pierwsza klasyfikacja systematyczna rośliny została wykonana przez angielskiego botanika Wiliama Roscoe i pochodzi z przełomu XVIII i XIX w. Stąd przy nazwie łacińskiej jego nazwisko (Zingiber officinale Roscoe). W tym okresie powszechne stało się używanie imbiru jako przyprawy i surowca leczniczego. Obecnie zużycie surowca, pochodzącego z upraw w Indiach, Chinach, Australii, Nigerii i na Taiwanie, jest ogromne. Najwyżej ceniony jest bardzo aromatyczny i słodkawy imbir z Jamajki.

Jak wygląda imbir?

Imbir jest rośliną wieloletnią dorastającą do 1 m wysokości. Posiada kłącza bulwiaste, rozgałęzione i płaskawe. Liście rośliny są lancetowate, siedzące, o nasadzie pochewkowatej, obejmujące łodygę. Roślina posiada pędy płonne (asymilujące) i pędy kwiatowe (płodne). Pędy kwiatowe są krótsze od płonnych i posiadają łuski. Kwiaty grzbieciste, zebrane w kwiatostany kłosokształtne. Korona powcinana jest trzykrotnie. Płatki korony są żółte. Dwa pręciki zrośnięte w fioletową warżkę. Jeden pręcik jest płodny. Słupek jest również jeden. Owocem jest torebka, rzadko występująca, ponieważ imbir rozmnaża się głównie poprzez podział kłącza. Sadzi się go zwykle w cieniu. Nadaje się do uprawy doniczkowej.

Co zawiera imbir?

W lecznictwie wykorzystuje się kłącze imbiru - Rhizoma Zingiberis, które jest wykazane we wszystkich farmakopeach. W Polsce kłącze imbiru jest dostępne w marketach (świeże), w sklepach zielarskich i spożywczych (sproszkowane). 

Kłącze zawiera olejek eteryczny (1,5-3%) z alkoholem - zingiberol C15H25OH, cineolem, węglowodorem cyklicznym - giberenem, ponadto citreolem, borneolem, citralem, cineolem i kamfenem. W kłączu jest także związek fenolowy – gingerol w ilości do 1,5%. Gingerol nadaje ostry smak surowcowi. Istotne dla działania leczniczego imbiru są żywica, której zawiera 5-8% i olejek eteryczny. Olejek występujący w 0,25-3,3% to mieszanina seskwiterpenów (zingiberen, ar-kurkumenem, ß-bisabolen, ß-seskwifelandren) i monoterpenów (geranial, cytral B, linalol). Ostry smak kłączy imbiru zależy od składników żywicy - fenyloalkanów: są to gingerole, wśród których przeważa 6-gingerol, i bardziej ostre, ale występujące w mniejszej ilości szogaole, zawarte głównie w surowcu podsuszonym jako produkty odwodnienia łatwo ulegających degradacji w wyższej temperaturze gingeroli. Surowy imbir zawiera jeszcze około 9% lipidów i glikolipidów oraz diterpenowe galanolaktony i zawierające grupy siarkowe kwasy. Wartość odżywcza 100 g kłącza imbiru to 67 kcal. Białka stanowią 2,3 g, tłuszcz - 0,9 g, błonnik - 2,4 g, wapno - 20 mg, żelazo - 3,5 mg, a magnez: 405 mg.

Zastosowanie w medycynie

Imbir skutecznie zapobiega nudnościom i wymiotom w chorobie lokomocyjnej, zmniejsza stopień występowania nudności, wymiotów i zimnych potów u cierpiących na chorobę morską kadetów, a także w zapobiega pooperacyjnym nudnościom i wymiotom powodowanym przez narkozę. W jednym z badań skuteczność imbiru okazała się porównywalna ze skutecznością witaminy B6 w hamowaniu nudności, wymiotów i odruchów wymiotnych.

Stwierdzenie właściwości przeciwzapalnych i związane z tym działanie przeciwbólowe stało się kolejnym odkryciem możliwości wykorzystania imbiru w medycynie. W starożytnych Indiach, imbir był używany w leczeniu chorób reumatycznych. Współczesne badania potwierdziły celowość takiego zastosowania. Wiele prac prowadzonych na różnych modelach doświadczalnych, wykazało skuteczność imbiru i jego składników w hamowaniu rozwoju stanu zapalnego.

Przyprawianie potraw imbirem, szczególnie tłustych, ma istotne znaczenie nie tylko ze względu na poprawę procesów trawienia, ale także na zapobieganie obniżeniu aktywności czynników hamujących procesy krzepnięcia krwi, a więc zmniejszenie możliwości powstawania skrzeplin w naczyniach.

Ułatwia trawienie. Olejek zawarty w kłączu pobudza wydzielanie śliny i soku żołądkowego, działa żółciopędnie i rozkurczowo, leczy wzdęcia. Związki czynne surowca wpływają ochronnie na śluzówkę żołądka, zapobiegając powstawaniu wrzodów pod wpływem działania aspiryny i innych środków drażniących.

Leczy przeziębienia i przynosi ulgę chorym stawom, bo jest bogaty w substancje przeciwzapalne. Wchodzi w skład niektórych maści i plastrów rozgrzewających. Podczas masażu kilka kropli olejku imbirowego przynosi ulgę obolałym mięśniom.

Leczy migreny - regularnie stosowany zmniejsza częstość i ilość ataków, łagodzi też towarzyszące im mdłości.

Działa przeciwobrzękowo, bo zawarty w nim olejek eteryczny ma działanie moczopędne.

Dba o jamę ustną. In vitro i in vivo wykazano, że imbir hamuje rozwój wielu szczepów bakterii, wirusów i grzybów. Ma działanie odkażające i odświeżające, pozostawia miły zapach w ustach. Leczy infekcje, pobudza wydzielanie śluzu. Warto płukać nim bolące gardło.

Zwiększa koncentrację i wydajność umysłową, bo poprawia ukrwienie mózgu. Odrobina sproszkowanego imbiru dodana do kawy, niweluje jej szkodliwe właściwości.

Polepsza krążenie krwi, wspaniale rozgrzewa cały organizm. W medycynie chińskiej uchodzi za “gorący", powodujący ogień w ciele. W medycynie krajów arabskich imbir zaliczany jest do afrodyzjaków.

Badania nad nowymi możliwości wykorzystania imbiru w terapii ciągle trwają, uzyskiwane wyniki wskazują na wpływ wyciągu z tego surowca i jego głównych składników na układ immunologiczny, działanie ochronne przed powodowanym przez etanol uszkodzeniem wątroby, zdolność poprawiania wrażliwości na insulinę, znaczenie w chemioprewencji nowotworów. Wprowadzenie nowych kierunków działania imbiru do lecznictwa wymaga jeszcze dalszych, intensywnych badań. Można mieć nadzieję, że poza znanymi powszechnie zastosowaniami, jeszcze wiele innych dolegliwości będzie można leczyć przy pomocy tego naturalnego, przyjemnie pachnącego leku, przez wieki będącego tylko korzenną przyprawą.

Dla urody

Olejek imbirowy stosuje się w preparatach wyszczuplająco-modelujących, ponieważ pobudza krążenie, przyspiesza spalanie tłuszczu i walczy z cellulitem. Pełen świeżości i egzotyki zapach imbirowy jest bazą wielu perfum. Imbirowa nuta często współgra z innymi przyprawami tj. pieprz, czy kardamon.

Zawarty w szamponach i balsamach do włosów ekstrakt z imbiru zapobiega procesom starzenia się skóry głowy, dzięki czemu włosy stają się gęste, zdrowe i wzmocnione. Przeciwdziała elektryzowaniu się włosów, ułatwia ich rozczesywanie oraz układanie fryzury.

Ekstrakt olejowy z kłącza imbiru

Składniki:

·         Mielone kłącze imbiru                             80,0

·         Olej winogronowy                                 250,0

·         Etanol 40%                                              20,0

Mielone kłącze zwilżyć etanolem 40%, potem zalać ciepłym olejem winogronowym. Całość wymieszać i  odstawić na 5 dni. Następnie przefiltrować. Stosować zewnętrznie do wcierania w skórę i we włosy. Dwie łyżki stołowe, dwa razy dziennie.

Odwar z kłącza imbiru

Składniki:

·         Mielone kłącze imbiru                             20,0

·         Woda                                                      200,0

     
Proszek imbirowy zalać wodą a następnie gotować pod przykryciem przez 5 minut. Potem odstawić na 30 minut, przecedzić. Pić 3 razy dziennie po 30-50 ml w stanach przeziębieniowych. Miejscowo, jako aerozol do nosa dawkować 3-6 razy dziennie za pomocą spryskiwacza w nieżycie i stanach zapalnych zamiast kropli.

Spirytus  imbirowy

Składniki:

·         Mielone kłącze imbiru                             40,0

·         Etanol 96%                                             200,0

 
Sproszkowany imbir zalać spirytusem. Macerować przez 7 dni w szczelnym słoju a następnie całość przefiltrować. Stosować do wcierania w obolałe i opuchnięte nogi, w bolące stawy, ponadto wcierać przy mięśniobólach i nerwobólach. Opryszczki, ropnie, owrzodzenia, liszaje smarować 4 razy dziennie.

Tonik imbirowo-salicylowo-cytrynowy przeciwtrądzikowy i wybielający

Składniki:

·         Spiritus imbirowy                                   50 ml

·         Sok z cytryny                                          15 ml

·         Sok z ogórka świeżego                          15 ml

·         Spiritus kamforowy                               15 ml

·         Olejek miętowy lub majerankowy        2 krople

 
Olejek wlać do spirytusu i wymieszać, a następnie dodawać kolejne składniki ciągle mieszając. Skórę z ropniami i plamami potrądzikowymi przemywać 2 razy dziennie. Preparat likwiduje łojotokowe zapalenie skóry. Działa przeciwzapalnie, przeciwłojotokowo, odkażająco i wybielająco. Poprawia ukrwienie skóry.