Przepisy merytoryczne

§ 20. l. W przepisach merytorycznych można wydzielić przepisy ogólne i przepisy szczegółowe,

2. Wydzielone przepisy ogólne oznacza się nazwą „Przepisy ogólne"; można je systematyzować w grupy tematyczne i oznaczać nazwami charakteryzującymi treść każdej grup.

Budowanie aktu prawnego na zasadzie "od ogółu do szczegółu" znajduje swoje uzasadnienie również w jednej z dyrektyw wykładni (argument a rubica), zgodnie z która przepis prawny należy interpretować z uwzględnieniem jego miejsca w systematyce aktu prawnego, w którym jest on zawarty.

Nieodpowiednie umiejscowienie przepisów ogólnych może zaburzać ich zakres oddziaływania. Dobrym przykładem tego są same ZTP.

"Rozdział 1. Przepisy ogólne" umieszczono w nich nie na samym początku aktu, lecz w ramach Działu I, dotyczącego projektów ustaw. Spowodowało to, że mimo iż w większości zasady wyrażone w tym rozdziale
odnoszą się do wszystkich rodzajów aktów prawnych, formalnie nie stosuje się ich do aktów wykonawczych (zob. § 132, Ul i 143 ZTP). W takiej sytuacji należało najpierw wydzielić "Dział I Przepisy ogólne" i zawrzeć w nim odpowiednio zredagowane zasady ogólne odnosząc e się do wszystkich aktów prawnych.

• To, czy merytorycznie wyodrębnione przepisy ogólne należy formalnie zgrupować i odpowiednio oznaczyć, zależy od tego, jaką objętość ma dany akt prawny. Im większa jest ta objętość, tym silniej należy zalecać dokonanie takiego formalnego wyodrębnienia.

Zasada wyrażona w § 20 ust. 2 jest zasadą szczególną w stosunku do ogólnych zasad systematyzacji przepisów aktu, które zostały wyrażone w § 60, 61 i 62. Z przepisów tych wynika. że wydzielenie przepisów ogólnych powinno się odbywać według następujących reguł:

-jeśli "Przepisy ogólne" grupują artykuły, to otrzymują nazwę "rozdział", który to rozdział jest numerowany cyfrą arabską, jeśli grupują one rozdziały - otrzymują nazwę "dział" i są numerowane cyfrą rzymska, a jeśli grupują działy - nazwę "tytuł" i są numerowane cyfrą rzymską itd. (więcej na ten temat w §  60 ZTP),

- nazwa jednostki systematyzacyjnej wyższego stopnia składa się z wyrazu "część", "księga", "tytuł", "dział", "rozdział" z odpowiednią cyfrą porządkową oraz ze zwrotu "Przepisy ogólne" rozpoczętego wielką literą, zapisanego od nowego wiersza.

Odpowiednik stosujący się do rozporządzenia

§ 125 W przepisach ogólnych rozporządzenia:

l) określa się jego przedmiot, w szczególności wtedy, gdy tytuł rozporządzenia jest zwięzły i nie zawiera szczegółowej informacji o wszystkich sprawach regulowanych w rozporządzeniu, rozpoczynając przepis od wyrazów:
.Rozporządzenie określ … ";

2) zamieszcza się postanowienia o stosowanych w rozporządzeniu definicjach i skrótach.

Zgodnie z tym przepisem na początku aktu powinny się znaleźć kolejno przepisy:

- określające zakres spraw regulowanych  aktem i podmiotów, których ona dotyczy lub spraw i podmiotów wyleczonych spod jej regulacji,

- objaśniające, użyte w akcie określenia i skróty,

- zawierające inne, niż wskazane wyżej postanowienia wspólne dla wszystkich albo dla większości przepisów merytorycznych zawartych w akcie.

• Zasady wyrażone w tym przepisie stosuje się tylko wtedy, gdy w danym akcie prawnym wyodrębniono przepisy ogólne, należy podkreślić, że zasady wyrażone w § 21 ZTP stosuje się do każdego aktu niezależnie od tego, czy formalnie wyodrębniono w niej jednostki systematyzacyjną "przepisy ogólne"

• w każdym akcie na początku powinny znaleźć się klauzule kolizyjne, które rozstrzygają zakres zastosowania danego aktu. Zamieszczenie na początku danego aktu stosowanych w nim definicji i skrótów oraz wszelkich postanowień wspólnych dla całego aktu jest zgodne z postulatem budowania aktu prawnego od ogółu do szczegółu

Przepisy merytoryczne (ustawa)

•  Pierwszym przepisem aktu powinien być przepis określaj ;}cy zakres spraw regulowanych aktem(zakres przedmiotowy) i podmiotów, których on dotyczy (zakres podmiotowy). Określenie to może być uzupełnione w sposób negatywny - poprzez określenie spraw i podmiotów wyleczonych spod regulacji danego aktu.

Przepisy merytoryczne (rozporządzenie)

§ 121.

l. Tekst rozporządzenia rozpoczyna się od przytoczenia przepisu ustawy zawierającego upoważnienie ustawowe, jako podstawy prawnej wydania rozporządzenia.

2. Jeżeli upoważnienie ustawowe jest wyrażone w kilku przepisach, jako podstawę prawną wydania rozporządzenia przytacza się przepis, który wskazuje organ upoważniony do jego wydania oraz określa zakres spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu.

3. Podstawę prawną wydania rozporządzenia wyraża się zwrotem:  "Na podstawie art. ustawy (tytuł ustawy z oznaczeniem dziennika urzędowego, w którym została ogłoszona ta ustawa i jej zmianami albo ostatni tekst jednolity i jego zmiany ogłoszone do dnia wydania rozporządzenia) zarządza się, co następuje …”

• Z § 125 pkt l wynika,  że przepis określający przedmiot rozporządzenia zamieszcza się w szczególności wtedy, gdy tytuł rozporządzenia jest zwięzły i nie zawiera szczegółowej informacji o wszystkich sprawach regulowanych w rozporządzeniu. Oznacza to m.in., że przepis określający przedmiot rozporządzenia musi być znacznie bardziej precyzyjny od tej części tytułu rozporządzenia, która określa jego przedmiot. O ile bowiem tytuł pełni przede wszystkim funkcje informacyjne, o tyle przepis określający przedmiot rozporządzenia ma charakter normatywny  wyraża on swoistą normę kolizyjną.

•  Jeśli dane rozporządzenie nie reguluje w sposób wyczerpujący przekazanych w upoważnienia ustawowym, w przepisie ogólnym tego rozporządzenia powinna się znaleźć informacja o tym jakie sprawy nie zostały uregulowane w danym rozporządzeniu.

•  Przykład:

1    Z omawianego powodu obecny § 12 ZTP powinien być zamieszczony w przepisach ogólnych rozporządzenia (o ile oczywiście prawodawca nie zdecyduje się na uregulowanie w nim sposobu sporządzania uzasadnień projektów aktów normatywnych, co sprawiłoby, że rozporządzenie uregulowałoby kwestie przekazane w upoważnieniu ustawowym w sposób wyczerpujący)

Przepisy merytoryczne określanie zakresu spraw

• Przepisy takie pełnia ważną funkcję normatywną -wyrażają one normy kolizyjne, a więc normy, które pozwalają rozwiązywać w proc psie stosowania problemy wynikające ze zbiegu przepisów. Dzięki prawidłowemu posługiwaniu się takimi normami udaje się realizować postulat niesprzeczności systemu prawnego. Przepisy wyrażające normy kolizyjne zawierają jednocześnie informacje o tych normach, pełnia więc zarazem ważną funkcję informacyjną. Są one swoistymi drogowskazami dla osób szukających określonych informacji prawnych.

To właśnie odmienna rola przepisów określających zakres aktu od jego tytułu powoduje, że:

1) przepisy określające zakres aktu muszą być znacznie bardziej precyzyjne od tytułu,

2) nawet, jeśli zakres aktu został dostatecznie precyzyjnie określony w tytule, należy go określić w pierwszym przepisie aktu

•    Przykład:

Zgodnie z art. 88 Konstytucji warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń i aktów praw a miejsc owego jest ich ogłoszenie. Jednocześnie Konstytucja nie definiuje ogłoszenia. Norma kolizyjna zawarta w art. l ust. l ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektóry innych aktów prawnych przesądza, że z punktu widzenia prawa obowiązującego w Polsce za prawnie doniosłe ogłoszenie aktu prawnego uznać można tylko i wyłącznie ogłoszenie dokonane w sposób przewidziany w tej ustawie. Jakiekolwiek udostępnienie lub publikacja aktu normatywnego dokonane według przepisów innej ustawy będzie mogło być uznane za urzędowe ogłoszenie aktu normatywnego tylko wtedy, gdy dana ustawa wyraźnie tak postanowi. Dlatego na przykład w świetle obecnie obowiązujących przepisów nie uznamy udostępnienia danego aktu normatywnego w Biuletynie Informacji Publicznej za jego urzędowe ogłoszenie.

• Warunkiem poprawnego i zwięzłego określenia przedmiotowego i podmiotowego zakresu spraw regulowanych w danym akcie, jest przestrzeganie zasady wyrażonej w § 3 ust. 2 ZTP, w myśl której w akcie nie zamieszcza się przepisów, które regulowałyby sprawy wykraczające poza wyznaczony przez nią zakres przedmiotowy (stosunki, które reguluje) oraz podmiotowy (krąg podmiotów, do których się odnosi).

•              Przykład

W ustawie o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych art. 1 stanowi

Art. 1.1 Ustawa określa zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych oraz zasady i tryb wydawania dzienników urzędowych

2   Zasady i tryb ogłaszania umów międzynarodowych, a także aktów zbiorowych pracy określają odrębne ustawy.

3   Zasady i tryb ogłaszania, aktów normatywnych i niektórych aktów prawnych UE oraz zasady i tryb wydawania Dziennika Urzędowego UE zwanego dalej „Dziennikiem UE” określają przepisy UE.

Tymczasem w treści tej ustawy znalazły się przepisy dotyczące:

-ogłaszania dokumentów nie będących ani aktami normatywnymi, ani innymi

•              Najczęściej i stosunkowo najzgrabniej zakres przedmiotowy aktu wyraża się przy użyciu zwrotu „... określa,,, „stanowi".

•              Przykład:

1  Art. l ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jogo ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227) stanowi:...

Innym czysto spotykanym zwrotem służącym określeniu zakresu spraw jest „... reguluje,,

Podobnym zwrotem jest „... normuje,,

...