Metody oceny ryzyka inwestycji kapitałowych
Spis treści
1. Podstawowe zagadnienia związane z ryzykiem inwestycji ...............................5
1.1.Pojęcie i rodzaje inwestycji ................................................................................. 5
1.2. Podstawowe strategie inwestycyjne na rynku kapitałowym .............................. 8
1.3. Ryzyko i jego rodzaje .......................................................................................12
2. Ryzyko inwestycji w papiery wartościowe .......................................................18
2.1. Ryzyko inwestycji w obligacje .........................................................................18
2. 2. Ryzyko inwestycji w akcje ..............................................................................27
Podstawowe zagadnienia związane z ryzykiem inwestycji
1.1. Pojęcie i rodzaje inwestycji
Inwestycje to kategoria pierwszorzędna współczesnej ekonomii, są jednym z podstawowych czynników decydujących o rozwoju gospodarczym kraju i podmiotów gospodarczych.
Ujęcia inwestycji:
· rzeczowe - ruch dóbr inwestycyjnych: przez inwestycje nie rozumiemy nabywania akcji, lecz nabywanie dóbr inwestycyjnych przez przedsiębiorstwa - dóbr kapitałowych, budynków, zmiany zapasów używanych do produkcji innych dóbr i usług,
· monetarne - widziane przez pryzmat pieniądza.
Inwestycje w ujęciu monetarnym to celowo wydatkowane środki ukierunkowane na odnoszenie korzyści w przyszłości. Inwestycje to długookresowe zaangażowanie zasobów ekonomicznych związane z transformacją płynnych środków finansowych w aktywa produkcyjne w celu odnoszenia korzyści netto w przyszłości.
Przedsięwzięcie inwestycyjne – zamierzenie rozwojowe firmy o jasno określonym celu produkcyjnym, skonkretyzowane, co do zakresu rzeczowego, miejsca i czasu realizacji, ujęte w sposób kompleksowy[1]
Inwestycja w tym ujęciu akceptuje nierozerwalny związek z finansami przedsiębiorstwa. Odzwierciedla on proces obrotu pieniądza zaangażowanego w działalność inwestycyjną. Składa się on z 4 faz:
1. Gromadzenie środków finansowych (kapitału), faza akumulowania kapitału. Proces ten w przypadku nowych przedsiębiorstw ma zawsze charakter zewnętrzny.
2. Wydatkowanie środków pieniężnych na niezbędne do egzystowania zasoby ekonomiczne - aktywa.
3. Zwrot wydatkowanych środków wpływami ze sprzedaży produktów.
4. Reinwestowanie zysków niepodzielonych, tworzenie następnego obrotu środków inwestycji.
Klasyfikacja inwestycji.
1. Według obszarów funkcjonalnych inwestowania:
· obszar rzeczowych składników majątku przedsiębiorstwa
inwestycje nowe,
inwestycje polegające na rozbudowie,
inwestycje odtworzeniowe i modernizacyjne
· obszar finansowych składników majątku przedsiębiorstwa
akcje,
obligacje,
udziały,
lokaty,
· obszar czynników osobowych i socjalnych
wydatki na kształcenia pracowników,
wydatki na bezpieczeństwo pracy,
inwestycje socjalne,
· obszar działań organizacyjnych
wydatki na budowę i unowocześnienie informacji – informatyka,
· obszar działań marketingowych
wydatki na badania rynku,
wydatki na promocję,
reklamę,
znak firmy,
· obszar działań publicznych
inwestycje w ochronę środowiska,
wydatki związane z mecenatem, np. nauki.
2. Z punktu widzenia form majątku
· inwestycje rzeczowe
nieruchomości (grunty, budynki, budowle),
majątek ruchomy (maszyny, środki transportowe, urządzenia techniczne, zapasy),
· inwestycje finansowe
papiery wartościowe,
udziały, pożyczki długoterminowe,
· inwestycje w wartości niematerialne i prawne
patenty,
licencje,
kształcenia,
znak firmy.
3. Ze względu na charakter decyzji
· inwestycje rozwojowe
· inwestycje strategiczne
defensywne,
ofensywne,
defensywno – ofensywne.
1.2. Podstawowe strategie inwestycyjne na rynku kapitałowym
Głównym celem strategii rozwoju przedsiębiorstwa jest maksymalizacja jego wartości rynkowej poprzez maksymalizację zysku osiągniętego dzięki efektywnemu wykorzystaniu zaangażowanego kapitału.[2]Istota strategii jest dość trudna do uchwycenia, słownik języka polskiego definiuje strategię jako przemyślany plan działań prowadzących do osiągnięcia jakiegoś istotnego celu, zwykle dość odległego w czasie, często w dziedzinie polityki, zarządzania lub ekonomi. Podejście to obejmuje jedynie działania i ich cel, nic nie mówi o potrzebie analizy posiadanych zasobów oraz zdolności. Czynniki te są bardzo ważne do osiągnięcia sukcesu, założonego celu. Dlatego rozszerzeniem powyższej definicji jest określenie strategii jako plan działania maksymalizujący wykorzystanie posiadanych i możliwych do pozyskania przez przedsiębiorstwo zasobów odpowiednio do przyjętych w strategii ogólnej kierunków i zakresów działania. Strategia ujawnia i przedstawia obecny i przyszły potencjał możliwości finansowych sukcesu oraz środki konieczne do jego osiągnięcia przy akceptowalnym poziomie ryzyka. Uzupełnieniem tej definicji powinno być uwzględnienie analizy otoczenia w strategii. Uważa się, że strategia finansowa powinna zawierać:
- określenie pozycji przedsiębiorstwa względem otoczenia (adaptacja do zachodzących w nim zmian),
- sformułowanie znaczących celów i sposobów ich osiągania,
- gospodarowanie zasobami przedsiębiorstwa w sposób zgodny z realizacją jego celów,
- dokonywanie wyborów i podejmowanie decyzji strategicznych.
Powyższa definicja odnosi się m.in. do działalność przedsiębiorstw, banków, instytucji finansowych nastawionych na osiąganie zysku, rozwój oraz przetrwanie na rynku. Cele te możliwe są do osiągnięcia, jeżeli podmiotom tym uda się zbudować spójną strategię biznesu. Powinna ona obejmować wszystkie obszary związane z istnieniem pojedynczej instytucji bądź całej grupy kapitałowej. Przy formułowaniu strategii należy określić różne poziomy jej oddziaływania. Wyróżnia się tu strategie na poziomie:
- korporacji,
- jednostki gospodarczej,
- funkcjonalnym.
Działalność finansowa jest jedną z funkcji i stanowi uzupełnienie działalności operacyjnej. Powinna ona współbrzmieć ze strategią biznesu całej firmy, dlatego ważne jest skonstruowanie spójnej i całościowej polityki finansowej przedsiębiorstwa czy banku. Jednym z elementów polityki finansowej są strategie inwestycyjne wykorzystywane przez podmioty gospodarcze. Ten typ strategii jest wykorzystywany przy inwestowaniu na rynkach finansowych. Rodzaj przyjętej strategii inwestycyjnej zależy od planowanego celu. Wyróżniamy trzy podstawowe strategie inwestycyjne wykorzystujące instrumenty pochodne:
- spekulację,
- hedging (zabezpieczenie),
- arbitraż.
Strategia inwestycyjna określa cel inwestycji, który chcemy osiągnąć, definiuje zasady realizacji strategii, analizuje potrzeby finansowe instytucji oraz przeszłą i bieżącą sytuację rynkową w celu ustalenia czynność, które należy podjąć w danych warunkach rynkowych, aby osiągnąć założony cel. Powinna ona przedstawiać całościowe podejście obejmujące aspekty finansowe, prawne, rachunkowe i podatkowe inwestycji.
W zależności od przyjętej strategii inwestycyjnej można na rynku terminowym wyróżnić trzy rodzaje inwestorów. Pierwszym rodzajem są spekulanci, którzy wykorzystują instrumenty pochodne w celu osiągnięcia ponad przeciętnych zysków. Takie podejście wiąże się z podjęciem przez nich większego ryzyka inwestycji. Ocenia się, że spekulanci stanowią nawet do 60-70% uczestników rynków finansowych, dzięki nim rynki te mogą zachować dużą płynność.
Drugą grupę uczestników rynku pochodnych stanowią osoby, instytucje pragnące zabezpieczyć się przed ryzykiem rynkowym, podejmowanym przy innego rodzaju działalności finansowej lub operacyjnej. Tego typu strategie nazywa się hedgingiem, polega ona na wykorzystaniu instrumentów pochodnych w celu minimalizacji ryzyka rynkowego. Hedging możliwy jest m.in. dzięki spekulantom, którzy przejmują ryzyko od osób zabezpieczających się. Trzecią grupą inwestorów są arbitrażyści, grupa ta wykorzystuje różnice cen tych samych instrumentów na różnych rynkach. Celem arbitrażu jest osiągnięcie zysku bez ponoszenia ryzyka. Obecnie sytuacje pozwalające na zawarcie transakcji arbitrażowej są bardzo rzadkie oraz trwają bardzo krótko. Arbitrażem zajmują się głównie duże banki i fundusze inwestycyjne, które mogą pozwolić sobie na wykorzystanie wyrafinowanych narzędzi finansowych i informatycznych oraz na bieżące gromadzenie informacji na temat dostępnych na rynku instrumentów. Rozmiary tych firm pozwalają również na uzyskanie bardzo niskich prowizji, niedostępnych dla przeciętnego gracza giełdowego.
Spekulacja
Celem spekulacji jest osiągnięcie ponadprzeciętnych zysków przy jednoczesnej akceptacji stosunkowo dużego poziomu ryzyka. Strategie spekulacyjne wykorzystujące instrumenty pochodne są głównie stosowane przez banki, instytucje i fundusze finansowe oraz inwestorów indywidualnych. Podmioty te starają się na podstawie przeszłych i bieżących danych rynkowych, przewidzieć przyszłą sytuację w celu osiągnięcia ponad przeciętnego zysku.
Hedging
Celem hedgingu jest zabezpieczenie przed ryzykiem rynkowym wynikającym z otwartej pozycji w instrumentach finansowych. Można to uzyskać dzięki wprowadzeniu skutecznego systemy zarządzania ryzykiem. Proces ten polega na określeniu i implementacji optymalnej struktury czasowej i wartościowej przepływów finansowych w celu uzyskania określonego poziomu ryzyka. Niestety całego ryzyka nie da się wyeliminować. Jest to związane z tym, że niektórych ryzyk nie da się przewidzieć bądź całkowite ich ograniczenie jest zbyt kosztowne. Nowoczesne metody hedgingowe oparte na instrumentach pochodnych można podzielić na:
- hedging polegający na transferze ryzyka,
- hedging polegający na wymianie ryzyka.
Transfer ryzyka polega na przekazaniu części ryzyka innej stronie w zamian za opłatę, premię. Można go dokonać poprzez tradycyjne ubezpieczenie lub zajęcie odpowiedniej pozycji w opcjach. Zalicza się tu przede wszystkim zajęcie długiej pozycji w opcji kupna (call) w przypadku zabezpieczenia przed wzrostem ceny instrumentu bazowego. W przypadku ryzyka związanego ze spadkiem kursu, należy kupić opcję sprzedaży (put). Transfer ryzyka związany jest również z bardziej skomplikowanymi strategiami opcyjnymi lub wykorzystaniem opcji egzotycznych. Wiąże się on także z delta–vega–gamma hedgingiem, stosowanym w celu zabezpieczenia portfela opcji. Wymiana ryzyka dokonuje się między dwoma podmiotami chcącymi się zabezpieczyć. Polega ona na przekazaniu i otrzymaniu od drugiej strony części ryzyka. Najczęściej stosuje się strategie wykorzystujące kontrakty terminowe oraz swapy. Long hedge stosuje się w celu zabezpieczenia przed wzrostem wartości instrumentu bazowego. Short hedge pozwala na ochronę przed spadkiem kursu instrumentu bazowego. Oczywiście i tu można wykorzystać bardziej skomplikowane metody zabezpieczenia np. hedging wielookresowy (swap) i zmodyfikowany hedging wynikający z ryzyka bazy. Nowoczesne system zarządzania ryzykiem coraz częściej wykorzystują instrumenty pochodne, które zastępują tradycyjne metody zarządzania aktywami i pasywami. Dzięki temu horyzont zarządzania ryzykiem znacznie mógł się skrócić. Pozwoliło to na bieżące zarządzanie pozycjami narażonymi na ryzyko. Stosowanie tych metod wiąże się także z wykorzystaniem coraz bardziej wyrafinowanych instrumentów finansowych oraz narzędzi technologicznych i informatycznych. Dzięki temu systemy zarządzania ryzykiem mogą jednocześnie chronić przed...
dasa1