CELEBRACJA LITURGII GODZIN WE WSPÓLNOCIE PARAFIALNEJ PO SOBORZE WATYKAŃSKIM II
WSTĘP
Kolejny zeszyt formacji liturgicznej jest poświęcony Liturgii Godzin. Liturgia Godzin, jak mówi Sobór Watykańki II jest „tak ułożona, aby uwielbienie Boga uświęcała wszystkie pory dnia i nocy. Gdy kapłani (...) wierni (...) wykonują(...) tę przedziwną pieśń chwały, wówczas jest to prawdziwie głos Oblubienicy przemawiającej do Oblubieńca. Jest to ponadto modlitwa, w której Chrystus wraz ze swoim ciałem zwraca się do Ojca”(KL84).
W zeszycie, postaram się ukazać teologiczną i duchową wartość Liturgii Godzin. Kolejnym elementem pracy bedzie ukazanie związku LG z Eucharystią, oraz połączenie celebracji LG z Mszą Świętą. Na kolejnych kartach zeszytu omówię dwie najważniejsze Godziny a mianowicie Jurznię – modlitwę poranna oraz Nieszpory – modlitwę wieczorną. Ukaże ich budowę, elementy wspólne dla całego Oficjum oraz różnice w Jutrzni i Niezporów. Następnie pokaże na kartach nimnioejszego zeszytu wzorcową celebrację LG pod przewodnictwem kapłana wraz z omółieniem spełnianych funkcji jak i celebrację LG bez kapłana. Osobny rodział będzie poświęcony Triduum Paschalnym. Niech to co zaczyna się na kolejnych karatach tego zeszytu, przyniesie pożytek ludziom a chwałę Bogu Trójjedynemu.
Z prośbą o modlitwe Autor Albin Jack
Uroczystość Wszystkich Świętych
Roku Pańskiego 2007
RODZIAŁ I: Podstawowe wiadomości o LG
Teologiczny, duchowy i misyjny aspekt Liturgii Godzin
1.Wprowadzenie
Jezus Chrystus, Najwyższy Kapłan Nowego i Wiecznego Testamentu, przyjmując ludzką naturę, wniósł w to zmieskie wygnanie ów hymn, który w niebiańskich przybytkach rozbrzmiewa po wszystkie wieki. Całą społecznośc ludzi łączy On ze sobą i przez ten śpiew Bożej pieśni pochwalnej ze sobą ją spala.
To kapłańskie zadanie wykonuje nadal przez swój Kościół, który nieustannie wielbi Pana i wstawai się za zbawienie całego świata nie tylko przez celebrowanie Eucharystii, lecz także innymi sposobami, a zwłaszcza przez Modlitwę Godzin[1].
By mówić o teologicznych i duchowych aspektach Liturgii Godzin, trzeba na najpierw wyjaśnić terminologię, którą będziemy się posługiwać.
Zacznijmy zatem od słowa Liturgia. Nie będę tu mówić dużo, ponieważ w pierwszym Zeszycie Formacji Liturgicznej, jest to pojęcie bardzo szeroko wyjaśnione, podam tylko te najważniejsze rzeczy:
Liturgia – słowo wywodzące się z języka greckiego: leiturgia. W słowie tym odnajdujemy dwa człony: leitos – oznacza ludowy, wspólny, oraz ergon – dzieło, czyn, działanie. Najogólniej można powiedzieć, że termin Liturgia oznacza służbę, „usługę publiczną” podejmowaną dla grup społecznych, dobrowolnie[2].
W Konstytucji o Liturgii Świętej Sacro Santum Consilium Sobór mówi że „Liturgia nie wyczerpuje całej działalności Kościoła”[3], i choć dokument nie precyzuje dokładnie jakiem mamy celebracje liturgiczne,to sam układ dokumentu pozwala nam zobaczyć ramy celebracji liturgicznej.[4] W tych ramach, oprócz Eucharystii „która jest życiem i szczytem misji Kościoła” odnajdujemy tam pozostałe sakramenty oraz Liturgię Godzin.
Gdy już sobie wyjaśnilismy czym jest słowo Liturgia, co oznacza oraz jakich dziedzin dotyczy to zobaczmy na drugi człon tej nazwy a mianowicie: Godzin.
Cała nazwa Liturgia Godzin wywodzi się z języka łacińskiego: Liturgia Horarum.
Horarum z języka łacińskiego wywodzi się od hore, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza:pora dnia, godzina. Zatem całość tłumaczy się jako Liturgia Godzin.
2. Teologiczny aspekt Liturgii Godzin.
By mówić o teologicznych aspektach Liturgii Godzin, trzeba sobie uzmysłowić, że Liturgia jak i wszystkie Celebracje Liturgiczne są zakorzenione w życiu Trójcy Przenajświetszej. Treścią życia Trójcy, jak wiemy jest Miłość, „która żyje chwałą”[5]. Chwała ta rozbrzmiewa w życiu Ciała Mistycznego, jakim jest Kościół poprzez Celebracje Liturgiczne. Spodobało się jednak Bogu uświęcić i zbawić ludzi nie pojedynczo, z wykluczeniem wszelkiej wzajemności miedzy nimi więzi, lecz ustanowić ich jako lud, który uznałby Go w prawdzie i Jemu święcie służył[6].
Chrystus jako Arcykapłan Nowego przymierza założył społeczność – Kościół – swoje Mistyczne Ciało. Sam jest Jego Głową, zaś członki włączył w swoje kapłanstwo, przez co uczynił nas ludzi wierzących w Niego królewskim kapłanstwem[7]. Gdy się zanurzamy w Jego Mękę, Smierć i Zmartwychwstanie, poprzez Chrzest stajemy się również kantynuatorami Hymnu Chwały, który Chrystus razem z Kościołem składa aż do skończenia świata. Zatem gdy Kościół sprawuje Liturgię Godzin, chwali Boga i potwierdza swoją tożsamość jako Lud Boży w Chrystusie. Warto zauważyć, że Kościół ujawnia się wtedy gdy cały Lud boży czynnie uczestniczy „w tej samej Celebracji Liturgicznej, a zwłaszcza w tej samej Eucharystii, w jednej modlitwie”[8].
Gdy więc Kościół sprawuje w Duchu Świętym LG[9] „spełnia także polecenie swojego Pana: „to czyńcie na moją pamiątkę”[10]. Polecenie to nie odnosi się tylko do Eucharystii, ale także do nieustannej modlitwy[11]. Modlitwa chrześcijanina łączy się z Jego żywotnością wiary. Można więc powiedzieć że modlitwa jest formą wiary, stanowi jej serce.
Nie ma bowiem osobowej wiary bez żywego personalnego związku z Bogiem, a takim zwiazkiem jest modlitwa[12]. Jeżeli więc LG jest wyrazem modlitwy Kościoła, to zarazem jest jej sercem wiary. Potwierdza się tu starożytna zasada : LEX ORANDI, LEX CREDENDI to jest: Kościół wierzy tak jak się modli. Zatem w LG spełmnioa się kapłanskie dzieło Chrystusa, jak również uświęcenie człowieka.
Podsumowując można stwierdzić że „godziny modlitewne”(OWGL 31, 24, 78) stają się diakonią – służbą – w stosunku do całego wszechświata, który nie chce lub nie umie się modlić. Zatem modlitwa wspólnoty chrześcijańskiej, staje się „przedziwną Pieśnią Chwały”(KL 48) Baranka.
3. Duchowy i Apostolski aspekt Liturgii Godzin
Duchowość Liturgii Godzin jest zakorzeniona w jej Teologii. Liturgia nie jest tylko wyznaczonym pensum, czy też modlitwą nakazaną. Liturgia godzin jest formą życia, tak jak Misterium Paschalne. Gdy spojrzymy na Liturgię godzin w świetle Misterium Paschalnego, zrozumiemy jej specyfikę, walor oraz zobaczymy różnicęod inych form modlitwy.
Liturgia Godzin jako sprawowanie Misterium życia Chrystusa, umozliwia nam kontakt z Bogiem na dwóch płaszczyznach: obiektywnej i subiektywnej. Obiektywnie, ponieważ jest ona modlitwą samego Chrystusa, sprawcy i wykonawcy zbawienia, wykonawcy plany Ojca Niebieksiego[13].
Subiektywnie, ponieważ rozciąga się na poszczególne pory dnia, uwielbiając i dziekując, dając nam możliwość uczestniczenia w modlitwie błagalnej i zasmakować niebiańskiej chwały[14]. Daje również, możliwość przygotowania i przeżywania Eucharystii. Również ożywia w człowieku, jego kontak z Bogiem i ludźmi. Liturgia Godzin bowiem nawiązuje dialog między Bogiem i ludźmi, gdy Bóg przemawia do swego ludu, a lud odpowiada Bogu śpiewem i modlitwą[15].
Również Liturgia Godzin jest ukrytym, ale bardzo istotnym apostolstwem. Albowiem prace apostolskie to mają na celu, aby wszyscy, stali się dziecmi bożymi przez wiarę i chrzest. Poprzez życie wiarą, chrześcijanie ukazują światu Misterium samego Chrystusa i rzeczywistą naturę Koscioła. Kościół jest widzialny, ale również wyposażony w dobra niewidzalne, żarliwy w działaniu i oddany konteplacji, obecny w świecie, a pielgrzymujący[16].
Gdy zatem sprawujemy Liturgię Godzin, czerpiemy swój pokarm ze stołu Pisma Świętego i słów Świętych Pańskich, zaś modlitwa, którą zanosimy umacnia nas wewnentrznie. Tylko Pan, bez którego nic nie umiemy uczynić, sprawia, że nasze apsotolstwo w świecie jest skuteczne i owocne, gdy oto będziemy prosić.
RODZIAŁ II: EUCHARYSTIA A LITURGIA GODZIN
1. Związek Liturgii Godzin z Eucharystią
Kościół żyje dzieki Eucharystii. Ta prawda wyraża nie tylko codzienne doświadczenie wiary, ale zawiera w sobie istotę Tajemnicy Kościoła[17].
Jeżeli eucharystia, jest życiem Koscioła, to wszystkie ine celebracje czerpią moc właśnie z Najświetszej Ofiary. Nie inaczej jest z Liturgią Godzin. Całe bowiem, oficjum przygotowuje nas do przeżywania Eucharystii, poprzez wzbudzenie w nas Ducha wiary, miłości, nadzieji, pobożności oraz ofiary[18]. By mówić o związku Liturgii Godzin z Eucharystią musimy zobaczyć jak jest zbudowana Liturgia Godzin i jakie ma zadanie.
Najbardziej charakterystyczną cechą Liturgii Godzin jest jej Trynitarna skruktura, tzn. że jej budowa jest zakorzeniona w Trójcy Przenajświętszej. Orócz tego, LG ma udziała w Misterium Zbawienia, tak samo jak Eucharystia. Tak jak Eucharystia jet dziękczynieniem, tak samo Liturgia Godzin jest dziekczynieniem. Tak jak Eucharysti przewodzi Chrystus, tak samo Liturgia Godzin jest sprawowna przez samego Jezusa. I Eucharystia i Liturgia Godzin są anamnezą – przypomnieniem Paschy, choć w odmienny sposób. Bowiem gdy w Eucharystii, uczestniczymy w Passze Chrystusa i spozywamy Jego Ciało, to w Liturgii Godzin u czestniczymy w kantyku Mojżesza, pieśnią którą śpiewają Ci, którzy zwyciężyli Bestię(Ap 15,13). Zatem Liturgia Godzin jest ofiarą chwały, która przedłuża modlitwę Chrystusa w Jego Ciele, którym jest Kościół[19]. Można by było pisać jeszcze wiele porównań jakie są między Liturgią Godzin a Eucharystią ale chciałbym zwrócić uwagę na jeden związek a mianowicie związek znaku.
Jak wiemy Liturgia Godzinnie jest sakramentem, ale jest rozszerzeniem Misterium Zbawienia na cały czas i całą historię. W ten sposób Liturgia Godzin staje się sakramentem o szerokim znaczeniu tego słowa tzn. sakramentem, który czyni obecnym zbawieniem w każdym czasie.
Tak jak Eucharystia tworzy Kościół, tak Zgromadzenie Liturgiczne, które zbiera się pod natchnieniem Ducha Świętego, dla sprawowania Boskiej Chwały jest Kościołem modlącym. Nie wolno nam zapominieć ze Kościół modlący zawsze odnosi się do swego źródła jakim jest Eucharystia, która buduje rzeczywistość eklezjalną.
Uświęcenie czasu – przedewszystkim ludzkiej działalności w czasie, dokonujące się w Liturgii Godzin, czerpie swą moc z Eucharystii – źródła. Wyrazem tego związku jest możliwość łączenia Oficjum z Eucharystią, którym się teraz zajmiemy.
2. Łączenie poszczególnych godzin Oficjum z Eucharystią.
W niektórych wypadkach, uzależnionych od okoliczności, gdy oficjum odprawia się publicznie lub we wspólnocie, można połączyć jedną z Godzin ze Mszą św. Należy wtedy zachować przepisy podane niżej, a dana Godzina i Msza św. muszą odpowiadać temu samemu oficjum. Nie można jednak dopuścić, by to stanowiło przeszkodę w działalności duszpasterskiej, zwłaszcza w niedzielę.
Jeżeli Jutrznia, czy to w chórze, czy też odmawiana wspólnie, poprzedza bezpośrednio Mszę św., liturgię rozpoczyna się albo od wersetu wprowadzającego i hymnu tej Godziny, albo od Wejścia i towarzyszącego mu śpiewu, po którym następuje pozdrowienie wypowiadane przez celebransa. Pierwszy sposób jest wskazany zwłaszcza w dni powszednie, a drugi przede wszystkim w dni świąteczne. W takim wypadku opuszcza się jeden z obrzędów wstępnych.
Następnie odmawia się, jak zwykle, psalmy Jutrzni. Po nich, opuściwszy krótkie czytanie, akt pokuty, oraz gdy wynika to z okoliczności, Panie, zmiłuj się, odmawia się Chwała na wysokości Bogu, jeśli rubryki to przewidują. Potem celebrans odmawia modlitwę ze Mszy św., po czym sprawuje się liturgię słowa. Modlitwę powszechną odmawia się jak zazwyczaj we Mszy św. We Mszy porannej dni powszednich można jednak użyć w tym miejscu próśb z Jutrzni.
Po Komunii św. i towarzyszącym jej śpiewie wykonuje się pieśń Błogosławiony Pan, Bóg Izraela wraz z jego antyfoną. Następnie celebrans odmawia modlitwę po Komunii św. i kończy Mszę św. jak zazwyczaj.
Jeżeli Modlitwa w ciągu dnia (to znaczy przedpołudniowa, południowa lub popołudniowa, w zależności od pory dnia) odprawiana publicznie, poprzedza bezpośrednio Mszę św., wtedy liturgię rozpoczyna się albo od wersetu wprowadzającego i hymnu danej Godziny (dotyczy to przede wszystkim dni powszednich), albo od Wejścia i towarzyszącego mu śpiewu oraz pozdrowienia wypowiadanego przez celebransa (szczególnie w dni świąteczne). W takim wypadku opuszcza się jeden z obrzędów wstępnych. Potem odmawia się psalmy, a opuściwszy krótkie czytanie i akt pokuty, oraz ewentualnie Panie, zmiłuj się, odmawia się, jeżeli jest to przewidziane przez rubryki, Chwała na wysokości Bogu. Następnie celebrans odmawia modlitwę ze Mszy św.
Nieszpory łączy się z Mszą św. podobnie jak Jutrznię, jeśli bezpośrednio ją poprzedzają. Jednakże I Nieszpory uroczystości i niedziel oraz świąt Pańskich przypadających w niedzielę można odprawiać dopiero po Mszy św. dnia poprzedzającego lub soboty.
Jeżeli Modlitwę w ciągu dnia (tzn. przedpołudniową, południową lub popołudniową) albo Nieszpory odmawia się po Mszy św., wtedy Mszę odprawia się jak zwykle aż do modlitwy po Komunii włącznie, a po niej następuje psalmodia danej Godziny. Jeżeli jest to Modlitwa w ciągu dnia, to po odmówieniu psalmów opuszcza się krótkie czytanie i odmawia się bezpośrednio modlitwę, a po niej następuje rozesłanie wiernych tak jak we Mszy św. W Nieszporach zaś po psalmodii opuszcza się czytanie i od razu po niej odmawia się pieśń Wielbi dusza moja Pana wraz z antyfoną. Opuszcza się prośby i Ojcze nasz, a odmawia się modlitwę końcową i udziela wiernym błogosławieństwa.
Za wyjątkiem nocy Narodzenia Pańskiego nie łączy się z zasady Godziny Czytań z Mszą św, gdyż ta ostatnia ma własny cykl czytań, odrębny od oficjum, i należy go zachować. W całkiem wyjątkowych i jednorazowych wypadkach takiego połączenia, po drugim czytaniu tej Godziny i odmówieniu responsorium, opuszcza się resztę, a Mszę św. rozpoczyna, gdy to rubryki przewidują, hymn Chwała na wysokości Bogu, w przeciwnym zaś razie modlitwa.
Jeżeli Godzina Czytań poprzedza bezpośrednio inną Godzinę, wtedy na początku oficjum można odmówić hymn odpowiadający tej drugiej Godzinie. Po czytaniach opuszcza się modlitwę i zakończenie, a w następującej po nich Godzinie pomija się werset wprowadzający i Chwała Ojcu[20].
ROZDZIAŁ III: JUTRZNIA I NIESZPORY
Modlitwa poranna i wieczorna Kościoła.
1. Jutrznia
Od samego początku Jutrznia była uważana za modlitwę poranną. Sama nazwa pierwotnie wskazywała na to: Agenda Matutina (Zbiór modlitw porannych), Matutinorum Solemnitas(Nabożeństwo poranne). Jutrznia jak i sama Liturgia godzin, sięga korzeniami Tradycji żydowskiej; co świadczy fakt opisany w księdze Mądrości: „trzeba uprzedzać słońce, by błogosławić Ciebie, a gdy wschodzi światłość, modlić się do Ciebie”[21]. To poważanie, modlitwy porannej przejeli chrześcijanie. W pismach Tertuliana[22] oraz Ambrożego[23], odnajdujemy teksty o chwaleniu Boga o blasku dnia.
Dlatego Sobór Watykański II mówi w Konstytucji Sacro Sanctum Consylium: „Zgodnie z czcigodną Tradycją całego Kościoła za główne części codziennej Liturgii Godzin należy uznać Jutrznię jako modlitwę poranną.”(KL 89) W Jutrzni również upatrywano się pamiątkę Zmartwychwstania Jezusa, który jest Słońcem Sprawiedliwości, blaskiem z wysoka i prawdziwą światłością[24]. Na zakończenie, chciałbym jeszcze przytoczyć słowa Św. Cypriana: „Rano należy się modlić, aby modlitwą uczcić Zmartwychwstanie Chrystusa Pana.”
2. Nieszpory
Słowo Nieszpory(łac.Vespare) pochodzi od pory dnia, w której pierwsi chrześcijanie odmawiali modlitwy wieczorne, a mianowicie od łacińskiego słówka vesper, które oznacza ukazywanie na niebie gwiazdy wieczornej.
Jak widzimy od samego początku Nieszpory są modlitwą wieczorną i mają one charakter dziękczynny. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa, elementem charakterystycznym dla Nieszpór było dziękczynienie za światło. W obrzędzie tym Kościół używał lamp, nawiązując tym samy do wizji Apokalipsy i przypowieści o pannach roztropnych i nierozsądnych.
W obecnej Liturgii Godzin obrzęd ten został zniesiony. Mimo tego w modlitwie tej wychwalany jest Ten, przez którego wszystko zostało stworzone. W modlitwie Nieszpór występują i inne motywy, chociażby motyw przeproszenia i modlitwy za zmarłych. Nieszpory można też pojmować jako ofiarę wieczorną tę przekazaną nam przez Pana, złożoną podczas Ostatniej Wieczerzy z Apostołami, na której dał początek sakramentom Kościoła.[25] Kończąc te krótkie rozważania o Nieszporach, chciałbym przytoczyć obrzęd lamp. Tradycja Apostolska tak to opisuje: „Po wniesieniu przez diakona lampy, biskup powstaje i pośrodku wszystkich obecnych składa dziękczynienie, pozdrawia zgromadzonych: Pan z wami, dzięki skaładajmy Panu Bogu naszemu(nie mówi: w górę serca, które wypowiada się podczas Eucharystii). Następnie odmawia ni mniejszą modlitwę: Dziękujemy Ci, Boże,przez Twojego Syna Jezusa Chrystusa, naszego Pana, przez którego nas oświeciłeś objawiając nam niezniszczalne światło. Ponieważ kończymy dzień i rozpoczynamy początek nocy, a Ty użyczyłeś nam światła dnia które stworzyłeś, dla nas w nadmiarze, ponieważ i teraz nie brakuje nam światła wieczornego, dzięki Twej łasce chwalimy Cię i wysławiamy przez Twojego Syna Jezusa Chrystusa, naszego Pana, przez którego Tobie chwała, potęga, cześć z Duchem Świętym teraz i zawsze i na wieki wieków. Wszyscy odpowiadają: Amen”[26]
3.Budowa Jutrzni i Nieszporów. Elementy wspólne i różne.
Elementy wspólne:
→ Hymn
→ Antyfony
→ Psalmy i pieśni
→ Czytanie krótkie(biblijne)
→ ...
mazurek230