Jak budowac kontakty nauczyciela z rodzicem.doc

      Jak budować kontakty nauczyciela z rodzicem

     Z chwila pójścia dziecka do szkoły dla rodziców pojawia się nowe zagadnienie - potrzeba współpracy z nauczycielami w ciągu całego okresu jego edukacji szkolnej. Rodzice najczęściej spotykają się z wychowawcą klasy. Przychodzą po informacje o postępach dziecka w nauce i zachowaniu, są wzywani, gdy dziecko sprawia trudności wychowawcze w szkole lub sami poszukują pomocy w związku z bezradnością wobec negatywnych zachowań dziecka.
     Zadaniem podstawowym w kontaktach wychowawcy z rodzicami jest zbudowanie pozytywnej i otwartej atmosfery. Jak budować kontakty z rodzicami? Jak zbierać od rodziców informacje dla lepszego zrozumienia ucznia? Na to pytania szuka odpowiedzi wielu nauczycieli i wychowawców.
      Pierwszy kontakt z rodzicami a stereotypy
     Często na cały przebieg kontaktów nauczyciela z rodzicem ma wpływ pierwsze spotkanie. Efekt pierwszego wrażenia wywiera najsilniejszy wpływ na wyobrażenia , sądy i nasz stosunek do rodzica. Wtedy to "wyrabiamy sobie zdanie" które może być nieprawdziwe i krzywdzące. Nieuchronnie ulegamy też stereotypom i uprzedzeniom. Stereotypy są zakodowanymi w umyśle wyobrażeniami, które w sposób uproszczony, nadmiernie uogólniający, odnoszą się do jakiejś kategorii społecznej np. rodziny alkoholowej. Na bazie tych negatywnych stereotypów powstają uprzedzenia, czyli niechętne lub wrogie nastawienia wobec danej osoby, wynikające tylko z jej przynależności do określonej grupy. Nasze zniekształcone spostrzeżenia mogą mieć tendencję do samo potwierdzania się. Zbieranie dalszych informacji może być nastawione na poszukiwanie danych potwierdzających początkowy osąd.
      Umiejętność prowadzenia rozmowy i zadawania pytań
     Rodzic, od którego chcemy zebrać potrzebne nam informacje o uczniu, nie może czuć się atakowany ani "przesłuchiwany". Musi poczuć , że nauczyciel jest jego sojusznikiem. Nauczyciel wzywając rodzica w sprawie trudności wychowawczych powinien najpierw wskazać pozytywne cechy jego dziecka a potem przystąpić do omawiania problemu.
Podstawową umiejętnością nauczyciela w czasie rozmowy jest zadawanie pytań. Pytania skierowane do rodzica mogą być otwarte lub zamknięte. Pytania otwarte np. Co sprawia pani największą trudność w kontakcie z córką? kierują rodzica ku głębszej analizie problemu.

Pytania nauczyciela o trudności wychowawcze powinny dotyczyć:

·         Obserwacji poczynionych przez rodzica - np. Co się wydarzyło?, Jak długo to trwa?,

·         Jego myśli ( interpretacji sytuacji) - np. Co pani myśli o�?, Jak pani sobie wyjaśnia jego postępowanie?,

·         Uczuć i emocji - np. Jak się pani czuje , gdy�?, Jakie emocje to w pani wzbudziło?,

·         Działań jakie podejmuje np. Co pani robi , gdy�?, Jakie działania pani podejmuje w sytuacji�?.

Aby zbieranie informacji o uczniu nie przypominało przesłuchania, pytania należy wplatać w tok rozmowy. W podtrzymywaniu rozmowy ważna rolę mogą odgrywać takie umiejętności, jak:

·         Zachęcanie - np. Możemy o tym porozmawiać�; Proszę powiedzieć cos więcej na ten temat�..

·         Parafrazowanie - np. O ile dobrze panią zrozumiałam, to�;Słyszę, że pani mówi o�.

·         Uściślanie - np. Nie jest dla mnie jasne, czy dobrze zrozumiałam , że�.; Czy to znaczy , że�

·         Odzwierciedlanie - np. Mam wrażenie , że jest to dla pani ważne; Zdaje się, że to panią złości ( smuci, niepokoi)

·         Koncentrowanie - np. Mówi pani o wielu sprawach. Zatrzymajmy się teraz na�.; Powiedziała pani, że córka jest trudnym dzieckiem; co to dla pani oznacza?

·         Rekapitulowanie - np. Podsumowując nasza rozmowę��

Pytania nauczyciela zadawane rodzicom mogą dotyczyć: Zadaniowego funkcjonowania dziecka ( wytrwałości w realizacji obowiązków, wpływu niepowodzeń i sukcesów):

·         Jak wiele czasu dziecko spędza nad lekcjami?

·         Co je rozprasza w odrabianiu lekcji.

·         Jak dziecko przeżywa porażki i niepowodzenia?

·         Jak pani reaguje na sukcesy/ porażki dziecka?

·         Jakie dziecko ma obowiązki w domu?

Społecznego funkcjonowania dziecka ( Postaw wobec rówieśników, bliskich relacji pozarodzinnych):

·         Czy dziecko ma kolegów/ koleżanki?

·         Czy dziecko ma konflikty z rówieśnikami?

·         W jaki sposób dziecko radzi sobie w sytuacjach konfliktowych?

Emocjonalnego funkcjonowania dziecka ( temperamentu, poczucia własnej wartości):

·         Jak dziecko ocenia siebie?

·         Jakie uczucia przeżywa najczęściej?

·         Czego się obawia?

Fizycznego funkcjonowania dziecka ( kondycji fizycznej, stanu zdrowia):

·         Czy dziecko ma jakieś dolegliwości, zaburzenia?

·         Jak znosi wysiłek fizyczny?

Warunków życia, struktury i historii rodziny ( środowiska życia, podziału ról w rodzinie):

·         czy dziecko ma własny pokój?

·         Kto pomaga dziecku w nauce?

·         Czy dziecko ma rodzeństwo?

·         Jakie ważne zdarzenia miały miejsce w pani rodzinie, które mogły wpłynąć na dziecko?

·         Jaka rolę w wychowaniu pełni pani, a jaka współmałżonek?

Klimatu życia rodzinnego ( relacji i więzi w rodzinie, komunikacji i okazywania uczuć w rodzinie):

·         Z kim dziecko jest najbardziej związane?

·         Jak by pani opisała swoje dziecko?

·         Jak często dochodzi do różnicy zdań między panią a dzieckiem?

·         Jak szybko dochodzi do zgody między wami ?

Praktyk i postaw wychowawczych rodziców ( postaw i kompetencji rodzicielskich, reguł i norm stawianych dziecku, trudności wychowawczych i sposobów radzenia z nimi):

·         Jakie ma pani oczekiwania wobec dziecka?

·         Jakie normy obowiązują dziecko w domu?

·         W jaki sposób egzekwuje pani dyscyplinę?

·         Jak pani reaguje na to, gdy �..( opis zdarzenia agresywnego)?

·         Od jak dawna obserwuje pani te zachowania?

·         W jaki sposób dotychczas radziła sobie pani z tymi trudnościami?

·         Jakie to przyniosło rezultaty?

·         Czy zwracaliście się państwo o pomoc specjalistyczną?

     Przedstawione przykłady pytań są propozycją do wykorzystania. Nie oznacza to , że wszystkie z nich należy zadać rodzicowi. Należy pamiętać, że rodzic ma zawsze prawo nie odpowiedzieć na jakieś pytanie.
     Dane uzyskane w rozmowie z rodzicami przed ostateczną interpretacją należy uporządkować i uzupełnić informacjami z innych źródeł takich jak: obserwacja, rozmowy z innymi nauczycielami, analiza dokumentacji ( np. opinii psychologicznej).        

Typy rodziców i sposoby postępowania nauczyciela
Rodzice są różni. Po spotkaniach z niektórymi z nich nauczyciel czuje satysfakcję, ma poczucie, że znalazł z nimi wspólny język. Inni rodzice mogą budzić w nauczycielu uczucia negatywne takie jak: irytacja , niepokój, bezradność, lęk. Prowadzi to do unikania kontaktów z takimi rodzicami i do impulsywnych, nie do końca przemyślanych reakcji nauczyciela wobec nich. Nauczyciel spotykając się z "trudnymi rodzicami" nie powinien zrywać z nimi kontaktu, lecz nauczyć się z nimi radzić, starać się ich zrozumieć a nie oceniać.

      Rodzic awanturniczy
     Zachowuje się impulsywnie i agresywnie. Lekceważy umowy i przyjęte zasady w szkole, chce wprowadzać własne. Gdy nie znajduje posłuchu może grozić i straszyć. Taki rodzic nie jest lubiany przez nauczyciela. Jego agresywne zachowania budzą strach a później złość i poczucie upokorzenia. Nauczyciel wpada w pułapkę lęku ( ulega rodzicowi) lub pułapkę złości, która prowadzi do otwartej kłótni.

Jak sobie radzić:

·         Narzucić jasne reguły rozmowy, nie pozwolić się obrażać,

·         Unikać otwartej konfrontacji, agresywnego tonu,

·         Być zdecydowanym , stanowczym , nie okazywać lęku,

·         Poprosić o pomoc innych nauczycieli,

·         Nie chować urazy. Jeżeli rodzic ochłonie zając się z nim problemem.

·         Nie liczyć na to, że uda się nam go wychować lub wzbudzić poczucie winy za jego złe zachowanie.

Rodzic bierno-agresywny
     Ma trudności z otwartym okazywaniem swojego gniewu i niezadowolenia. Wybiera sposoby wyrażania swoich uczuć "nie wprost": spóźnia się, zmienia ustalenia, robi po swojemu, krytykuje za plecami. Taki rodzic budzi u nauczyciela mieszane uczucia: raz wrogość i irytację, innym razem współczucie lub poczucie winy (" może, go zbyt zdecydowanie potraktowałem"). W kontakcie z takim rodzicem nauczyciel wpada w pułapkę poczucia winy. Gdy unika postawienia jasnych wymagań rodzicowi, czuje narastającą w sobie irytację i ma ochotę słownie zaatakować rodzica. Jednak wtedy rodzic bierno-agresywny często wyraża gwałtowną skruchę, co z kolei pogłębia u nauczyciela poczucie winy za swoją złość.

Jak sobie radzić:

·         Jasno i precyzyjnie formułować swoje oczekiwania,

·         Przy narastającej irytacji zainicjować rozmowę na temat powodów złości rodzica na nauczyciela,

·         Uodpornić się na wyrażoną skruchę, nie odrzucać jej ale tez nie traktować jako usprawiedliwienia, spokojnie odwoływać się do wzajemnych zobowiązań,

·         Nie atakować rodzica lecz postarać się zrozumieć przyczynę swojej złości.

Rodzic zależno-roszczeniowy
     W pierwszych kontaktach z nauczycielem wzbudza sympatię. Dba o właściwe wzajemne relacje. Często idealizuje nauczyciela, przypisuje mu nadzwyczajne umiejętności, zwraca się o pomoc z najmniejszymi swoimi problemami. Jego oczekiwania wobec nauczyciela rosną bardzo szybko i często są mało realistyczne. Próbuje on przerzucić odpowiedzialność za swoje trudności na wychowawcę. Nauczyciel początkowo czuje się dowartościowany. Z czasem narasta u niego gniew i frustracja wywołana narastającymi wymaganiami rodzica.
Nauczyciel wpada w pułapkę dobrych rad .Przyjmuje całą odpowiedzialność za rozwiązanie problemu ucznia.

Jak sobie radzić:

·         Postawić jasne granice, określić czas rozmowy,

·         Unikać dawania rad,

·         W rozmowach skupiać się na wspólnym z rodzicem rozwiązaniu problemu,

·         Bez gniewu ograniczyć żądania rodzica, powiedzieć wprost co możesz zrobić a czego nie zrobisz,

·         Traktować z dystansem opinie rodzica na własny temat.

Rodzic wielkościowy
     Jest skoncentrowany na budowaniu swojego pozytywnego wizerunku w oczach innych. Chce być gwiazdą i spotykać się ze wszelkimi możliwymi wyrazami uznania i podziwu. Lubi dużo mówić o swojej wyjątkowości, sukcesach, możliwościach itp. Potrafi manipulacyjnie używać komplementów; np. "Cieszę się , że pani jest wychowawczynią mojego syna , bo pani to wszystko potrafi zrozumieć , a nie wszyscy w tej szkole mają taki takt pedagogiczny jak pani". Przy braku aprobaty ze strony nauczyciela czuje się głęboko zraniony i często reaguje chłodem lub wrogością. Nierzadko ta wyolbrzymiona doskonałość "przelewa się" na jego dziecko i wtedy każdą uwagę krytyczną nauczyciela pod adresem ucznia traktuje jako atak na siebie. W pierwszym kontakcie z takim rodzicem nauczyciel może być zachwycony jego osobą. Później jednak doświadcza poczucia emocjonalnej pustki, znudzenia i irytacji, gdyż rodzic wielkościowy ma trudności z pozbyciem się swojej maski i zdobyciem się na szczerą rozmowę. Nauczyciel może wpaść w pułapkę urazy co grozi pogorszeniem lub zerwaniem kontaktów.

Jak sobie radzić?

·         Traktować rodzica z szacunkiem, ale nie pozwalać na aluzyjne obniżanie wartości omawianego problemu,

·         Cierpliwie przyjmować pozytywną autoprezentację rodzica,

·         W rozmowie podawać konkretne fakty, powstrzymywać się od ocen i uogólnień,

·         Stosować komunikaty "JA" odwołujące się do swoich uczuć ;np. "To ciekawe co pan mówi, ale martwię się , ze nie zdążę przekazać panu wszystkiego co zaplanowałam".

Rodzic dramatyzujący
     Rodzic dramatyzujący przeżywa różne aspekty rzeczywistości w sposób wyolbrzymiony. Nie potrafi zachować umiaru w ocenie sytuacji. Często bierze sobie do serca mało istotne sprawy i powiększa ich rzeczywiste znaczenie. W rozmowie z nauczycielem robi wrażenie podekscytowanego lub zrozpaczonego. Taki "wylew rozpaczy" wprowadza nauczyciela w zakłopotanie, wywołuje u niego współczucie, zaniepokojenie lub irytację.
Nauczyciel może wpaść w pułapkę emocjonalnego odcięcia lub pułapkę indukcji emocjonalnej. W pierwszym przypadku nauczyciel odrzuci uczucia przeżywane przez rodzica co powodować może u niego poczucie niezrozumienia. W drugim przypadku, gdy nauczyciel nie zachowa odpowiedniego dystansu do przeżyć rodzica , zakłóci to jego zdolność rzeczowego osądu zaistniałej sytuacji.

Jak sobie radzić?

·         Nie ulegać emocjonalnym stanom rodzica,

·         W rozmowie utrzymywać równowagę między wyrażonymi emocjami rodzica a spokojną i rzeczową oceną rzeczywistości.

·         Dopytywać o wyobrażenia rodzica stojące za ogólnikowymi emocjonalnymi ocenami np. "To jest tragiczne, beznadziejne ".

·         W przypadku przezywania rozpaczy przez rodzica utwierdzać go w pozytywnych aspektach jego doświadczenia, wskazywać również pozytywne cechy dziecka.

Rodzic kontrolujący
     Jest osobą sumienną, dla której najważniejsze jest panowanie nad sytuacją , porządek i odpowiedzialność. W szkole taki rodzic pragnie mieć nad wszystkim kontrolę. Często pod jego zamiłowaniem do władzy i kontroli kryje się niepokój i poczucie bezradności. Takie zachowanie rodzica wywołuje u nauczyciela złość i prowadzi do aluzyjnych złośliwości, otwartego okazywania niezadowolenia lub unikania kontaktu.
Nauczycielowi grozi utknięcie w pułapce walki o władzę. Prowadzone rozmowy będą zdominowane przez kwestię " kto kogo kontroluje", a w całej rozgrywce zagubione zostanie dziecko i jego problemy .U rodzica nasilać się będzie poczucie kontroli .

Jak sobie radzić?

·         Wyrażać uznanie i zrozumienie dla zaangażowania rodzica w sprawy dziecka,

·         Przyzwalać na jego inicjatywę i delegować na niego ważne zadania związane z życiem klasy i szkoły,

·         Wprowadzić rozsądne zasady kontaktów i trzymać się ich.

·         Zdobyć się na cierpliwość i wysłuchać rodzica, może go to bardzo satysfakcjonować.

·         Zachować tolerancję, dystans i poczucie humoru wobec przejawów kontrolowania przez rodzica.

Rodzic podejrzliwy
     Ma skłonność do obwiniania innych o powodowanie kłopotów własnego dziecka. Podejrzewa, że jest ono niesłusznie krytykowane lub krzywdzone. Ma kłopoty z zaufaniem do innych ludzi, wątpi w lojalność nawet tych, którzy chcą mu pomóc. Nie chce mówić o trudnościach z własnym dzieckiem, bo obawia się , że informacje mogą być wykorzystane przeciwko niemu. Ta przesadna czujność rodzica nie wynika jednak z chęci krzywdzenia innych. Nauczyciel w kontakcie z takim rodzicem może czuć się jako oskarżany i niesprawiedliwie oceniany. Wpada w pułapkę usprawiedliwień, które wzmagają podejrzliwość rodzica.

Jak sobie radzić?

·         Traktować rodzica życzliwie ale bez uległości.

·         Informować o faktach,

·         Przyjąć do wiadomości uprzedzenia i zastrzeżenia rodzica , ale nie potwierdzać ich i nie próbować się z nich tłumaczyć,

·         Nie starać się przeforsować swojego stanowiska za wszelką cenę.

·         Uważać z poczuciem humoru bo może to być odczytane jako lekceważenie,

·         Zapewnić rodzica o swoim zaangażowaniu na rzecz jego dziecka.

Rodzic wycofany
     To rodzic nie rzucający się w oczy, stojący z boku, unikający kontaktu. Powody jego wycofania mogą być różne: niskie poczucie wartości, stres przed publicznym zabraniem głosu, przytłoczenie problemami, obniżenie nastroju, motywacji itp. Rodzic taki rzadko budzi jakiekolwiek uczucia , bo rzadko spotyka się z uwagą nauczyciela. Nauczyciel wpada w pułapkę rezygnacji z kontaktu. Rodzic wycofany często potrzebuje uwagi i wsparcia lecz nie potrafi sięgnąć po ten rodzaj pomocy. Niezauważony przez nauczyciela utwierdza się w przekonaniu, że musi zostać sam ze swoimi problemami.

Jak sobie radzić?

·         Uszanować prawo rodzica do wycofania i zachowania dystansu,

·         Spróbować nawiązać z nim kontakt w sytuacjach, w których jest mniej narażony na społeczna ekspozycje i ocenę,

·         Próby nawiązania kontaktu podejmować stopniowo i z wielką uwagą,

·         Okazywać rodzicowi dużo życzliwości, zrozumienia i nie oczekiwać- zwłaszcza na początku- wzajemności.

...