I. Podstawowe zasady ustrojowe.
1. Konstytucję Włoch składającą się z 139 artykułów uchwalono ostatecznie w 1947 roku a w pierwszych 12 artykułach mających charakter preambuły zawarto podstawowe zasady konstytucyjne (republikańska i demokra-tyczna forma państwa, suwerenność ludu, liberalny katalog praw obywatelskich, solidarność społeczna, prawo do pracy, obowiązek pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych).
2. Oryginalne rozwiązania ustrojowe.
a/ ordynacja wyborcza do urzędu prezydenta (prawo do jego wyboru zagwarantowano nie tylko członkom parla-mentu ale także przedstawicielom regionów,
b/ kompetencje prezydenta (chodzi o instytucję veta i prawo do wygłaszania orędzia),
c/ instrumenty demokracji bezpośredniej (inicjatywa ludowa i referendum),
d/ Trybunał Konstytucyjny (powołany od ustalania zgodności ustaw z konstytucją),
e/ Najwyższa Rada Sądownicza (stoi na czele włoskiego systemu wymiaru sprawiedliwości)
3. System „zracjonalizowany” polega na utrzymywaniu równowagi między organami państwowymi.
II. System organów państwowych.
1. Prezydent Włoch.
a/ pozycja ustrojowa
- jest głową państwa i uosobieniem jedności narodu,
- obowiązany jest zasadą incompatibilitas (zakaz łączenia urzędu z innym stanowiskiem),
- jest zwierzchnikiem sił zbrojnych,
- jest przewodniczącym Najwyższej Rady Sądowniczej
- po wygaśnięciu kadencji pełni rolę dożywotniego senatora
b/ kompetencje prezydenta
- mianowanie premiera,
- mianowanie ministrów na wniosek premiera,
- prawo do mianowania do 5 senatorów dożywotnich,
- każdy akt dotyczący uprawnień wykonawczych wymaga zatwierdzenia ministra,
- każdy akt dotyczący uprawnień legislacyjnych musi być zatwierdzony przez premiera,
- pełni rolę mediatora pomiędzy władzą wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą co ma duże znaczenie wobec wielopartyjnego rozbicia Włoch,
- podpisywanie i promulgacja ustaw (w ciągu miesiąca od jej uchwalenia),
- prawo veta wobec przedkładanych mu ustaw,
- prawo do wygłaszania orędzia,
- mianowanie 1/3 składu (5 członków) Trybunału Konstytucyjnego,
- zarządzanie przeprowadzenia wyborów i referendum,
- ratyfikowanie umów międzynarodowych,
- przyjmowanie i akredytowanie przedstawicieli dyplomatycznych.
- Ustalanie terminu pierwszego posiedzenia izb parlamentu
c/ wybory prezydenckie.
- prezydenta wybiera się w wyborach pośrednich a jego kadencja wynosi 7 lat,
- prezydenta wybierają połączone izby parlamentarne oraz delegacje 20 regionów Włoch,
- delegatów wyłaniają poszczególne rady regionalne (jeden region posiada jednego delegata),
- wybory przeprowadza się w trzech turach (w pierwszej wymagane jest 2/3 głosów, a w następnych kandydat musi otrzymać większość absolutną),
- bierne prawo wyborcze przysługuje osobom po ukończeniu 50 lat,
2. Rząd Włoch.
a/ skład rządu
- Prezes rządu oraz jego zastępcy,
- ministrowie tworzący Radę Ministrów,
- wicepremier którym zwyczajowo zostaje wybitna osobowość polityczna.
b/ odpowiedzialność rządu
- za całokształt działalności odpowiada premier,
- premier zwołuje Radę Ministrów i przewodniczy jej obradom,
- ministrowie oprócz kierowania resortami stoją też na czele określonego działu administracji państwowej (np. Włoch Południowych),
- rząd jest rozwiązywany w przypadku opuszczenia koalicji przez jedną z partii (zdarza się to bardzo często z uwagi na mnogość partii i odmienność kierunków polityki partii)
c/ kompetencje rządu
- realizacja wytyczonego programu w sferze polityki wewnętrznej i zagranicznej,
- obsadzanie wysokich stanowisk w administracji państwowej,
- przedstawianie wniosków i propozycji w sprawie ratyfikacji umów międzynarodowych,
- udział w procesie ustawodawczym (za pośrednictwem członków parlamentu),
- wydawanie własnych aktów prawnych na podstawie wyraźnie ustalonych przez parlament zasad (dekrety ustawodawcze, dekrety mające moc ustaw).
d/ proces powoływania rządu
- w fazie pierwszej rozpoczynają się spotkania prezydenta z wybitnymi przedstawicielami życia społecznego kraju, w trakcie których następuje wymiana poglądów i sondowanie opinii,
- w fazie drugiej desygnowana na urząd premiera osoba przeprowadza rozmowy z przywódcami największych ugrupowań i wpływowymi osobami, a w przypadku pozytywnego ich zakończenia przyjmuje misję tworzenia rządu,
- ministrów przedstawia premier, jednak w praktyce decydujący głos mają w tej sprawie sekretarze generalni partii politycznych wchodzących w skład koalicji rządowej,
- w ciągu 10 dni (zwyczajowo) od utworzenia, rząd przedstawia parlamentowi program działania i uzyskuje wotum zaufania,
- istnieje także instytucja wotum n nieufności, którą uruchamia się gdy taki wniosek zgłosi co najmniej 10 członków parlamentu, a po upływie 3 dni od daty jego przedstawienia może zostać poddany pod dyskusję i głosowanie.
3. Parlament Włoch.
a/ skład parlamentu
- Senat (izba wyższa), Izba Deputowanych (izba niższa),
- Obie izby parlamentu posiadają identyczne uprawnienia
b/ kompetencje parlamentu
- funkcja ustawodawcza oraz kontrolna,
- powoływanie prezydenta oraz uchwalanie ustawy budżetowej,
- wybieranie prezydenta, składu Trybunału Konstytucyjnego, postawienie prezydenta w stan oskarżenia,
c/ funkcja ustawodawcza
- inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, komisjom parlamentarnym, Narodowej Radzie Gospodarki i Pracy oraz radom regionalnym,
- wyłączność władzy ustawodawczej ograniczają jedynie : (referendum przeprowadzane na wniosek 500 tys. obywateli, 1/5 członków Senatu, Izby Deputowanych bądź 5 rad regionalnych, oraz ludowa inicjatywa usta-wodawcza polegająca na uprawnieniu do rozpoczęcia procedury zmiany konstytucji bądź też uchwalenia us-tawy przez co najmniej 50 tys. obywateli)
d/ funkcja kontrolna
- budżetowe prerogatywy obejmujące rozpatrywanie i uchwalanie budżetu oraz kontrolę jego wykonania,
- zapytania (domaganie się wyjaśnienia sprawy nurtującej senatora bądź deputowanego w formie pisemnej lub ustnej),
- interpelacje (mają ten sam charakter, ale odpowiedzi muszą być bardziej kompleksowe i wyczerpujące),
- wnioski.
e/ wybory do parlamentu
- obie izby wybierane są w wyborach bezpośrednich i powszechnych,
- wybory muszą odbyć się w przeciągu 70 dni od daty ustąpienia poprzedniego parlamentu,
- kadencja obu izb wynosi 5 lat i rozpoczyna się w dniu zwołania pierwszego posiedzenia ,
- Izba Deputowanych posiada ponad 600 członków a Senat 315 senatorów + senatorowie dożywotni,
- czynne prawo wyborcze przysługuje osobom po ukończeniu 25 lat,
- bierne prawo wyborcze do Izby Deputowanych przysługuje osobom które ukończyły 25 lat a do Senatu po ukończeniu 40 lat,
- miejsca w senacie przydzielono proporcjonalnie do liczby zamieszkującej w regionach ludności.
4. Trybunał Konstytucyjny.
a/ skład
- 15 sędziów mianowanych w 1/3 przez prezydenta, parlament i wyższe sądownictwo powszechne,
- członków wybiera się z pośród sędziów wyższego sądownictwa,
- kadencja wynosi 9 lat i jest nieodnawialna,
- obowiązuje zasada incompatibilitas.
b/ uprawnienia
- rozstrzyganie w sprawach ; (zgodności z konstytucją ustaw i aktów prawnych, konfliktów kompetencyjnych między władzami państwa, państwem a regionami i między regionami oraz oskarżenia wniesionego przeciwko prezydentowi, premierowi i ministrom)
5. Najwyższa Rada Sądownicza.
a/ skład Rady
- prezydent jako przewodniczący,
- pierwszy prezes i prokurator generalny Sądu Kasacyjnego,
- 1/3 składu wyłania się z pośród uniwersyteckich nauczycieli prawa i adwokatów z 15-sto letnim stażem,
- kadencja członków rady wynosi 4 lata
b/ kompetencje Rady
- wszelkie decyzje dotyczące sędziów (mianowanie i zwalnianie, zawieszanie ich w czynnościach, wyznaczanie im funkcji).
KapitanNavi