TEORIA PIAGETA POZNAWCZY I EMOCJONALNY ROZW�J DZIECKA Barry J.Wadsworth TEORIA PIAGETA POZNAWCZY I EMOCJONALNY ROZW�J DZIECKA T�umaczy�a Ma�gorzata Babiuch lAl WSiP Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Sp�ka Akcyjna Warszawa, 1998 SPIS TRE�CI Przedmowa .......................................... 7 Uk�ad tre�ci.......................................... 8 Wprowadzenie ........................................ 11 �/r-,:. - !: Trzy typy teorii psychologicznych .'............... ,.r.. ^i? �: ...... 12 Biografia........................................... 15 Podej�cie do bada� ..................................... 18 Rozdzia� l Organizacja intelektualna i adaptacja ........................ 24 Schemat ............................................ �t 25 Asymilacja .....,...............................;.... 28 Akomodacja .........................'.........., .t. ... 29 R�wnowa�one ......... ............ .t. v .-.-'; .-h.--. .... ..... 30 "'��,' Rozdzia� 2 Rozw�j intelektualny i inne czynniki......................... 33 Tre��, funkcja i struktura .................. *.............. 33 Dzia�anie i wiedza ..................................... 34 ,., Kontinuum rozwoju .................................... 38 Czynniki rozwoju ...................................... 40 Streszczenie ......................................... 45 Rozdzia� 3 Rozw�j sensomotoryczny ................................. 46 Okres l. (0-1, mie�.): Aktywno�� odruchowa ...................... 49 Okres 2. (1.-4. mie�.); Dokonywanie pierwszych rozr�nie� .............. 50 Okres 3. (4.-8. mie�.): Odtwarzanie interesuj�cych zdarze� ............... 54 Okres 4. (8.-12. mie�.): Koordynacja schemat�w .................... 57 Okres 5. (12.-18. mie�.): Wykrywanie nowych sposob�w ................ 61 Okres 6. (18.-24. mie�.): Reprezentacje umys�owe .................... 64 Streszczenie ............... �:�......................... 68 Rozdzia� 4 Rozw�j my�lenia przedoperacyjncgo ..........:.............. 72 Reprezentacja ........................................ 72 Rozw�j mowy ........................................ 76 Mowa i my�lenie ...................................... 79 Uspo�ecznienie zachowania ................................ 81 Cechy my�lenia przedoperacyjnego ............................ 82 Niezmienniki ........................................ 87 6 Spis tre�ci Rozw�j afektywny: pocz�tki odwzajemniania i uczu� moralnych ............ 95 Poj�cia regu� u dzieci. ................................... 97 Streszczenie ......................................... 107 Rozdzia� 5 Rozw�j operacji konkretnych .............................. 109 Czym r�ni si� my�lenie na poziomie operacji konkretnych od my�lenia przedopera-cyjnego ............................................ 110 Operacje logiczne ...................................... 114 Rozw�j afektywny: wsp�praca .............................. 120 Streszczenie ......................................... 129 Rozdzia� 6 Rozw�j operacji formalnych .............................. 131 Czym operacje formalne r�ni� si� od operacji konkretnych .............. 132 Struktury rozwijaj�ce si� w stadium operacji formalnych ................ 133 Tre�� my�lenia formalnego ................................. 140 Rozw�j afektywny a dorastanie .............................. 145 Rozw�j intelektualny a dorastanie ............................ 150 Streszczenie ......................................... 157 Rozdzia� 7 ' . 4 Dalsze aspekty teorii Piageta ............................. 159 ',.-, Rozw�j intelektualny � streszczenie ..',........................ 159 ".. W�a�ciwo�ci rozwoju poznawczego i afektywnego .................... 160 ;;; Inteligencja i przystosowanie ................................ 164 Czynniki rozwoju intelektualnego ............................. 165 Wiedza a rzeczywisto��: konstrukcja ........................... 166 Afekt i poznanie ...................................... 167 Rozdzia� 8 Implikacje teorii Piageta dla edukacji: regidy konstruktywizmu ...... 170 Jak nabywana jest wiedza: eksploracja .......................... 172 Motywacja: zaburzenie r�wnowagi ............................. 173 Autonomia intelektualna .................................. 177 Co mo�na skonstruowa� ........................ .". ........ 179 Wspieranie uczu� moralnych i post�powania moralnego .;......-.-..-... 184 Rozdzia� 9 Zastosowania teorii Piageta .............................. 187 Konstruktywistyczna teoria Piageta a edukacja matematyczna ....... .s...... 187 Co teoria Piageta m�wi o nauce czytania i pisania .................... 192 Teoria fconstruktywistyczna a trudno�ci w uczeniu si� .................. 195 Uwagi konstruktywist�w do dyskusji na temat metod nauczania czytania ....... 201 S�owo ko�cowe ....................................... 203 Bibliografia.......................................... 205 Wa�niejsze prace Piageta wydane w Polsce ..................... 213 Indeks rzeczowy ....................................... 214 PRZEDMOWA Ksi��ka ta stanowi rozwini�cie pierwszych czterech wyda� Piagefs Theory of Cognitive and Affective Development. Jej cele nie uleg�y zmianie: zapozna� studenta pedagogiki lub psychologii z poj�ciami teorii Jeana Piageta, unikaj�c uproszcze� i zafa�szowa�. W pierwszych dw�ch wydaniach skupia�em si� przede wszystkim na pracach Piageta dotycz�cych rozwoju poznawczego i intelektualnego, natomiast w wydaniu trzecim i w niniejszej edycji �ledz� tak�e obszerne studia Piageta nad rozwojem afektywnym, kt�rych znaczna cz�� pozosta�a nie zauwa�ona przez psycholog�w i wychowawc�w. W��czy�em tak�e wi�kszo�� najwa�niejszych rozwini�� teorii Piageta z ostatnich kilku lat. Mam nadziej�, �e zrozumienie jego dzie� przyniesie Czytelnikowi wiele korzy�ci. Piaget - jeden z najbardziej tw�rczych i przenikliwych umys��w naszego stulecia - nakre�li� niezwykle przekonuj�cy obraz tego, jak dzieci konstruuj� i nabywaj� wiedz�. Koncepcja ta zosta�a oparta na dok�adnych obserwacjach, przemy�leniach i badaniach prowadzonych przez 60 lat. Naukowcy s� na og�l zgodni co do tego, �e Piaget przesun�� granice my�li psychologicznej tak daleko, jak dot�d �aden z nich. Pedagogowie i psychologowie dzieci�cy podzielaj� pogl�d, �e doprowadzi� on do nowego, wa�nego sposobu rozumienia rozwoju dzieci. Jako nauczyciel w szkole podstawowej mia�em pocz�tkowo w�tpliwo�ci co do niekt�rych praktyk wychowawczych tam stosowanych. Moje intuicje cz�sto wskazywa�y mi kierunek, kt�ry odbiega� od tradycji i w kt�rym moi koledzy nauczyciele nie chcieli pod��a�. Dzi�ki odkryciu prac Piageta rozwin��em w znacznym stopniu swoj� zdolno�� rozumienia dzieci i procesu kszta�cenia; lepiej te� zrozumia�em, czego w istocie dotyczy�y moje intuicje. Idee Piageta zacz��em popularyzowa� w 1969 roku jako nauczyciel akademicki. Gdy pracowa�em nad pierwszym wydaniem mojej ksi��ki, nazwisko tego uczonego akurat zaczyna�o by� g�o�ne w ameryka�skiej pedagogice i psychologii. Po up�ywie 25 lat teoria Piageta nie jest ju� tak popularna, jak niegdy�, wydaje si� mniej nowatorska, a nawet przez wielu jest odrzucana jako przestarza�a. Ja jednak, i nie tylko ja, jestem mocno prze�wiadczony, �e teoria Piageta ma dzi� nie mniej do zaoferowania psychologii i pedagogice ni� przed laty. Jest ona dla mnie tak samo fascynuj�ca, jak w latach 60., i wci�� stanowi m�j najbardziej u�yteczny - cho� nie jedyny - przewodnik w rozwa�aniach nad kszta�ceniem. 8 Przedmowa W ci�gu ostatnich 25 lat teoria Piageta uleg�a zmianom, tak jak zmieniaj� si� i musz� si� zmienia� wszystkie teorie. Jako jej popularyzator czuj� si� nawet nieco zak�opotany niekt�rymi interpretacjami, kt�re opublikowa�em w latach 70., lecz podnosi mnie na duchu �wiadomo��, �e w�wczas ca�kiem sensownie oddawa�y one moje rozumienie tej teorii. Je�li jako�ciowo udoskonali�em ujecie teorii Piageta, to aktualne interpretacje powinny by� bardziej uzasadnione. Na tym w�a�nie, jak chcia� nas przekona� Piaget, polega budowanie wiedzy. W latach 60. i 70. wi�kszo�� uczni�w Piageta koncentrowa�a si� na rozwoju poznawczym, zr�wnuj�c go z rozwojem intelektualnym. Nie by�o to s�uszne. Piaget powiedzia� nam, �e rozw�j intelektualny to co� wi�cej ni� poznanie, t�cz my nie sfucda/isnry gff. On zaffss? �^w/er^� '^ cfsv^ ^lainwiflatii* poznawczego rozw�j ma tak�e sk�adnik afektywny, spo�eczny oraz etyczny, moralny. Chcia�bym podzi�kowa� nast�puj�cym osobom, kt�re przeczyta�y manuskrypt pi�tego wydania mojej ksi��ki i dostarczy�y wielu pomocnych mi uwag: Kay Alderman, University of Akron , Helmutowi W. Bartel, Tempie University Jamesowi A. DeRuiter, University of Northen Colorado Yoko Ishigaki Karjala, San Jose State University Janice Patillo, Stephen F. Austin State University Charlesowi Tempie, Hobart&William Smith Colleges Uk�ad tre�ci Wprowadzenie zawiera kr�tki rys historyczny, obejmuj�cy biografi� Piageta oraz dyskusj� nad jego podej�ciem do bada�. W rozdziale l. opisuj� cztery centralne poj�cia wszystkich prac Piageta: schematu, asymilacji, akomo-dacji i r�wnowa�enia. Rozdzia� 2. traktuje o sk�adnikach inteligencji i czynnikach wp�ywaj�cych na Jej rozw�j, o trzech typach wiedzy, o wyr�nianycn przez Piageta poziomach rozwoju oraz o rozwoju afektywnym. Ka�dy z rozdzia��w od 3. do 6. po�wi�cony jest jednemu z czterech poziom�w rozwoju poznawczego i afektywnego. W rozdziale 7. dyskutowany jest problem zwi�zku mi�dzy rozwojem poznawczym i afektywnym a zachowaniem m�odzie�y. Rozdzia� 8. zawiera podsumowanie poprzednich rozdzia��w oraz dyskusj� dotycz�c� kilku bardziej og�lnych implikacji prac Piageta dla kszta�cenia i wychowywania dzieci. W rozdzia...
lucyna1909