Historia toksykologii 2007/08 W4 i 5
Narkotyki w kulturze i nauce
Definicja policyjne – wszystkie aktualnie nielegalne substancje psychotropowe
Definicja socjologiczna – substancje używane przez określone grupy społeczne nie akceptowane przez resztę społeczeństwa
Definicja chemiczna – związek chemiczny działajacy na OUN, wywołujący ułagodzenie bólu, mogące wywołać uzależnienie, sen, wizje, euforię, depresje, szaleństwo, śmierć.
„napój który znosi ból i kłótnie oraz daje zapomnienie krzywd”
Znaczenie historyczne :
- przeżycie wierzeń mistycznych (kontakt z bogami, przodkami)
- zwiększenie sprawności (praca lub walka)
- oderwanie się od rzeczywistości (zmniejszenie strachu, głodu czy bólu)
- stosowane jako leki
Znaczenie współczesne :
- halucynogenne
- pobudzające i euforyzujące
- przeciwbólowe i uspokajające
Trudno stwierdzić tak naprawdę od kiedy narkotyki są znane.
NARKOTYKI STAREGO ŚWIATA
Zupa muchomorowa będąca podstawą napojów rytualnych w kulturach Wschodu (hinduska soma oraz zoroastrańska haoma). Substancje aktywne (m.in. bufotenina i muscymol) to silne związki halucynogenne. Dziś uważany za najbardziej trujacy z muchomorów (co prawdą nie jest), i stosowany na krańcach Syberii.
Odmiany :
- alkoholowy ekstrakt z opium = laudanum (opracowane przez Paracelsusa, „eliksir życia”)
- palenie opium rozpowszechniło się w XVIw na całym dalekim Wschodzie (m.in. w Sajgonie). W 1729 r. cesarz Chin wydał zakaz sprzedaży i spożywania opium. W 1938 r. władze chińskie zniszczyły ładunek opium pochodzącego z brytyjskiego przemytu. Doszło do wojen opiumowych (cel : wejście mocarstw europejskich na rynki chińskie).
- odkrycia opiumowe – morfina , heroina
Kariera solo morfiny
Wyodrębniona w czystej postaci w 1804 r. Wzór strukturalny morfiny tłumaczący właściwości związku zaproponowanego w 1925 r., a ostatecznie budowę potwierdzono w wyniku pełnej syntezy w roku 1956 (Gatek, Tachudi). Zaliczana do jednych z najsilniejszych leków przeciwbólowych. Morfina powinna być stosowana w bólach umiarkowanych i silnych, szczególnie wtedy gdy stosowanie leku słabszego nie przynosi rezultatów.
Dawka śmiertelna morfiny: doustna (200-400 mg), podskórna (100-200 mg). Uzależnienie zdefiniowane jako „morfinizm” – osobniczy charakter, występujący po kilkukrotnym przyjęciu dawki leczniczej (5-15 mg) mogący prowadzić do uszkodzenia szpiku, wątroby.
Heroina (diacetylomorfina)solo Dance
Narkotyk pólsyntetyczny, nie występujący w przyrodzie. Zsyntetyzowana w 1874 r. przez Wrighta w szpitalu St. Mary w Londynie. Od 1898 jako środek przeciwbólowy na rynku amerykańskim. Zakazana w 1914 r. (przez Harrison Narcotic Act). działa silniej od morfiny, powoduje znacznie szybsze i silniejsze uzależnienie
dawka śmiertelna (około 70 mg), dla osób uzależnionych 200-300 mg , lata 60 i 70-te XX wieku – heroina była najczęściej używanym twardym narkotykiem .Lekkie objawy zatrucia już przy dawce 5 10 mg, powoduje narkotyczny sen.
Brown sugar - heroina wciągana do płuc przez rurkę umieszczona w ustach. Opary powstają po podgrzaniu zapalniczką preparatu na foli aluminiowej.
Mutant top1 maku nie syntetyzuje morfiny, nagromadzając duże ilości tebainy. Tebaina służy jako prekursor leków przeciwbólowych (mniej uzależniających).
4. Haszysz – Znany już 5 tyś lat temu w Chinach i Azji Środkowej. Wytwarzany z konopi indyjskich (Cannabis sativa) . Włókna konopi indyjskich były najlepszym, a przez długi czas jedynym, surowcem do wyrobu lin, bez których nie było by żeglarstwa. Jednak konopie, to także ważny surowiec znany w historii narkotyków. Są podstawą do produkcji haszyszu i marihuany. O konopiach mówią starożytne źródła chiński, indyjskie, …W starożytnej medycynie Wschodu konopie były używane jako środek duchowej inspiracji. Z konopii indyjskich otrzymujemy :
· Haszysz - żywica z niezapylonych, żeńskich kwiatostanów
· Marihuanę - mieszanina wysuszonych, pociętych, nie zapylonych kwiatostanów żeńskich z męskimi i liśćmi.
Haszysz święcił triumf w średniowiecznym islamie, do czego być może, przyczynił się zakaz spożywania alkoholu. W Wielkiej Brytanii wprowadzono prawny zakaz sprzedaży marihuany w roku 1928. Psychoaktywnymi składnikami haszyszu i marihuany są kannabinole, spośród których najbardziej aktywny jest tetrahydrokannabinol (THC).
Upojenie haszyszowe:
ü lekkie podniecenie i zalęknienie
ü euforia – wesołość, ataki śmiechu, odprężenie, życzliwość
ü oszołomienie, dreszcze, niemiłe objawy fizjologiczne
Czym jest uzależnienie?
o nieprzezwyciężone pragnienie lub wewnętrzny przymus zażywania substancji i zdobywanie go wszystkimi możliwymi środkami
o dążenie do zwiększenia dawek
o szkodliwe dla jednostki i społeczeństwa skutki
Strategie leczenia uzależnień:
o podstawienie – „mniej niebezpieczna” substancja zastępuje „bardziej niebezpieczną”
o blokada – podanie antagonisty blokuje działanie euforyczne i powoduje porzucenie nałogu
o amnezja – lek amnezyjny „odzwyczaja” pacjenta od nadużywania substancji niebezpiecznych
ZAMIENNIKI ŚRODKÓW ODURZAJĄCYCH
Gałka muszkatołowa – nasiona muszkatołowca korzennego. Zamiennik środków odurzających ( działanie halucynogenne, omany wzrokowe, odurzenie: mirystycyna i safrol, prekursor amfetaminy). Spożycie dużej ilości grozi śmiercią spowodowana uszkodzeniem wątroby.
Prażone skórki banana - inhalacje z dymów z takich skórek, zawierających aminy biogenne wywołują skutki podobne do marihuany, ale słabsze
NARKOTYKI NOWEGO ŚWIATA
Syn Boga Słońca, założyciel Cesarstwa Inków,
przyniósł z gór boską roślinę,
aby „rozweselała smutnych, zmęczonym i wyczerpanym dodawała sił oraz nasyciła głodnych”
· Kokaina
Kokaina, czyli metylobenzoiloekgonina , alkaloid tropanowy izolowany z krzewów kokainowych (krasnodrzew pospolity,koka, Erythroxylon coca). Andy, Ameryka Południowa.
Stosowana przez Indian peruwiańskich podczas obrzędów, podróży morskich. Zwiększała wytrzymałość i pozwalała na pokonywanie dłuższych tras pieszo.
Działa leczniczo na zapalenia i obrzęki płuc. Kokaina w czystej postaci wyodrębniona w 1860 r. przez Alberta Niemana. Stosowana przy znieczuleniach w okulistyce i stomatologii w XIX w. „Narkotyk” artystów : Freud, Stevenson (Dr. Jekyll i Mr. Hyde), w literaturze :Sherlock Holmes. Używana w leczeniu uzależnień od heroiny. Stosowana w przemyśle :
- wina (kokaina wymieszana z alkoholem tworzy tzw. „kokatylen” ) – najbardziej znane „Vin Mariani”
- Coca-Coli (ekstrakt z liści drzew koki i coli ; kokaina (60 mg!) zastąpiona w 1903 r. kofeiną )
- papierosy (crack, proszek – wersja tylko do palenia)
W 1906 wycofano kokainę z wolnej sprzedaży
Obecnie zakazana. Chlorowodorek kokainy (1-10%) ciągle stosowany przy znieczuleniach miejscowych w okulistyce i laryngologii. Hamuje wychwyt zwrotny noradrenaliny i dopaminy w szczelinie synaptycznej.
Doustne : 1-1,5 g
Dożylne : 0,2-0,5 g
· Meskalina
Meskalina, czyli 2-(3,4,5-trimetoksyfenylo)-etyloamina to odurzający alkaloid otrzymywany m.in. z jeżowców Williamsa (Echinocactus williamsi, Lophophora williamsi) odmiany kaktusa meksykańskiego, nazywanej Peyotl. Używany w obrzędach (np. rytualne polowania) przez Majów i Azteków. Występował w Ameryce Południowej i środkowej. Indianie żuli szczytowe części roślin. Z suszu otrzymywana surowa surowa mieszanina narkotyczna. Skład – głównie meskalina. Witkacy, Huxley. Działanie halucynogenne , odurzające (nasilające się po zamknięciu oczu, tzw. CRV czyli Closed Eyes Visuals). Meskalina to agonista receptorów serotoninowych.
· Laktukoporyna, laktucyna
Substancje z gr. laktamów izolowane z soku mlecznego sałaty m.in. jadowitej (Lactuca virosa), tzw. „lactucarium germanicum”. Wykorzystywany jako środek przeciwastmatyczny, nasenny, rozkurczająco –wykrztuśny. Wykorzystywany w Indiach jako namiastka Opium. Nie powoduje uzależnienia!
NARKOTYKI SYNTETYCZNE
(obmyślone jako leki, działanie uzależniające - narkotyki)
· Efedryna (2-amino-1-fenylopropan-ol)
Lek przeciw astmie do lat 30 XIX w. Dziś stosowana jako środek przeciwkaszlowy (bez recepty!)ma działanie obkurczające naczyń krwionośnych. Znajduje się na liście środków dopingujących. Występuje w przęśli (Ephedra sp.)i cisie (Taxus baccata). Działa na receptory α-i β-adrenergiczne oraz uwalnia NA z zakończeń nerwowych. Z tego względu przy powtarzanym podawaniu występuje zjawisko tachyfilaksji (każda następna dawka podawana w krótkim czasie powoduje mniejszy skutek).
Jej syntetycznym następcą jest : Amfetamina (inaczej psychedryna)
Stosowana jako lek na astmę, przeciw otyłości, depresji. Najczęściej w formie siarczanu amfetaminy. Zmniejsza łaknienie, pragnienie, zmęczenie. Powoduje gwałtowny wzrost ciśnienia krwi. Łatwo uzależnia. Może doprowadzić do uszkodzeń naczyń krwionośnych i próchnicy zębów.Podczas II wojny światowej zauważono jej działanie w pozbyciu się sennośc (znosi senność i zmęczenie, nasilając uwagę)i – dodawana do czekolad lotnikom. Po wojnie sprzedawana „rekreacyjnie” w Japonii z nadmiaru rezerw – silne uzależnienie prawie 20% populacji.
· Sporysz (ergolina)
Pochodna odkryta przez Hoffmana Alberta w 1938, określona jako LSD (dietylamid kwasu lizergowego), w nadziei na odkrycie leku o działaniu rozkurczowym. Działanie psychotropowe już po zażyciu 20-30 ug. Halucynacje, silne omamy wzrokowe, poczucie niepokoju. LSD dostępne pod prawie każdą postacią : tabletek, papierków, żelek, proszku, roztworu do nasączania kostek cukru. W latach 60-70 silnie związany z ruchem hippisowskim.
„po godzinie demon opanował moją duszę"”
Inna pochodna ergo liny –lizergol (amid kwasu lizergowego) - otrzymywana z Ipomea violacea (powój rosnący w Am. Płd)
· Kwas 4-hydroksybutanowy (GHB)
Występuje naturalnie w winie, cytrusach, w niewielkich ilościach jako neuroprzekaźnik występuje w mózgu ssaków. Podobieństwo do GABA. GHB został odkryty w 1874 r, a zbadany pod kątem działania na człowieka w latach 60 XX wieku. Anestatyk, stosowany przy leczeniu alkoholizmu (łagodzenie objawów zespołu odstawiennego), narkolepsji i bezsenności oraz jako środek dopingujący. Ponadto ma działanie EER (euforyzujące, energetyzujące i rozweselające). Małe dawki (1-1,5g) odpowiadają efektom alkoholu etylowego (pobudzenie, wesołość, towarzyskość). Duże dawki (>3,5) powodują senność, utratę przytomności, problemy z pamięcią – stąd znany także pod nazwą „pigułki gwałtu”
biologia