Równowaga na rynku towarów oraz na rynku pieniądza.  Analiza IS – LM

Model  IS-LM stanowi sposób na wyjaśnienie różnicy między klasyczną i keynesowską teorią wyznaczników dochodu. Model ten integruje rynek pieniężny z rynkiem dóbr. Integruje on czynniki realne i pieniężne w wyznaczaniu łącznego popytu, a przez to również produktu i zatrudnienia.

• Rynek towarów i krzywa IS

Równowaga na rynku towarów ma miejsce wówczas, gdy  łączny popyt na towary i łączna podaż towarów są sobie równe. W modelu keynesowskim założono, że popyt globalny składa się  z   C + I + G ,

przy czym :

C -  zależy od wysokości dochodu „Y” (korelacja dodatnia)

I  -  zależy od wysokości stopy procentowej „r” (korelacja ujemna),

G -  wyznaczane jest egzogenicznie

KrzywaIS

Krzywa IS przebiega przez punkty, w których kombinacje stopy procentowej i dochodu odpowiadają równowadze na rynku towarowym. Krzywa IS wywodzi swa nazwę z warunku równowagi na rynku towarowym, w którym – w gospodarce zamkniętej – bez sektora państwowego:  I = S.

Krzywa IS biegnie w dół wobec założenia, że inwestycje są skorelowane ujemnie ze stopą procentową.

Nachylenie krzywej IS zależy:

- od elastyczności wydatków inwestycyjnych względem stopy procentowej,

-    od wartości mnożnika.

Krzywa   IS   jest   tym   bardziej   stroma    im słabiej inwestycje reagują na zmianę stopy % i im niższa jest wartość mnożnika (i na odwrót).

Im mniej rosną inwestycje przy danym spadku stopy %, tym mniej rośnie dochód. W przypadku skrajnym,  gdy inwestycje są doskonale nieelastyczne względem stopy %,  krzywa  IS  przybiera kształt pionowy.

Ekspansywna polityka fiskalna (np. wzrost wydatków państwa) przesuną krzywą IS na zewnątrz układu w prawo (i na odwrót). Przesunięcie to równa się wzrostowi wydatków państwa pomnożonemu przez wartość mnożnika.

Analiza  IS:

·       nie uwzględniała problemu inflacji,

·       przywiązywała zbyt małą wagę do pieniądza

·       zależność między sektorem realnym i nominalnym wyrażała tylko przez „r”,

• Rynek pieniężny i krzywa LM

Równowaga na rynku pieniądza ma miejsce, gdy popyt na pieniądz i podaż pieniądza są sobie równe.

Podaż pieniądza  jest egzogenicznie wyznaczana przez władze państwowe.

Popyt na pieniądz transakcyjny i ostrożnościowy zmienia się wraz z dochodem. Popyt na spekulacyjne zasoby pieniężne zależy od bieżącego poziomu stopy procentowej i zmienia się odwrotnie proporcjonalnie do zmiany stopy %.

Krzywa LM przebiega przez punkty, w których kombinacje stóp % i dochodu odpowiadają równowadze na rynku pieniężnym. Wobec założenia, że popyt na pieniądz jest skorelowany dodatnio z dochodem  (ujemnie ze stopą procentową)  krzywa  LM  biegnie  w  górę.

Wraz ze wzrostem dochodu rośnie (ceteris paribus) transakcyjny i ostrożnościowy popyt na pieniądz, co przy danej podaży pieniądza czyni konieczną podwyżkę stopy % w celu zmniejszenia spekulacyjnego popytu na pieniądz i utrzymania równowagi na rynku pieniężnym.

Nachylenie krzywej LM zależy od elastyczności popytu na pieniądz względem dochodu i względem stopy procentowej. Krzywa LM jest tym bardziej stroma:

·       im większa jest elastyczność popytu na pieniądz względem dochodu

·       i im mniejsza jest elastyczność względem stopy %

(i  na odwrót).

Im bardziej bowiem rośnie popyt na pieniądz w następstwie wzrostu dochodu, tym większa będzie podwyżka stopy % niezbędna do utrzymania równowagi na rynku pieniężnym, nadając krzywej LM bardziej stromy kształt.

Ekspansywna polityka pieniężna przesuwa krzywą LM w prawo (i na odwrót).

• Pełny model oraz rola polityki fiskalnej i monetarnej

Równowaga na rynku pieniężnym i towarowym występuje jednocześnie w miejscu, w którym krzywe IS i LM przecinają się.

Ekspansywna polityka fiskalna przesuwa krzywą IS w prawo, co powoduje zarówno wzrost stopy % w warunkach równowagi jak i poziomu dochodu.

Wraz ze zwiększeniem wydatków i dochodu rośnie transakcyjny i ostrożnościowy popyt na pieniądz, co przy ustalonej podaży pieniądza wywołuje wzrost stopy %.

Z kolei wzrost stopy % prowadzi do obniżenia wydatków inwestycyjnych w sektorze prywatnym, w stopniu zależnym od elastyczności inwestycji względem stopy %.

Wpływ polityki fiskalnej nas łączny popyt, a przez to na poziom produkcji i zatrudnienia będzie tym bardziej skuteczny im bardziej elastyczny względem stopy %  jest popyt na pieniądz, czyli im bardziej plaska jest krzywa LM oraz im mniej elastyczne względem stopy % są inwestycje, to znaczy im bardziej stroma jest krzywa IS.

W krańcowych przypadkach: pionowego położenia LM – ekspansja fiskalna nie wywrze żadnego wpływu na dochód, ponieważ wzrost stopy % obniży inwestycje prywatne o kwotę identyczną z wydatkami państwa. Oznacza to  tzw. całkowite wypchnięcie.

W keynesowsko-neoklasycznej syntezie IS-LM   monetaryści  przyjęli założenie, że krzywa LM jest wysoce nieelastyczna, a keynesiści, że jest wysoce elastyczna.

7