AKADEMIA PODLASKA W SIEDLCACH
PEDAGOGIKA OPIEKUŃCZO - WYCHOWAWCZA
Dorota Wiśniewska
Przyczyny zażywania narkotyków przez młodzież szkół ponad gimnazjalnych
PRACA MAGISTERSKA
napisana pod kierunkiem
dr. Tamary Zacharuk
Siedlce 2005
SPIS TREŚCI
Wstęp …………………………………………………….………s. 3
Rozdział 1
Zjawisko narkomanii oraz terminologia z nią związana
1.1. Istota zjawiska narkomanii …..…………………..….………….s.5
1.2. Początki zjawiska narkomanii .………………………………..s.10
Rozdział 2
Charakterystyka wybranych środków odurzających
2.1. Substancje wziewne ……………………………………………..s.18
2.2. Konopie indyjskie …...……………….…………….………….s.20
2.2.1. Marihuana …………………….………….……………s.20
2.2.2. Haszysz ……………………….………….…………s.21
2.3. Opium i jego pochodne ….…………….……….…………….s.23
2.3.1. Morfina ………………………….…….……………s.24
2.3.2. Heroina ……………………………………………..s.25
2.3.3. Brown sugar …………………………………………s.27
2.3.4. „Kompot” – Polska heroina …………………………s.28
2.4. Psychostymulanty ……………………………………………..s.29
2.4.1. Amfetamina ....………………………………………s.29
2.4.2. Ekstazy ………………………………………………..s.30
2.4.3. Kokaina ..……………………………………………..s.32
2.4.4. Crack …...……………………………………………..s.34
2.5. Środki halucynogenne …………………………………………s.35
2.5.1. L.S.D. …...……………………………………………..s.35
2.5.2. Psylocybina – grzyby halucynogenne …..…………...s.37
2.5.3 Meskalina .……………………………………………..s.38
2.6. Leki ..…………………………………………………………..s.38
2.6.1. Barbiturany – środki nasenne ……………………...…s.39
2.6.2. Benzodiazepiny – środki uspokajające …..…………...s.40
Rozdział 3
Metodologiczne podstawy badań …………………………….…….s.41
3.1. Przedmiot i cel badań …………………………………………s.42
3.2. Problemy badawcze i hipotezy ………………………………..s.43
3.3. Metody, techniki i narzędzia badawcze …………………………s.45
Rozdział 4
Analiza wyników badań ……………………………………………..s.47
Podsumowanie ……………………………………………………..s.78
Spis tabel …………………………………………………………..s.79
Bibliografia …...……………………………………………………s.80
Aneks ………………………………………………………….......s.82
WSTĘP
Narkomania jest jednym z największych problemów społecznych ostatnich lat. Obcość zjawiska oraz dramatyczne konsekwencje brania narkotyków są głównymi przyczynami reakcji lękowych społeczeństwa oraz odrzucenia. Mimo wielkich wysiłków w zakresie edukacji publicznej, stan wiedzy społeczeństwa na temat zjawiska narkomanii pozostawia wiele do życzenia.
Do narkotyków ucieka przede wszystkim młodzież, która ani w szkole ani w czasie wolnym nie może zaspokoić swoich wewnętrznych potrzeb. Duża część młodzieży, zarówno na wsi jak też w mieście cierpi na bezbrzeżną nudę. Rozrywką mogą stać się narkotyki.
W ostatnich latach w Polsce liczba osób zażywających środki narkotyczne bardzo szybko wzrasta. Narkotyki można spotkać wszędzie, zarówno na osiedlach gdzie mieszkamy, w dyskotekach jak i w szkole oraz w pracy. Czy to właśnie wszechobecność środków odurzających sprawia, że młodzież nie może oprzeć się pokusie zażycia narkotyku?
W mojej pracy spróbuję odpowiedzieć m.in. na pytanie: co sprawia, że młodzież Szkół Ponadgimnazjalnych zażywa narkotyki, jakiego są one rodzaju, jak często zażywane są te środki oraz w jakim otoczeniu dochodzi do pierwszego kontaktu z narkotykami.
W celu zaprezentowania powyższego problemu przyjęłam układ pracy składający się z czterech głównych rozdziałów.
W rozdziale pierwszym przedstawię zjawisko narkomanii oraz terminologię z nią związaną. Zawarte w nim będą definicje oraz historia powstania zjawiska narkomanii.
Rozdział drugi w całości został poświęcony charakterystyce wybranych środków odurzających. Zawarłam w nim opis najbardziej popularnych i niebezpiecznych środków narkotycznych z uwzględnieniem sposobu ich działania, siły uzależniania, skutków fizycznych i psychicznych.
W rozdziale trzecim zawarłam zagadnienia związane z metodologicznymi podstawami badań. Opisałam w nim co jest celem oraz przedmiotem moich badań. Rozdział ten zawiera również podstawowe problemy badawcze i hipotezy, które występują w związku z nakreślonymi wcześniej celami badań. Przedstawiam tu także terminologię związaną z zagadnieniem podstaw metodologicznych badań tj. pojęcie metody, techniki i narzędzi badawczych.
Rozdział czwarty jest charakterystyką próby badawczej. Zawiera ilościowe i procentowe tabele, które przedstawiają w sposób obrazowy odpowiedzi jakich udzieliła badana młodzież na pytania zawarte w kwestionariuszu ankiety. Do każdej tabeli dołączony jest wykres i opis.
Źródłem teoretycznych wiadomości w mojej pracy jest specjalistyczna literatura poświęcona problemowi zażywania narkotyków a także publikacje zamieszczone na stronach internetowych.
Niniejsza praca ma na celu ukazanie przyczyn zażywania narkotyków przez młodzież Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 w Siedlcach. Jeżeli w jakimś stopniu pozwoli ona na lepsze poznanie tego problemu oraz zagrożeń jakie ze sobą niesie zjawisko narkomanii to spełni ona swoje zadanie.
ROZDZIAŁ 1
1.1. ISTOTA ZJAWISKA NARKOMANII
Coraz częściej spotykamy się z pojęciem toksykomanii w prasie oraz literaturze, słyszymy o nim w mediach, jednak niewiele osób wie co naprawdę znaczy to określenie. Wyróżnia się szereg form toksykomanii w zależności od rodzaju przyjmowanego środka. Do najbardziej rozpowszechnionych możemy zaliczyć lekomanię, narkomanię i nikotynizm.
Lekomania powstała na skutek nadużywania ogólnie dostępnych w aptekach środków, najczęściej nasennych, przeciwbólowych i uspokajających. Najbardziej niebezpiecznymi są leki psychotropowe działające na centralny układ nerwowy. Nadużywanie leków powoduje trwałe zmiany w psychice człowieka, nawet po odstawieniu tych środków może pozostać drażliwość i chwiejność emocjonalna.[1]
Narkomania jest jednym z najbardziej bolesnych uzależnień. Substancje uzależniające, czyli wszystkie związki chemiczne, których działanie powoduje zmiany sposobu myślenia oraz stanów emocjonalnych człowieka, zmieniają świadomość zniekształcając odbiór otaczającej rzeczywistości i samego siebie.[2]
Podstawową grupą substancji uzależniających są narkotyki. Narkotykiem nazywamy środki odurzające, substancje pochodzenia roślinnego lub syntetycznego, które wprowadzone do organizmu powodują (zależnie od dawki) uspokojenie, euforię, zniesienie bólu, odurzenie. Częste używanie narkotyków prowadzi do narkomanii. Niektóre środki narkotyczne stosowane są w lecznictwie, np. do narkozy, uśmierzenia bólu.
Narkotykami są również takie substancje, które nie są w świadomości społeczeństwa zaliczane do tej grupy np. alkohol, nikotyna, leki psychotropowe czy środki uśmierzające ból. Tego typu substancje nie są z natury narkotykami, jednak można się nimi posługiwać jak narkotykami.
Przyzwyczajenie do stałego używania narkotyków w coraz większych dawkach nazywamy narkomanią. Prowadzi ona do zaburzeń osobowości, zaniku uczuć wyższego rzędu i do zmian w narządach. Zależnie od rodzaju przyjmowanego narkotyku rozróżnia się: morfinizm, kokainizm, heroinizm itd.[3]
Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997r. o przeciwdziałaniu narkomanii[4] narkomanię określa jako stałe lub okresowe używanie w celach niemedycznych środków odurzających lub substancji psychotropowych albo środków zastępczych, w wyniku czego może powstać lub powstało uzależnienie od nich.
Uzależnienie od narkotyków jest stanem psychicznej albo psychicznej i fizycznej zależności od jakiegoś środka chemicznego. Charakteryzuje się niezwalczonym pragnieniem, potrzebą lub wewnętrznym przymusem stałego zażywania tego środka i chęcią zdobycia go wszelkimi sposobami i za wszelką cenę.[5]
Nadużywanie środków narkotycznych oznacza nieuzasadnione przyjmowanie tych substancji w nadmiernych ilościach oraz w nieodpowiednim czasie. Nadużywanie narkotyków powoduje zazwyczaj zaburzenie funkcji psychofizycznych takich jak: wrażenia, spostrzegania, uwagi, pamięci, oceny.[6] Należy pamiętać, że nie wszystkie środki farmaceutyczne i narkotyczne, a także toksyczne mają taką samą moc uzależniania. W chwili obecnej można wyróżnić trzy rodzaje uzależnienia:
1. fizyczne (fizjologiczne)
2. psychiczne (psychologiczne)
3. społeczne (socjologiczne)
Uzależnienie fizyczne dotyczy tylko niektórych grup narkotyków i jest rezultatem wbudowania uzależniającej substancji, związku chemicznego w cykl przemian ustrojowych, wskutek czego po jej nagłym odstawieniu występują dotkliwe objawy jej braku zmuszające do dalszego jej przyjmowania, ponieważ tylko ona je znosi. Objawy te są różne, bardzo przykre a czasem groźne dla życia dolegliwości fizyczne i psychiczne.[7] Zależność fizyczna jest więc sztucznie wytworzoną potrzebą biologiczną, fizjologiczną, nabytą. Człowiek uzależniony przestaje być wolny w stosunku do branego środka od którego się uzależnił. Wbudowany do metabolizmu fizjologii organizmu środek uzależniający staje się odtąd niezbędny do homeostazy biologicznej. Organizm fizycznie uzależniony od danego środka „potrzebuje” go, chociaż środek ten jest dla niego szkodliwy. Zależność fizyczna ogranicza wolność zachowań ludzkich, deformuje procesy świadomości, motywacji i możliwości kierowania swoim postępowaniem. Uzależniony organizm na nagłe odstawienie środka reaguje zaburzeniami Pojawiają się objawy odstawienia czyli tzw. zespół abstynencyjny. Może on mieć różny charakter w zależności od rodzaju środka, który spowodował uzależnienie. Może mieć też różne natężenie w zależności od długości okresu stosowania tego środka jak również od wielkości przyjmowanych dawek. Zespół abstynencyjny (głód narkotyczny) jest to stan pojawiający się w wyniku przerwania przyjmowania narkotyków przez osobę fizycznie uzależnioną. Charakteryzuje się wystąpieniem nieprzyjemnych objawów: bólu mięśni, drgawek, gorączki, wymiotów, ogólnego rozbicia psychicznego.[8]
Zależność psychiczna przejawia się w potrzebie ciągłego lub okresowego zażywania narkotyków w celu uzyskania uspokojenia, poprawy samopoczucia, z czym na ogół wiąże się dążenie do zwiększania ich dawki i zdobywania, mimo rosnących kosztów.[9] Narkotyk zaspokaja pewne potrzeby jednostki, pozwala pozbyć się dyskomfortu psychicznego, a zatem sprawia przyjemność. Osoba taka dąży do powtarzania tych pozytywnych doświadczeń. Po pewnym czasie narasta obawa związana z brakiem narkotyku i związanym z tym złym samopoczuciem.[10] Dla uzależnionego człowieka zaabsorbowanie przyjmowanymi środkami staje się dominujące, wypełnia całą jego świadomość, a jego zachowanie jest nałogowe. Odstawienie środka nie powoduje wystąpienia objawów abstynencyjnych poza ogólnym złym samopoczuciem. W tym stanie następuje jednak bardzo często powrót do nałogu. Może to być jedyny motyw dla którego narkoman powtórnie sięgnie po narkotyk. W terapii odwykowej i w resocjalizacji należy mieć na uwadze szczególnie ten właśnie kryzysowy moment w procesie uwalniania się od środków uzależniających.[11]
Charakterystyczną cechą wielu środków odurzających jest uodparnianie się organizmu na ich działanie. Jest to zjawisko tolerancji. Uważa się, że wielkość przyjmowanych dawek narkotyku wywołującego zależność fizyczną musi ulegać podwyższeniu, gdyż każda kolejna porcja narkotyku powoduje słabszą na niego reakcję organizmu. Organizm zwiększa swoją odporność na działanie środków uzależniających, a odporność ta rośnie w miarę przedłużania się okresu zażywania tychże środków. Powstawanie tolerancji tłumaczy fakt, że niektórzy narkomani przyjmują dawki narkotyków, które wielokrotnie przewyższają dawki śmiertelne. Z czasem organizm domaga się przyjmowania dawek przekraczających dawkę śmiertelną.[12]
Uzależnienie społeczne związane jest z zażywaniem narkotyków w grupie i może mieć charakter obrzędowy, kulturowy co miało miejsce w niektórych plemionach i szczepach indiańskich. Istotą uzależnienia społecznego jest silne uzależnienie od grupy, a wtórnie od środków narkotycznych. Przynależność do danej grupy pociąga za sobą bezwzględne respektowanie zasad, obyczajów i rytuałów panujących w grupie.
Uzależnienie społeczne występowało zwłaszcza w latach sześćdziesiątych u młodzieży z kręgu tzw. subkultury środków uzależniających. Środowiska te zaspokajały wszelkie potrzeby dotyczące kontaktów z innymi. Obecnie zależność psychiczna sprowadza się do zintensyfikowania doznań sensorycznych podczas wspólnej zabawy, tańca itd.[13]
1.2 POCZĄTKI ZJAWISKA NARKOMANII
Narkomania w Polsce występowała już przed pierwszą wojną światową oraz w okresie międzywojennym. Zażywanie środków odurzających było popularne w środowiskach artystycznych. Częste przypadki odurzania się stwierdzano również wśród lekarzy i farmaceutów, którzy mieli ułatwiony dostęp do środków narkotycznych. Fakt ten był utrzymywany w tajemnicy przed otoczeniem i nie stanowił poważnego zagrożenia społecznego. Problemem społecznym narkomania stała się na przełomie lat 60 i 70, gdy do naszego kraju przeniknęły z Zachodu wpływy subkultury hipisowskiej. Ważną sprawą dla tego ruchu było zażywanie środków narkotycznych, co miało służyć osiąganiu odmiennego stanu świadomości, niedostępnego przeciętnym ludziom. Wzajemną więź i przyjaźń utrwalano przez grupowe odurzanie się, często w formie rytuału. Najczęściej stosowane były wówczas leki kradzione ze szpitali czy aptek.[14]
Znikoma dostępność na polskim rynku środków halucynogenów spowodowała poszukiwanie zamienników i eksperymentowanie z różnymi substancjami, często toksycznymi, takimi jak „TRI” służący do wywabiania plam i dostępny w wówczas w każdej drogerii i kiosku. Wdychanie oparów „TRI” doprowadzało do uzyskania stanu euforii, czasem halucynacji wzrokowych i słuchowych, najczęściej zaś do ciężkich zatruć oraz zgonów. Zaczęto wykorzystywać również pasty do butów, rozpuszczalniki benzynowe, naftę, eter. Sporządzano „koktajle” składające się z różnych, przypadkowo dobranych lekarstw.[15] Obecnie substancjami wziewnymi odurzają się najczęściej bardzo młodzi ludzie. Wdychany środek daje im stan euforii i upojenia. Wąchanie rozpuszczalników powoduje bardzo duże i szybkie uzależnienie psychiczne i daje znacznie większą śmiertelność poniżej 20 roku życia niż jakikolwiek inny narkotyk. Nawet jednorazowe wąchanie może spowodować nieodwracalne skutki, w tym także śmierć.[16]
W związku z szybkim rozprzestrzenianiem się zjawiska narkomanii w połowie lat siedemdziesiątych Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej wprowadziło znaczne ograniczenia w dystrybucji leków o właściwościach narkotycznych. Narkomani, którym znacznie utrudniono dostęp do narkotyków fabrycznych, znaleźli sposób na uzyskiwanie środków odurzających wykorzystując mak lekarski (opium). Początkowo odurzali się tzw. mleczkiem (sokiem) uzyskiwanym po nacięciu zielonej makówki lub wywarem z dojrzałej słomy makowej zwanym makiwarą lub zupą. Wkrótce jednak wynaleziony został sposób otrzymywania z makiwary skoncentrowanego wyciągu, zwanego kompotem. Metoda ta okazała się tania i nieskomplikowana. Szybko rozpowszechniła się w kraju, zwłaszcza że rolnicy chętnie sprzedawali słomę makową. Początkowo lekceważono ostrzeżenia o narastającym niebezpieczeństwie a oficjalna propaganda głosiła że narkomania ma jedynie charakter marginalny i niegroźny społecznie. Wprowadzono nawet zakaz publicznego informowania o narkomanii, co uspokoiło opinię publiczną jednocześnie ograniczając możliwości prowadzenia profilaktyki.[17]
W XIX wieku wyodrębniono z opium aktywne składniki. Spośród nich dziesięć razy mocniejsza okazała się morfina, która jest jednym z leków stosowanych w medycynie w walce z bólem. Ze względu na duże zagrożenie uzależnieniem, jej dystrybucja i podawanie są ściśle określone zarówno przepisami prawnymi jak i wskazaniami medycznymi. Niweluje się nią cierpienie przy zawale mięśnia sercowego, ciężkim urazie klatki piersiowej, uszkodzeniu opłucnej lub oskrzeli, w przypadku bólów pooperacyjnych. Jednak do stosowania morfiny i jej pochodnych jest więcej przeciwwskazań medycznych niż wskazań. Uzyskano również kodeinę, teboinę i ...
polonistka34