Wg Giddensa zdaniem postmodernistów należy w ogóle odrzucić rodzaj teorii jakie próbowali stworzyć Marks i Weber – całościowych interpretacji zmiany społecznej.
Źródłem inspiracji twórców klasycznej myśli socjologicznej była idea dziejów jako logicznej całości, która „dokądś zmierza” i niesie postęp, jednak ta idea upadła.
Teoria Postmodernistów
· Świat ponowoczesny - nie zmierza w kierunku socjalizmu – jak chciał Marks, - nie ma w nim metanarracji tzn. całościowych koncepcji historii i społeczeństwa,- zdominowany jest przez nowe środki przekazu, które „wyrywają nas” z przeszłości
· Społeczeństwo ponowoczesne jest bardzo pluralistyczne i zróżnicowane
· Za pośrednictwem krążących w mediach obrazów poznajemy nowe idee, wartości (nie mają one związku z historią miejsc, w których żyjemy, ani nawet z historią naszego życia).
· Wszystko jest w ciągłym ruchu, świat się zmienia, cechują go:- elastyczność, różnorodność, zróżnicowanie oraz mobilność, komunikacja, decentracja i internacjonalizacja- masowa produkcja, masowa konsumpcja, państwo Wielkiego Brata
· Żyjemy w fazie przejścia do nowej epoki.
Jean Baudillard (teoretyk francuski, był pod wpływem marksizmu):
· uważa, że media elektroniczne niszczą nasz związek z przeszłością i tworzą pusty, pogrążony w chaosie świat
· znaki i obrazy kształtują życie społeczne
· czerpie ze strukturalizmu i odwołuje się do idei F. de Saussure’a, mówiącej, że sens wynika z relacji między słowami → J. Baudillard uważa, że sensy biorą się z przeprływu obrazów, w naszym świecie działamy wobec obrazów tworzonych przez media, działamy w świecie na niby.
· mówi o „wchłonięciu życia przez telewizję”
Michel Foucault (1926 – 1984, Francuz)
· dużo czerpał z teorii postmodernizmu, ale nie uważał się za postmodernistę
· w swoich pracach chciał pokazać zmiany w sposobach myślenia różniące epokę nowoczesną od dawniejszych epok; pisał o przestępczości, szaleństwie i seksualności
· analizował powstanie nowoczesnych instytucji, takich jak więzienia, szpitale i szkoły, które odgrywały coraz większą rolę w kontrolowaniu i obserwacji społeczeństwa
· starał się odsłonić narodziny dyscypliny i nadzoru
· jest autorem koncepcji relacji miedzy władzą, ideologią a dyskursem w kontekście nowoczesnychorganizacji
- Studium władzy – to jak jednostki osiągają swoje cele kosztem innych
- Dyskurs – oparte na zbiorowych założeniach sposoby wyrażania i rozumienia danego zagadnienia
- Władza działa za pośrednictwem dyskursu, który kształtuje postawy wobec takich zjawisk jak: przestępczość, obłęd, seksualność.
Specjalistycznemu dyskursowi ludzi u władzy przeciwstawić można tylko inny dyskurs specjalistyczny. W ten sposób dyskurs stał się potężnym narzędziem ograniczania alternatywnych sposobów myślenia i wypowiedzi.
Wiedza staje się narzędziem kontroli.
· powiązanie władzy i wiedzy z technikami nadzoru, przymusu i dyscypliny
· chciał zrozumieć to, co znane, szukając wiedzy w przeszłości
Zajął się teraźniejszością – samozrozumiałymi koncepcjami, przekonaniami i strukturami, które są niewidzialne właśnie przez swoją oczywistość.
Zamierzał uczynić teraźniejszość „widzialną” przez jej odniesienie do przeszłości.
Inne stanowiska
Nadzór to gromadzenie i przechowywanie informacji o ludziach w celu kontroli ich zachowań; to zjawisko wszechobecne w społeczeństwie środków masowego przekazu.
Większość współczesnych teoretyków społecznych jest zgodna, że techniki informacyjne i nowe systemy komunikacji oraz inne zmiany techniczne składają się na wielką transformację społeczną, która dotyczy nas wszystkich.
Odrzucają idee postmodernizmu i Foucault’a mówiąc, że nie jesteśmy w stanie stworzyć ogólnej teorii procesów społecznych ani zmienić świata na lepsze.
!!! Są i tacy, którzy twierdzą, że ogólne teorie społeczeństwa są wciąż potrzebne, ponieważ dzięki nim można kształtować i ulepszać społeczeństwo. Podpisaliby się pod tym Castells, Habermas, Beck i Giddens
Habermas (Niemiec) demokracja i sfera publiczna
· konieczność przejęcia (na nowo) kontroli nad procesami gospodarczymi, które zaczęły rządzić nami w większym stopniu, niż my kierujemy nimi.
sposobem na przejecie kontroli jest ożywienie sfery publicznej – to ona tworzy ramy demokracji.
Tradycyjne procedury demokratyczne w tym parlamenty i partie, nie tworzą wystarczających postaw dla zbiorowego podejmowania decyzji; zatem ich reforma oraz większe zaangażowanie instytucji społecznych i innych organizacji lokalnych może przywrócić sferę publiczną.
Media i nowe środki komunikacji mogą znacząco przyczynić się do rozwoju demokracji (ma na myśli publiczne radio i telewizję oraz Internet), ponieważ tworzą warunki do otwartego dialogu i dyskusji
· traktuje obywatela jak istotę bez płci
Ulrich Beck (Niemiec) społeczeństwo ryzyka
· nie żyjemy „poza nowoczesnością”, ale wchodzimy w fazę „drugiej nowoczesności”
Druga nowoczesność – oznacza globalizację instytucji nowoczesnych i wyzwolenie życia codziennego z tradycji i obyczaju
· powstaje społeczeństwo ryzyka
· porządek globalny to przede wszystkim kontrola ryzyka
· postęp nauki i techniki stwarza nowe, odmienne od tradycyjnych formy ryzyka
· relacje miedzy kobietą i mężczyzną stają się pewnym ryzykiem – małżeństwo
· zmienił się rodzaj ryzyka, które wiąże się nie tyle z naturalnymi zagrożeniami, ile z niepewnością jaką sami stwarzamy w procesie rozwoju społecznego oraz przez postępy nauki i techniki.
· zgadza się z Habermasem, że nowoczesność nie wyklucza możliwości reformyspołecznej i politycznej; owszem rodzi się nowa forma aktywizmu – sfera „subpolityczna” tj. ruchy ekologiczne, obrońcy praw konsumenta czy praw człowieka – która to może wpływać na funkcjonowanie tradycyjnej polityki
Castells (Hiszpan) gospodarka sieci
· społeczeństwo informacji opiera się na nowej gospodarce sieci; podstawę produkcji stanowi telekomunikacja i komputery
· zmiany kulturowe wpływają na tożsamość jednostek i życie codzienne; w społeczeństwie sieci tożsamość jednostki staje się kwestią otwartą; już nie czerpiemy tożsamości z przeszłości (tożsamość mężczyzny i kobiety nie bierze się już z tradycyjnego podziału ról społecznych); nasza tożsamość ma być czynnie wytwarzana w naszych interakcjach z innymi
· globalna gospodarka to „automaton”
· jak Habermas uważa, że nie panujemy nad światem, który stworzyliśmy
· wyraża podobny pogląd do Webera („rozwój biurokracji uwięzi nas w żelaznej klatce”) → Castells : „koszmar ludzkosći, w którym maszyny przejmują kontrolę nad światem, jest o włos od spełnienia się – nie w postaci robotów, które odbierają ludziom pracę, ani komputerów nadzorujących nasze życie, ale elektronicznych systemów transakcji finansowych”
· nad globalnym rynkiem można zapanować przez zjednoczone starania organizacji międzynarodowych i krajów, których interesem jest regulacja międzynarodowego kapitalizmu
Giddens refleksyjność społeczna
· żyjemy w „uciekającym świecie”, obok ryzyka musimy pamiętać o zaufaniu
zaufanie – system abstrakcyjny, wiara w innych ludzi albo instytucje; pewność co do funkcjonowania dostaw żywności, oczyszczalni wody czy działania systemów bankowych.
· w zglobalizowanym świecie czasem jesteśmy uzależnieniu od ludzi mieszkających na drugim końcu świata, których nigdy nie widzieliśmy
· życie w epoce informacji wymaga refleksyjności
refleksyjność społeczna – oznacza, że wciąż analizujemy okoliczności naszego życia
· działając wspólnie, państwa mogą odzyskać panowanie nad uciekającym światem
· równość płci nie może ograniczać się do równych praw wyborczych, musi ona obejmować również sferę osobistą i intymną
· demokracja powinna odnosić się do sfery publicznej i prywatnej jako demokratyzacja życia osobistego, gdzie damsko – męskie relacje opierają się na wzajemnym szacunku, porozumieniu i tolerancji.
Dotychczas koncentrowano się na anatomii społeczeństwa tzn. na wszechstronnym obrazie życia społecznego z pominięciem ważnego czynnika – czasu. Życie to zmienność, dynamika, dzianie się. Życie społeczne to nieustannie dziejące się w społeczeństwie zdarzenia, dokonujące się zmiany, toczące procesy.
Zmienność społeczeństwa
Wszelkie ujęcia pozaczasowe, statyczne, są tylko analityczną abstrakcją, potrzebną, ale nie wystarczającą, aby uchwycić najważniejsze cechy rzeczywistości społecznej.
Społeczeństwo nie tyle istnieje, co dzieje się, staje się, przekształca.
Procesy społeczne – charakterystyczne sekwencje dokonujące się w czasie zmian, dość różnorodne.
Procesy społeczne, dwie perspektywy :
· „codzienna” - procesy toczące się nieprzerwalnie w obrębie każdej społecznej całości (np. grupa). To fizjologia społeczeństwa, ma ona na celu podtrzymanie funkcjonowania społeczeństwa w niezmiennej formie, zapewnia reprodukcję społeczeństwa.
· historyczna – zmianie ulegają składniki społeczeństwa, kultura, struktury społeczne, a nawet procesy wewnętrzne, reprodukcyjne, które przebiegają inaczej niż dawniej (ewolucja społeczeństwa, rozwój)
Geneza ludzkiego sposobu życia → skąd ludzie czerpią informacje jak działać?
Dwie perspektywy biologiczna i społeczna:
· biologiczna – natura ludzka predestynuje do pewnych działań, wskazuje, jak mają przebiegać i do czego mają zmierzać. Ludzie żyją, działają, myślą w swoiście ludzki sposób dlatego, że realizują swoje dziedzicznie uzyskane predyspozycje.
· społeczna - społeczeństwo dyktuje jak działać i jak myśleć; aby stać się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa jednostka musi się tego nauczyć. (wpajanie dziecku kultury zbiorowości, w której się urodziło i dorasta)
Socjalizacja – proces, dzięki któremu jednostka wdraża się do sposobu życia swojej grupy i szerszego społeczeństwa przez uczenie się reguł i idei zawartych w kulturze.
*przytoczone na poparcie perspektywy społecznej:
Pluralizm kulturowy / Wielokulturowość – te wzory czy idee, które w jednej społeczności wydają się oczywiste, mogą nie występować w innej, w której na ich miejscu pojawiają się zupełnie inne.
Uniwersalia kulturowe – wzory czy reguły, które byłyby spotykane zawsze i wszędzie (tzn. obecne w każdej kulturze). Jest ich bardzo niewiele, np. rodzina – powszechna instytucja, musi być trwała by wychować potomstwo; jednak to jak rodzina jest zorganizowana, relacje, struktura pokrewieństwa, funkcje wyglądają różnie w różnych kulturach.
Wilcze dzieci – wychowywane, dorastające w środowisku zwierzęcym, nie przejawiają żadnych typowo ludzkich kompetencji czy umiejętności (owszem nie potrafią latać!:) nie wykształciły samych mechanizmów psychicznych uczenia się.
Wniosek : Geneza ludzkiego sposobu życia nie jest kwestią dylematu: kultura czy natura lecz jakiegoś współgrania obu (kultury i natury !!!
Biologia dostarcza predyspozycji, potencjału dla stania się człowiekiem w pełnym sensie tego słowa. To czy rozwiną się one w funkcjonujące mechanizmy psychiczne i jakie ukształtują się za ich pomocą konkretne sposoby życia – czego dzieci się nauczą, jakim językiem będą się porozumiewać - zależy od oddziaływania społeczeństwa.
Socjalizacja : wchodzenie do społeczeństwa
Socjalizacja – procesy, za pomocą których jednostka staje się pełnowartościowym członkiem zbiorowości społecznych.
Socjalizacja odbywa się na kilku poziomach:
1. poziom ogólny wymagany od wszystkich :
- minimum kulturowe – zdobycie umiejętności i kompetencji, które są niezbędne dla społecznej egzystencji; np. porozumiewanie się, podstawowe moralne wymogi
2. niższy poziom:
- wejście do konkretnej kultury - przyswojenie podzielanych w ramach kultury, swoistych dla niej idei, przekonań, reguł, norm, wartości, symboli; np. opanowanie języka polskiego
3. jeszcze niższy poziom:
- opanowanie konkretnych ról – role związane są z określonymi pozycjami, do których jednostka aspiruje czyli np. socjalizacja do ról rodzinnych, zawodowych, politycznych czyli zdobycie kompetencji niezbędnych do akceptacji w tychże grupach.
Złożoność procesu socjalizacji polega na wielości poziomów i równoczesności lekcji, bowiem jednostka obejmuje naraz wiele pozycji w społeczeństwie i wchodzi do wielu grup. W ciągu życia zmienia zajmowane pozycje i przynależności grupowe, musi porzucać dawne idee i wzory i opanowywać nowe.
Kompetencja jednokulturowa – gdy przechodzimy czasowo z jednej kultury do drugiej, np. jako turysta.
...
mpwjs