OBOWIĄZEK, SPOSOBY JEGO WYRAŻANIA
Obowiązek :
· najprostsza sytuacja prawna
· wiąże się z pewnym ograniczeniem możliwości działania podmiotu; wyznaczenie mu pewnego działania; ograniczenie swobody wiąże się ze sformułowaniem nakazu albo zakazu określonego działania
· czasem łatwiej zredagować obowiązek jako zakaz, czasem jako nakaz
· reguła instrumentalnego nakazu > norma, która bezpośrednio wyznacza nakaz zachowania się w określony sposób, tym samym pośrednio nakazuje realizowanie licznych innych czynów, których realizacja jest warunkiem przyczynowo koniecznym dla zrealizowania tego nakazu; gdy wyznaczony jest nakaz jakiegoś zachowania, to zarazem zakazane jest zaniechanie takiego zachowania, a także dokonanie wszelkich czynów, które przyczynowo uniemożliwiłyby zrealizowanie tego zachowania
· reguła instrumentalnego zakazu > norma, która bezpośrednio wyznacza zakaz zachowania się w określony sposób, tym samym pośrednio zakazuje czynienia czegokolwiek, co przyczynowo doprowadziłoby do zrealizowania zakazanego stanu rzeczy
Sposoby wyrażania obowiązku:
1. rozkaźnikowy – wyrażony poprzez użycie trybu rozkazującego [nie wychylać się, nie palić, nie śmiecić], komunikatywny, zrozumiały, ale nadaje się do prostych sytuacji, nie spotyka się raczej w aktach normatywnych; stosowany, gdy zależy twórcy normy na jak najszybszej reakcji adresata obowiązku, forma ta nie wymaga zabiegów interpretacji
2. nakazowy – nie wymaga stosowania zabiegów interpretacyjnych, wprost widać, że jest ukonstytuowana norma, przepisy „nakazuje się…”/”zakazuje się…”/”zabrania się…”, szczególnym rodzajem tego typu przepisów są przepisy szczególne karne
3. opisowy – opisuje się jakieś zdarzenie, czyjeś zachowanie i tylko dla osoby, które wiedzą, że jest to tekst prawny jest oczywiste, że muszą dokonać wykładni tekstu prawnego, dekodują, zabieg skomplikowany, wymagający wiedzy; jakieś wyrażenia, w skład których wchodzi czasownik w trybie oznajmującym pełni role funktora zdaniotwórczego,
przybierają formy:
· podmiot zachowuje się w pewien sposób aktualnie: „organ rozpatruje”, „organ uchyla rozstrzygniecie”, lub czasownik występuje w czasie przyszłym – „organ zawiesi postępowanie”, „organ doręczy wezwanie”
· coś się dzieje lub stanie z jakimś przedmiotem lub człowiekiem: „podlega karze”, „ponosi odpowiedzialność”, ulega zawieszeniu”
· opis, że ktoś posiada jakieś określone cechy ze względu na obowiązujące normy prawne: „jest uprawniony”, „jest zobowiązany”, „jest nieważny”
· opisujemy, że cos się czyni: „zwraca się”, „doręcza się”
4. powinnościowy – obowiązek wyrażony z użyciem słowa „powinien”
„powinien” występuje w znaczeniu:
· prognostycznym – przewidujemy następstwo, wystąpienie czegoś, na podstawie własnej wiedzy wyrażamy przeświadczenie o wystąpieniu pewnych faktów; nie należy używać w tekście prawnym
· ocennym – wyraża bezpośrednio aprobatę lub dezaprobatę pewnego stanu rzeczy, „powinieneś zrobić to”, tak należy się zachować, bo to przyzwoite, godne
· doradczym – bezpośrednio radzi, by w celu osiągnięcia określonego celu zachował się w określony sposób
· normatywnym – sformułowanie obarczone wada, bo interpretacja to: powinien – zalecenie miękkie, preferowane przez prawodawcę, ale niekoniecznie musi
· informacyjnym – informujemy, że coś jest nakazane/zakazane
raczej nie używać „powinien” w znaczeniu innym, niż normatywnym. Jeśli musielibyśmy ich użyć, to niech będzie tak osadzone, żeby nie było wątpliwości. Określony adresat ma się tak zachować.
Posługiwać się w sposób jednolity. Unikać znaczenia prognostycznego, cennego i doradczego.
ADEKWATNOŚĆ A ELASTYCZNOŚĆ TEKSTU PRAWNEGO
· Adekwatność tekstu prawnego.
W tekstach prawnych unikamy tekstów kazuistycznych, muszą być generalne i abstrakcyjne, przepisy tworzymy dla sytuacji przyszłych, których do końca nie da się przewidzieć. Określamy moment początkowy, ale nie na określony czas. Przepisy musimy zredagować w ten sposób, że w przyszłości pewne elementy będą się zmieniały.
Osiąganie adekwatności tekstu wymaga:
- zapewnienia odpowiedniego stopnia elastyczności tekstu
- zapewnienia odpowiedniego stopnia precyzji, jednoznaczności.
· Elastyczność tekstu prawnego.
Przyjmujemy interpretację o charakterze dynamicznym, która zakłada, że będziemy interpretować teksty prawne w świetle wiedzy z dnia dokonywania interpretacji.
Kiedy przyjmujemy interpretację statyczną to teksty prawne interpretujemy w świetle wiedzy, która obowiązuje w dniu uchwalania tekstu.
· Elastyczność tekstu musi być zamierzona przez prawodawcę i tak wyróżniamy trzy sytuacje:
- świadomego dostosowania przez redaktora sposobu redagowania tekstu do rzeczywistej decyzji prawodawcy przewidującej elastyczność, działanie zamierzone i celowe
- świadomego zastosowania środków prowadzących do elastyczności z tego względu, że w danym języku nie da się inaczej sformułować przepisu (pozostawiona prawodawcy możliwość wybory)
- świadomego zastąpienia elastycznością sformułowania braku merytorycznej decyzji prawodawcy, co służy jedynie do stwarzania pozorów podjęcia decyzji merytorycznej>> zakaz korzystania z elastyczność, która jest rezultatem nacisków politycznych, braku porozumienia co do treści merytorycznej
· Elastyczność powstaje przez używanie terminów nieostrych, które pozwalają na odmienną interpretację w związku ze zmieniającymi się warunkami. Jeżeli nieostrość jest niezamierzona, to jest ona błędem merytorycznym. Prawodawca też świadomie posłuży się terminami nieostrymi z uwagi na niedoskonałość języka potocznego.
Elastyczność w tekście prawnym osiągamy poprzez:
· nieostre zwroty językowe – zwroty, których zakresu nie możemy ustalić np. człowiek, młodzieniec>> wieloznaczność, nieostre granice znaczenia;
- mogą pojawić się problemy interpretacyjne – zlokalizowanie podmiotu, który będzie podejmował decyzje co do desygnatów (gdzie się znajdują)> adresaci norm sankcjonowanych (dla nich korzystne) albo adresaci norm sankcjonujących (szczególnie predestynowani do przesadzania o wątpliwościach dot. pojęć nieostrych) – o administracji-organ adm; postępowanie adm-sąd, organy IIinstancji mają większą moc przy przesądzaniu
- terminy nieostre nie mogą dotyczyć adresata normy! Podmioty-adresaci powinny „czuć się” adresatami (powinny to odczytać, przestrzegać), nie-adresaci „czujący się” adresatami – też źle (płace podatki choć nie muszę – wtedy żądam zwrotu wraz z odsetkami). Muszą być przepisy likwidujące takie skutki, działania adresatów/nie-adresatów
- nieostrość musi być weryfikowana, należy posługiwać się dookreśleniami, wskazywać kryteria, by wiedzieć do jakiej klasy należy element, umieścić termin nieostry w kontekście, jednak nie każdy termin da się zamknąć kontekstem, wtedy trzeba wyraźnie podać
- różne rodzaje nieostrości:
· Dwie nieostrości nakładają się na siebie – przesadzenie, które kryterium ma mieć znaczenie
· Terminy nieostre o charakterze abstrakcyjnym
*o charakterze opisowym – sen, śmierci, siły przyrody
*o char. szacunkowym - znaczna szkoła
*o char. ocennym- szczególne zasługi (in plus/in minus), trzeba podać kryterium, kontekstowo zamknąć wątpliwości – np. gwałtowna śmierć, ale wypadek? Wybuch? Pożar? Trzeba podać.
+ nazwy abstrakcyjne relatywne – muszą być zrelatywizowane do czegoś, aby nabrały znaczenia, same nic nie znaczą > różnica płci, różnica wieku, różnica poglądów
+ nazwy abstrakcyjne nierelatywne – zamykają kontekst np. gwałtowna śmierć, należyta wiedza
· Klauzule generalne - Odwołanie do jakiegoś innego systemu norm, systemu ocen lub innego niż prawny systemu normatywnego (do zespołu norm, które nie są wprost wysłowione w przepisach prawa), które funkcjonują w oparciu o system wartości, jest uzasadnione aksjologicznie.
- odesłanie do grupy norm, na które nie będziemy mieć wpływu – system o charakterze zewnętrznym
- mogą ewoluować w kierunku niepożądanym przez prawodawcę, prawodawca dokonuje z reguły odesłania blankietowego
- obserwowanie bieżących zmian i wyłączenie, wykreślenie z klauzuli generalnej
- odesłanie do różnych klauzul jednocześnie, które się nawzajem dopełniają np. cel społeczno-gospodarczy
- uwzględnienie zasad współżycia społecznego.
Klauzule generalne o szerokim zakresie stosowania, nagle potrzeba uszczegółowienia, pokrywanie się zakresów:
- dopełniają się
-ograniczenie, jakaś jedna klauzula odpowiednio modyfikuje zakres stosowania jakieś innej klauzuli generalnej
- występuje kolizja miedzy klauzulami jeżeli klauzule dają wykluczające się wzajemnie wskazania.
Powtarzanie klauzul w tekście może przejawiać się na dwa sposoby:
- najlepiej zawrzeć w części ogólnej, żeby była odnoszona do większej liczby przypadków (w odniesieniu do różnych podmiotów)
- wobec zamieszczenia w tekście prawnym klauzuli o zakresie generalnym, prawodawca ponadto zamieszcza jeszcze poszczególne klauzule odnoszące się do przypadków podrzędnych zakresowo w stosunku do klauzuli o zakresie generalnym.
W każdym przypadku, jeżeli w części ogólnej będziemy klauzulę powtarzać to musimy ją powtarzać konsekwentnie. Należy pamiętać, że jeżeli odsyłamy do klauzuli to musimy ją wymienić w każdym przypadku, by jej nie pominąć w żadnym punkcie ustawy.
Adekwatność tekstu prawnego. - precyzja
Prawodawca musi wiedzieć czego chce i musi unikać wieloznaczności poprzez precyzyjne formułowanie tekstów prawnych.
Aby eliminować wieloznaczność należy:
a. wprowadzić w tekście definicje wieloznacznych wyrażeń (np. sytuacja, w której dany termin ma w danym języku więcej niż jedno znaczenie. Należy dokonać wyboru poprzez dodanie w tekście prawnym znaczenia tego terminu w drodze definicji)
b. umieścić wieloznaczne słowo w takim kontekście, który pozwoli wyeliminować jego wieloznaczność.
Prawodawca powinien posługiwać się językiem etnicznym, jednak nie zawsze można nim wszystko określić.
Nawet, jeśli słowo, termin użyte jest po raz pierwszy w tekście prawnym – tworzymy definicję. Bywa, że takie słowo przenika do języka etnicznego.
Prawodawca odwołuje się do języka określonej grupy zawodowej. Ta grupa je rozumie, ale z tych przepisów korzystają (te przepisy stosują) osoby korzystające z usług tej grupy. Zatem prawodawca musi wiedzieć jak funkcjonują dane wyrażenia tej grupy zawodowej, by móc je dobrze określić.
Zmniejszanie ostrości terminów:
1. prawodawca zamierza obostrzyć jakiś termin albo w ogóle wyeliminować ostrość
2. jeśli termin jest wieloznaczny, prawodawca musi wybrać w jakim znaczeniu chce używać terminu
3. jeżeli występuje wyrażenie w języku potocznym i nie jest rozpowszechnione
4. prawodawca zapożycza w jakiegoś języka fachowego określenie, przenosząc je na grunt tekstu prawnego.
I tutaj o definicjach…PRZEPISY KOŃCOWE
· określają czas obowiązywania
· Przepisy końcowe zamieszcza się w następującej kolejności:
1) przepisy uchylające;
2) przepisy o wejściu ustawy w życie;
3) w razie potrzeby - przepisy o wygaśnięciu mocy ustawy czy innego aktu;
· W przepisach końcowych nie zamieszcza się żadnych innych przepisów.
· Przepisy uchylające:
- nie wolno konstruować p.u. w taki sposób, że dokonujący interpretacji musi wnioskować
- W przepisie uchylającym wyczerpująco wymienia się ustawy lub poszczególne przepisy, które ustawa uchyla; nie poprzestaje się na domyślnym uchyleniu poprzedniej ustawy ani jej przepisów przez odmienne uregulowanie danej sprawy w nowej ustawie.
- Jeżeli ustawa w sposób całkowity i wyłączny reguluje daną dziedzinę spraw, a wyczerpujące wymienienie przepisów ustaw dotychczas obowiązujących w danej dziedzinie napotyka znaczne trudności, można wyjątkowo w przepisie uchylającym posłużyć się zwrotem: "Tracą moc wszelkie dotychczasowe przepisy dotyczące spraw uregulowanych w ustawie; w szczególności tracą moc .....".
- Przepisowi uchylającemu nie nadaje się ogólnikowej treści, a w szczególności nie używa się zwrotu: "Tracą moc dotychczasowe przepisy sprzeczne z niniejszą ustawą"> nie służy komunikatywności
- Przepisowi uchylającemu ustawę lub poszczególne jej przepisy nadaje się odpowiednio brzmienie: "Traci moc ustawa ..... (tytuł ustawy)" albo "W ustawie ..... (tytuł ustawy) uchyla się art. ...".
- Jeżeli uchyla się kilka ustaw, uchylane ustawy wymienia się w jednej jednostce redakcyjnej ustawy uchylającej, zamieszczając je w punktach, w kolejności, w jakiej uchylane ustawy zostały uchwalone.
-Ustawę regulującą dotychczas daną dziedzinę spraw uchyla się w całości, bez pozostawiania w mocy poszczególnych jej jednostek systematyzacyjnych, zwłaszcza pojedynczych przepisów.
- Jeżeli wyjątkowo zachowuje się moc obowiązującą niektórych przepisów uchylanej ustawy, wyraża się to zwrotem: "Traci moc ustawa ..... (tytuł ustawy), z wyjątkiem przepisów art. ... (wyczerpująco wymienia się przepisy, które pozostają w mocy> wyjątkowa staranność!)"; w razie uchylania przepisów, których moc obowiązująca została zachowana, uchyla się również przepis, który zachował moc obowiązującą tych przepisów
-Jeżeli uchyla się tylko niektóre przepisy ustawy, w przepisie uchylającym jednoznacznie i wyczerpująco wymienia się wszystkie uchylane przepisy tej ustawy.
· Przepisy o wejściu w życie:
-W ustawie zamieszcza się przepis określający termin jej wejścia w życie, chyba że termin ten określają odrębne przepisy ustawy wprowadzającej.
-Ustawa powinna wchodzić w życie w całości w jednym terminie. Nie różnicuje się terminów wejścia w życie poszczególnych przepisów ustawy; wyjątek> w przypadku przepisów zmieniających, uchylających, przejściowych i dostosowujących; ze względu na obszerność itp. danej materii przepisy będą zawarte w akcie wprowadzającym
-Przepisowi o wejściu w życie ustawy można nadać brzmienie, trzeba wskazać termin [niezależnie od ogólnej regulacji 14-dniowego vacatio legis > dla lepszej komunikatywności], trzeba wiedzieć jak oblicza się terminy:
1) "Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia";
2) "Ustawa wchodzi w życie po upływie ..... (dni, tygodni, miesięcy, lat) od dnia ogłoszenia";
3) "Ustawa wchodzi w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia" albo "Ustawa wchodzi w życie ..... dnia ..... miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia";
4) "Ustawa wchodzi w życie z dniem ... (dzień oznaczony kalendarzowo)" > może wejść w Zycie zanim zostanie opublikowana;
5) "Ustawa wchodzi w życie z dniem ogłoszenia".
-- Liczbę dni, tygodni, miesięcy lub lat zapisuje się cyfrą arabską albo słownie, ale określenie dnia i miesiąca zapisuje się słownie (wtorek 5 maja).
-Wejścia w życie ustawy nie uzależnia się od wystąpienia zdarzenia przyszłego, niepewnego.
- Od wystąpienia zdarzenia przyszłego można uzależnić stosowanie ustawy albo jej poszczególnych przepisów; termin wystąpienia zdarzenia przyszłego można ustalić w sposób niebudzący wątpliwości i zostanie on urzędowo podany do wiadomości publicznej. Jeżeli stosowanie całej ustawy ma być uzależnione od wystąpienia zdarzenia przyszłego, wyraża się to zwrotem: "Ustawa wchodzi w życie z dniem ..... (określenie zdarzenia)", a jeżeli od wystąpienia zdarzenia przyszłego ma być uzależnione stosowanie tylko poszczególnych przepisów ustawy - zwrotem: "Ustawa wchodzi w życie z dniem ....., z tym że przepisy art. ... stosuje się od dnia ..... (określenie zdarzenia)".
-W przypadku ustaw szczególnie obszernych lub zasadniczo zmieniających dotychczasowe ustawy, przepisy o wejściu w życie ustawy "głównej", przepisy zmieniające, przepisy uchylające oraz przepisy przejściowe i dostosowujące można zamieścić w oddzielnej ustawie (ustawie wprowadzającej). Ustawa wprowadzająca może odnosić się tylko do jednej ustawy "głównej". Wyjątkowo, jeżeli ustawy "główne" regulują sprawy ściśle ze sobą związane, można jedną ustawę wprowadzającą odnieść do kilku ustaw "głównych".
Przepisy ustawy wprowadzającej zamieszcza się w następującej kolejności:
1) przepisy o wejściu w życie ustawy "głównej";
2) przepisy zmieniające;
3) przepisy uchylające;
4) przepisy przejściowe i dostosowujące.
Wyznaczany przez ustawę wprowadzającą termin wejścia w życie ustawy "głównej" ustala się na ten sam dzień co dzień wejścia w życie ustawy wprowadzającej.
W przypadku uchylania ustawy "głównej", w ustawie uchylającej nie zamieszcza się przepisu uchylającego ustawę wp...
ulcik99