Hormony
HORMONY I ICH PODZIAŁHORMON- chemiczny nośnik informacji przekazywanej pomiędzy komórkami danego organizmu lub wewnątrz danej komórki, działającej poprzez receptor.- HORMONY GRUCZOŁOWE· Podwzgórze- liberyny, statyny, dopamina, oksytocyna, wazopresyna· Przysadka mózgowa - przedni płat- somatotropina, tyreotropina, gonadotropiny, prolaktyna- tylny płat- oksytocyna, wazopresyna· Kora nadnerczy- kortyzol (glikokortykoidy), androgeny, aldosteron· Rdzeń nadnerczy- adrenalina, noradrenalina, dopamina· Tarczyca- tyroksyna, trójodotyronina, kalcytonina· Przytarczyczki- parathormon· Gonady- żeńskie- estrogeny, gestageny (progesteron)- męskie- testosteron (anabolik)· Trzustka- insulina, glukagon, somatostatyna· Nerka- renina, ertyropoetyna, kalcitrol· Grasica- tymozyna, tymopoetyna, grasiczy czynnik humoralny, tymulina tymostymulina· Szyszynka- melatonina, serotonina· Łożysko- gonadotropina kosmówkowa, estrogeny, progesteron- HORMONY TKANKOWESPOSOBY DZIAŁANIA HORMONÓWHormon reguluje i scala czynność komórek, tkanek i narządów, zapewniając utrzymanie stałości środowiska wewnętrznego organizmu przy stale zmieniających się warunkach zewnętrznych- homeostaza. · Autokrynne- komórka sama wydziela hormon, komórka sama generuje informacje i sama ją odbiera.· Parakrynne- komórka wydziela hormon, może być przekazywana przez płyn międzykomórkowy· Endokrynne- hormony mogą oddziaływać na tkanki czy narządy oddalane od źródła produkcji hormonu, gdzie docierają z krwiąDziałanie hormonów:· zmiany konfiguracji enzymów· hamowanie lub pobudzenie syntezy enzymów· zmiana dostępności substratów dla reakcji enzymatycznej przez zmianę przepuszczalności błony komórkowejREGULACJA WYDZIELANIA HORMONÓW NA ZASADZIE SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO, DŁUGIE I KRÓTKIE PĘTLE SPRZĘŻEŃHormony są wydzielane do krwi w niewielkich ilościach, a mimo to bardzo skutecznie kontrolują i koordynują funkcjonowanie organizmu. Wynika to m .innymi z tego, że elementy układu dokrewnego są ze sobą powiązane i działają tak, że aktywność jednych z nich wpływa w określony sposób na aktywność innych. To powiązanie nosi nazwę UJEMNEGO SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO. Polega ono na tym, że element sterujący procesem rejestruje stężenie powstającego produktu i odpowiednio reaguje. Zwiększenie stężenia produktu powoduje wysyłanie sygnału nakazującego zmniejszenie jego wytwarzania i odwrotnie.W ten sposób stężenie produktu jest utrzymywane stale na tym samym poziomie.PRZYKŁAD:Podwzgórze rejestruje poziom tyroksyny we krwi. Gdy poziom ten spada, podwzgórze rozpoczyna wytwarzanie specjalnego hormonu działającego na przysadkę i pobudzającego ją do wydzielania hormonu stymulującego tarczycę ( TSH), który powoduje, że gruczoł ten zwiększa wydzielanie tyroksyny we krwi. Zwiększenie poziomu tyroksyny we krwi jest rejestrowane przez podwzgórze jako sygnał do zaprzestania wytwarzania hormonu pobudzającego przysadkę, wskutek czego następuje spadek ilości TSH i w rezultacie zmniejszenie wydzielania tyroksyny przez tarczycę. W ten sposób wytwarza się PĘTLA UJEMNEGO SPRZĘŻENIA ZWROTNEGO, umożliwiająca bardzo precyzyjną kontrolę stężenia substancji we krwi. Wyróżnia się pętlę:· długą = prostą ( przy spadku poziomu hormonów we krwi)· krótką = pętlę z jednego gruczołu do drugiego ( podczas wzrostu stężenia hormonów we krwi)WEWNĄTRZWYDZIELNICZE FUNKCJE PODWZGÓRZA CZYNNKI UWALNIAJĄCE LUB HAMUJĄCEW podwzgórzu syntetyzowane są przekaźniki chemiczne- czyli hormony podwzgórza. Wydzielone do pierwotnej sieci naczyń włosowatych po przepłynięciu przez przysadkowe naczynie wrotne dostają się do wtórnej sieci naczyń włosowatych i działają na komórki gruczołowe przysadki. Hormony podwzgórzowe działają pobudzająco, powodując wydzielanie hormonów przez przysadkę, oraz hamująco- zmniejszając lub całkowicie hamując biosyntezę i uwalnianie do krwi hormonów przysadki.Hormony podwzgórzowe działające pobudzająco:- kortykoliberyna- tyreoliberyna- gonadoliberyna- somatokryninaHormony podwzgórzowe działające hamująco:- somatostatyna- prolaktostatyna NEUROHORMONY PODWZGÓRZA· WAZOPRESYNA- produkowana w podwzgórzu, a magazynowana w tylnym płacie przysadki- reguluję gospodarkę wodną organizmu- wpływa na wzrost ciśnienia krwi- kurczy mm naczyń krwionośnych- pobudza skurcz mm gładkich, mm macicy- zwiększa resorpcję H2O w nerkach, moczowodach, pęcherzu moczowym i skórze- Wydzielanie ADH pobudza:· zwiększenie osmolarności osocza· zmniejszenie ilości krwi krążącej lub zmniejszenie ciśnienia tętniczego· pobudzenie układu nerwowego poprzez stany stresowe jak np. ból· angiotensyna· morfina, nikotyna- hamowanie wydzielania ADH powoduje:· zmniejszenie osmolarności· zwiększenie objętości krwi krążącej lub ciśnienia tętniczego· adrenalina, alkohol, amfetamina· OKSYTOCYNA- powoduje odruch wydalania mleka z gruczołów sutkowych- powoduje skurcz mięśni gładkich macicy podczas porodu oraz stosunku, zapłodnieniaPRZYSADKA MÓZGOWA I JEJ HORMONYTyrotropina (TSH)- pobudza czynność wydzielniczą tarczycy, pobudza wzrost gruczołu tarczowegoKortykotropina (ACTH)- pobudza wydzielanie glikortykoidów i aterydów płciowych oraz wzrost warstwy pasmowatej i siatkowatej kory nadnerczaSomatotropina (CH)- przyspiesza wzrost ciała pobudza wydzielanie IGF- IFolitropina (FSH)- pobudza wzrost pęcherzyków jajnikowych u płci żeńskiej i spermatogenezę u płci męskiejLutropina (LH)- pobudza owulację i lutenizację pęcherzyków jajnikowych oraz wydzielanie testosteronuProlaktyna (PRL)- pobudza gruczoły mleczne do wytwarzania i wydzielania mleka, zapobiega owulacjiWazopresyna (ADH)- ułatwia zatrzymanie wody w organiźmieOksytocyna – powoduje odruch wydalania mleka z gruczołów sutkowych, powoduję skurcz mięśni gładkich macicy( zapłodnienie, poród)HORMONY TARCZYCOWEEfekty działania:-wpływ poprzez receptor jądrowy-zwiększenie zużycia tlenu -> produkcja ciepła-wzrost aktywności Na, K – ATPazy-wzrost katabolizmu białek, wzrost zapotrzebowania witaminowego-przekształcanie karoteidow w wątrobie-stymulacja procesów myślowych-zwiększenie liczby i powinowactwa receptorów
pedagog107