Telewizja w Wielkiej Brytanii

Brytyjski system telewizyjny od początku swego istnienia wyróżniał się spośród innych tworzących się systemów odbiegając zdecydowanie od wolnorynkowego modelu amerykańskiego jak również nie naśladując systemów o charakterze monopolistycznym jak francuski czy włoski. Brytyjską TV można zaliczyć do klasycznego duopolu w którym funkcjonują obok siebie nadawcy publiczni i prywatni. Brytyjską TV cechuje mieszany system rozwiązań charakterystycznych wyłącznie dla Wielkiej Brytanii. TV powstała jako wynik kompromisu najpierw rządu i społeczeństwa, następnie sektora publicznego i prywatnego. Kompromisowi temu przyświecała zasada odpowiedzialności społecznej oznaczająca, iż zarówno BBC jak telewizje prywatne objęte zostały obowiązkiem misji instytucji użyteczności publicznej. Zarówno nadawcom prywatnym przypisuje się funkcje publiczne jak i nadawcom publicznym nadaje się cechy podmiotów komercyjnych. Najlepszym przykładem na to jest Channel 4 który jako własność publiczna prowadzi działalność komercyjną sprzedając powierzchnię reklamową jednocześnie realizuje misję instytucji użyteczności publicznej, poprzez emisję wysokiej jakości programów.

HISTORIA

2 listopada 1936 roku oficjalnie rozpoczął działalność BBC Television Service.

Na program składały się tylko 2 godziny emisji dziennie, z wyłączeniem niedziel.

Odbiorniki kosztowały wówczas około 100 funtów szterlingów. Cena telewizorów była stosunkowo wysoka, tyle mniej więcej kosztował wówczas tani samochód. Niemniej cieszyły się one sporym zainteresowaniem do 1938 zakupiono na wyspach około 5 tys odbiorników.

Wybuch wojny spowodował jednak zahamowanie rozwoju nowego środka przekazu. W początkach września 1939 zawieszono emisję programu a wznowioną ją dopiero w 1946.

Bez wątpienia największym triumfem telewizji BBC z jej pierwszego powojennego okresu była transmisja uroczystości koronacyjnych Elżbiety II (2.06.1953). Było to wielkie wydarzenie medialne, które nagrane na taśmę filmową następnie transmitowano m.in. do Kanady i USA. Transmitowano mszę koronacyjną, którą oglądało 55% obywateli Zjednoczonego Królestwa oraz uroczystą procesję do Pałacu Buckingham. Przekaz tych uroczystości stał się symbolicznym początkiem nowej ery w dziejach telewizji BBC po raz pierwszy bowiem wyprzedziła ona pod względem popularności radiofonię a ponadto liczba wyprodukowanych wówczas odbiorników telewizyjnych przewyższyła liczbę radioodbiorników.

W 1954 wydano Television Act, który dał przyzwolenie dla narodzin brytyjskiej telewizji komercyjnej, zwanej później niezależną.

20 kwietnia 1964 oficjalnie uruchomiono drugi program Korporacji – BBC Two.

Z dniem 1 lipca 1967 BBC Two podjęła emisję programu w kolorze – jako pierwszy brytyjski a także europejski nadawca telewizyjny.

Narodziny Channel 4 w dniu 2 listopada 1982 – zburzenie resztek starego modelu działalności radiowo - telewizyjnej.

Channel 5 rozpoczął działalność 30 marca 1997 oferując program 24 godzinny, dość banalny a przez to i nie cieszący się popularnością większą aniżeli oferta jego poprzedników.

Blisko 70 lat temu na rynku medialnym istniała tylko jedna stacja telewizyjna nadająca tygodniowo zaledwie kilka godzin regularnego programu. Niespełna 20 lat później mieszkańcy Wysp Brytyjskich jako pierwsi w Europie mieli do wyboru oprócz obok oferty BBC propozycje nadawcy prywatnego. Rozwój telewizji, standardów technologicznych i zakresu programowego zdecydowanie wyprzedził pozostałe segmenty rynku medialnego. O wielkim zainteresowaniu telewizją świadczą m.in. dane dotyczące liczby posiadanych odbiorników telewizyjnych oraz czasu spędzanego przed telewizorami. Jak wynika z informacji zgromadzonych przez Broadcaster’s Audience Research Board już od połowy lat 60 prawie każda brytyjska rodzina posiadała odbiornik TV. Obecnie statystyczny Brytyjczyk spędza przed telewizorem ponad dwadzieścia cztery godziny tygodniowo, do wyboru mając ponad 200 kanałów telewizyjnych.

SYTUACJA DZIŚ

Dziś na narodową telewizję brytyjską składa się tych 5 stacji:

2 publiczne – BBC One i BBC Two oraz

3 komercyjne – Independent TV, Channel4, Channel5

Charakterystyczne dla brytyjskiej telewizji jest to że równolegle jest ona nadawana w przekazie analogowym oraz cyfrowym. Pięć głównych stacji telewizyjnych składa się na naziemną analogową telewizję. Jednak oprócz tego każda z nich może być również odbierana w przekazie cyfrowym przy czym wszystkie główne stacje analogowe posiadają również swoje cyfrowe „odnogi”:

BBC posiada 8 cyfrowych programów:

·         BBC One (also available on analogue)

·         BBC Two (also available on analogue)

·         BBC Three

·         BBC Four

·         BBC Parliament

·         BBC News

·         CBBC Channel

·         CBeebies

ITV posiada 8 cyfrowych programów:

·         ITV1 (also available on analogue)

·         ITV2

·         ITV2+1

·         ITV3

·         ITV4

·         ITV3 +1

·         ITV4 +1

·         CITV Channel

Channel 4 posiada 9 cyfrowych programów

·         Channel 4 (also available on analogue)

·         Channel 4+1

·         E4

·         E4+1

·         More4

·         More4 +1

·         Film Four

·         Film Four +1

·         4Music (Formally 'The Hits')

Five posiada 5 cyfrowych programów

·         Five (also available on analogue)

·         Five Life

·         Five US

·         Five Life +1

·         Five US +1

BBC

Największą popularnością wśród kanałów telewizyjnych korporacji cieszy się od początku swej działalności BBC One. Pierwszy naziemny kanał ogólnokrajowy proponuje brytyjskim widzom przede wszystkim wiadomości i informacje z kraju i zagranicy, tyleż samo programów i filmów o charakterze dokumentalnym. Ramówkę wypełniają również programy sportowe i o charakterze rozrywkowym a także popularne seriale. W pierwszym etapie swojego funkcjonowania tym czym BBC próbowała przekonać do siebie telewidzów był przede wszystkim teatr telewizji, zawsze stanowiący silną stronę programów Korporacji, oraz rozbudowany sport.

Dziś codzienną porcje wiadomości w BBC One zapewniają regularne programy informacyjne – BBC Breakfast, BBC News At One, BBC News At Six oraz najbardziej popularny BBC News At Ten. Publicystyczne programy stacji to Panorama oraz Watchdog. Sprawami polityki zajmują się też Question Time czy This Week.

W BBC One znajdziemy również liczne seriale jak półgodzinny, emitowany 4 razy w tygodniu EastEnders, Casualty, Holby City czy Doctor Who.

Rozrywkę w stacji zapewniają National Loterry,  teleturniej Have I Got News for You czy tak zwany talent show jak Strictly Come Dancing.

Wśród programów które uzyskały największą oglądalność w 2007 roku pierwsza piątka to:

·         1. EastEnders 14,830,000

·         2. Doctor Who 13,310,000

·         3. The Vicar of Dibley 13,080,000

·         4. Concert for Diana 12,220,000

·         5. Strictly Come Dancing 12,090,000

Najważniejszym zadaniem BBC Two było przez lata dostarczanie rozrywki osobom o mniej popularnych gustach i zainteresowaniach, których potrzeb nie zaspokajało BBC One. To właśnie tutaj swoje premiery miało wiele spośród najinteligentniejszych angielskich seriali, zarówno komediowych jak i obyczajowych, było to także miejsce spotkań brytyjskiej publiczności z krajowym i zagranicznym kinem artystycznym. Specjalnością BBC Two były początkowo programy dokumentalne, historyczne a także publicystyka polityczna i gospodarcza. Najbardziej znaną produkcją BBC Two z jego wczesnego okresu był 26 odcinkowy program dokumentalny Wielka Wojna (Great War). Wraz z wprowadzeniem na ekrany telewizorów programu Late Night Line-up autorstwa Joan Bakewel BBC Two zainaugurowała na Wyspach epokę klasycznych talk-shows. W 1966 kanał podjął emisję 26 odcinkowej adaptacji powieści Johna Galsworthy’ego – Saga rodu Forsyte’ów. To były swoiste lokomotywy programowe budujące prestiż i autorytet tego pasma.

Dziś często nowe programy korporacji pojawiają się na antenie BBC Two jeśli nie zyskały popularności podczas emisji w innych stacjach. Jednocześnie programy emitowane w BBC Two które odniosły sukces zostają przenoszone do BBC One, jak miało to miejsce w przypadku Have I Got News For You. Wśród najbardziej znanych dokumentów emitowanych w BBC Two można wymienić Civilisation oraz The Ascent Man. Obecnie najpopularniejszym programem stacji jest Top Gear.

Wśród najbardziej znanych w Polsce programów i seriali, które miały swą światową premierę na BBC Two, można wymienić:

·         Hotel Zacisze

·         Ja, Klaudiusz

·         Tak jest, panie ministrze

·         Top Gear

·         Czerwony karzeł

·         Najsłabsze ogniwo

Większość zagranicznej działalności BBC wyłączona została do osobnej spółki, BBC Worldwide, która w przeciwieństwie do zasadniczej części korporacji, działa na zasadach czysto komercyjnych. W 1997 korporacja weszła w spółkę z brytyjsko amerykańskim przedsiębiorstwem medialnym Flextech. Jako UKTV rozpoczęły produkcję 6 satelitarnych kanałów tematycznych dystrybuowanych wyłącznie na terenie Wielkiej Brytanii (m.in. UK Gold, UK Style, UK Horizon). W kolejnym roku BBC rozpoczęła współpracę z amerykańską firmą Discovery Communications produkując na rynek europejski takie kanały jak Animal Planet oraz People & Art. zaś na amerykański BBC America. Wraz z kanadyjskim partnerem Alliance Atlantis Communications korporacja dostarcza na tamtejszy rynek telewizyjny BBC Kids oraz BBC Canada. W Australii z Frementle Media i Foxtelem tworzy kanał rozrywkowy UKTV Australia. Wszystkie te przedsięwzięcia są jednak tworzone nie przez samą BBC a przez BBC Worldwide co oznacza że finansowane są wyłącznie z działalności komercyjnej.

We wrześniu 1998 brytyjski nadawca publiczny wyemitował pierwszy własny cyfrowy kanał BBC Choice. Nowy program o tematyce lekkiej i rozrywkowej miał stanowić uzupełnienie oferty dwóch ogólnonarodowych programów naziemnych. Wkrótce w cyfrowej ofercie korporacji znalazły się dotychczas analogowe kanały jak BBC News 24 oraz BBC Parliament.

Nowe kanały tematyczne takie jak BBC Three (który w 2003 zastąpił BBC Choice) oraz BBC Four (powstały w miejsce BBC Knowledge) realizują węższą tematykę kładąc nacisk na jedną z zasad Reitha. W BBC Three jest to szerzej pojmowana rozrywka skierowana do ludzi młodych, w BBC Four to sztuka, muzyka oraz wiedza zaspokajające potrzeby i oczekiwania węższego grona odbiorców, przede wszystkim ludzi wykształconych. W 2002 BBC odpowiedziała także na głosy najmłodszych widzów i utworzyła kolejne dwa cyfrowe programy. Cbeebies realizuje tematykę skierowaną do dzieci poniżej piętego roku życia zaś CBBC Channel dla dzieci starszych w wieku szkolnym. Niektóre z produkcji Cbeebies i CBBC Channel znane są już na całym świecie – np. Teletubbies, Bob The Builder, Balamori.

ITV

ITV powstała na mocy ustawy Television Act z 1954, której celem było stworzenie konkurencji na rynku telewizyjnym wobec ówczesnego monopolisty, BBC. Oficjalne narodziny tego medium przypadły na 22 września 1955. Wtedy  to po raz pierwszy na Wyspach pojawiła się na telewizyjnym ekranie reklama pasty do zębów firmy Gibbs.

Pierwotnie na ITV składała się sieć 12 regionalnych stacji telewizyjnych w Wielkiej Brytanii, wspólnie obejmujących swym zasięgiem cały obszar kraju.

Poszczególne stacje sieci współpracowały ze sobą na gruncie programowym (m.in. były współudziałowcami firmy ITN, produkującej dla nich wspólne serwisy informacyjne), ale działały pod własnymi nazwami, zaś pojęcie ITV stanowiło określenie dla wszystkich kanałów. Bodaj najbardziej znaną w Polsce spośród używanych wówczas marek jest Thames Television, której plansza i charakterystyczny sygnał dźwiękowy poprzedza każdy odcinek programu The Benny Hill Show.

W 1990 system został gruntownie zreformowany przez ustawę Broadcasting Act (znowelizowaną następnie w 1996). Zmiany umożliwiły rozpoczęcie procesu głębszej konsolidacji stacji i tworzenia z nich jednej, ogólnokrajowej sieci. Już we wrześniu 1989 większość stacji zrezygnowała z umieszczania na ekranie własnego logo i zastąpiła je wspólną identyfikacją wizualną, której centralnym elementem były litery ITV. Także ramówka stawała się coraz bardziej jednolita.

Równocześnie przez całe lata 90. trwał proces kapitałowego scalania nadawców z poszczególnych regionów. W ich wyniku wyłonili się dwaj główni gracze - Granada oraz Carlton. 2 lutego 2004 obie firmy połączyły się, tworząc spółkę ITV plc.

Obecnie formalnie każda z koncesji wciąż należy do innej firmy, lecz za sprawą powiązań kapitałowych ogromna większość sieci, obejmująca całą Anglię i Walię, jest kontrolowana przez ITV plc, która nadaje na wszystkich swoich analogowych częstotliwościach jeden, choć rozszczepiany regionalnie, kanał ITV1. Ponadto nadaje pod marką ITV szereg kanałów dostępnych w naziemnym i satelitarnym przekazie cyfrowym.

W Szkocji w ramach systemu ITV nadawany jest kanał STV, zaś w Irlandii Północnej UTV. Oba zachowują kapitałową i programową niezależność od ITV plc.

ITV początkowo w walce z BBC o zainteresowanie widzów przeciwstawiała jego ofercie swoje programy rozrywkowe lekkie łatwe i przyjemne dla oka. Kiedy stacja zaczynała popularne widowiska muzyczne dla młodzieży nie były jeszcze w modzie lecz wraz z narodzinami rock’n rolla również tego rodzaju muzyka zawitała na ekrany. Wkrótce zaczęto nawet lansować własne gwiazdy, pierwszą z nich był piosenkarz Cliff Richard który w latach 1958-59 pojawiał się w programie stacji ABC zatytułowanym Oh Boy!

Dziś na antenie ITV możemy oglądać szereg tzw. oper mydlanych jak Coronation Street czy Emmerdale oraz liczne reality show jak Celebrity Fit Club czy Celebrity Wrestling. Najbardziej znane programy emitowane w ITV to The X Factor czy  Hells Kitchen

Channel 4

W listopadzie 1982 rozpoczął swoją działalność czwarty narodowy, ogólnobrytyjski, a drugi niepubliczny program telewizyjny: Channel4.

Powstał jako korporacja kontrolowana przez Independent Broadcasting Authority (instytucję publiczną powołaną do nadzorowania i regulowania sektora prywatnych mediów elektronicznych).

Channel 4 poprzez swoją ofertę odpowiedział na potrzeby dotychczas zaniedbywanych mniejszości , które można sprowadzić do 3 obszernych kategorii – mniejszości zainteresowań wysoką kulturą (opera, balet, muzyka klasyczna), mniejszości tak zwanych specyficznych i rzadkich zainteresowań (mniej popularne rodzaje sportów jak kajakarstwo, wędkarstwo) i mniejszości etnicznej głównie afro-karaibskiej i azjatyckiej. Channel 4 miał realizować własną misję instytucji użyteczności publicznej będąc programowym konkurentem BBC Two i jedynie uzupełniającym wobec oferty ITV. To czym Channel 4 odróżniał się od swoich konkurentów to to, że nie był samodzielnym producentem audycji telewizyjnych lecz jedynie ich nabywcą a następnie podmiotem je emitującym.

Początkowo mało atrakcyjna oferta programowa która wprawdzie przyciągała z roku na rok większą publiczność, w pierwszych latach stanowiła zaledwie 5-6% całego audytorium. Sytuację zmienił w 1988 M. Grade, dyrektor generalny stacji który dopuścił na antenę Channel 4 nieco lżejsze programy dzięki czemu wzrosło zainteresowanie ofertą o blisko 3%. Zmiany te przyciągnęły młodych dobrze wykształconych i zamożnych widzów którzy na początku lat 90 stali się atrakcyjną grupą docelową reklamodawców. W ten sposób odnotowano znaczny wzrost dochodu stacji ze sprzedaży reklamy. Tym samym uzyskane środki zaowocowały rozwojem działalności Channel Four Corporation Television. W 1998 korporacja otworzyła tematyczny kanał filmowy dostępny za pośrednictwem stacji satelitarnych i sieci kablowych (FilmFour – realizuje zarówno ambitne projekty jak również nieco popularniejsze), w styczniu 2001 cyfrowy kanał E4, a za nim kolejne.

Z czasem Channel 4 zaczął zmierzać ze swoją ramówką w stronę bardziej popularnego nurtu. Na antenie stacji pojawiły się takie pozycje jak Friends czy ER czy nawet reality show jak Big Brother.

W ramach 4 programu pojawiła się jego narodowa wersja walijska tj. S4C z własnym organem nadzorującym który wedle swojego życzenia mógł zamawiać audycje nie tylko u producentów niezależnych (komercyjnych) ale nawet BBC. S4C powstały w wyniku nacisków Walijskiej Partii Nacjonalistycznej w 1982 i jest nadawany wyłącznie na terytorium Walii (w zdecydowanej większości w języku walijskim, ustawowo zobowiązany jest do nadawania w tym języku przynajmniej w godzinach największej oglądalności między 18 a 22).

*Trzy zasadnicze kategorie audycji prezentowanych przez stacje: kulturalne (opera balet muzyka klasyczna dramaturgia teatralna filmy muzyka rozrywkowa poważna publicystyka społeczno polityczna kulturalna i gospodarcza); specjalnego zainteresowania (sportowe oraz wychodzące naprzeciw hobbystycznym potrzebom telewidzów); dla mniejszości etnicznych głównie pochodzących z Azji i Indii Zachodnich

Channel 5

Nowy ogólnonarodowy nadawca naziemny Channel5 (od września 2003 przemianowany na Five). Powołanie w 1997 kanału było kontynuacją i dopełnieniem reformy rynku telewizyjnego zapoczątkowanej jeszcze w latach 80. Początki nie były najlepsze. Wystartował on ze średnim zasięgiem odbiorców niewiele ponad 2%. Obecnie dzięki zmianom programowym i strukturalnym wewnątrz korporacji stacja odnotowuje stały wzrost oglądalności oraz dochodów. W odróżnieniu od pozostałych nadawców komercyjnych głównym źródłem finansowania Channel 5 nie jest wyłącznie reklama lecz także sponsoring, który przynosi prawie tyle samo dochodów. Pierwszy okres to niepowodzenia programowe oparte w głównej mierze na emisji tanich programów rozrywkowych i amerykańskich seriali, głównie oper mydlanych - The Bold and the Beautiful, Sunset Beach czy Sons and Daughters. Wówczas 5 zdecydowała się na ryzykowne posunięcie i wprowadziła na swoją antenę tzw. programy dla dorosłych Compromising, Situations, Hotline, Sex and Shopping. Jednak telewizja zyskała wówczas kiepska reputację i z czasem zdecydowała się na zmiany w ramówce.

Channel 5 odnalazł swoje miejsce jako nadawca audycji lekkich skierowanych do młodzieży i osób młodych (do 35). Dziś na antenie Five można obejrzeć także relacje z ważnych imprez sportowych oraz programy kulturalne i muzyczne.

Od 2002 na antenie 5 zaczęły pojawiać się znane i popularne seriale jak Grey’s Anatomy, CSI, Prison Break Charmed. Ważnym elementem są też reality show jak Make Me a Supermodel oraz programy w stylu How Not to Decorate, Diet Doctor czy The Hotel Inpector.

Telewizja kablowa i satelitarna

Brytyjski rynek telewizyjny jest wysoce konkurencyjny między innymi dlatego że jego znakomitą część stanowi szybko rozwijający się sektor telewizji kablowej i satelitarnej. Początki TV kablowej w wielkiej Brytanii sięgają jeszcze lat 50 kiedy sieci kablowe wykorzystywane były do przekazu sygnału radiowo-telewizyjnego na terenach trudno dostępnych dla konwencjonalnych systemów nadawczych. W 1951r w Gloucester powstała pierwsza miejska sieć kablowa do przekazu sygnału BBC. Dopiero w 1972 zainaugurowała pierwsza kablowa stacja telewizyjna Greenwich Cablevision  emitująca miejski program Cable Town. W ślad za nią powstawać zaczęły kolejne lokalne sieci kablowe. Początkowo zainteresowanie inwestorów sieciami kablowymi było niewielkie głównie z powodów finansowych i ograniczeń koncentracyjnych. Do marca 1988 zaledwie 12% brytyjskich gospodarstw domowych było podłączonych do jednej z 23 dostępnych lokalnych sieci. Dopiero przyjęcie aktu z 1990 umożliwiło napływ kapitału spoza europejskich państw, głównie z USA, oraz łączenie oferty nadawczej z rozwiązaniami sektorów telekomunikacyjnego i informatycznego. Już w pierwszym roku funkcjonowania nowego systemu operatorzy sieci kablowych objęli swoim zasięgiem blisko 80% Wielkiej Brytanii. Jednak od 2003 roku sektor ten odnotowuje spadek zainteresowania na rzecz najnowszych rozwiązań technologicznych, przede wszystkim cyfrowej telewizji naziemnej reprezentowanej obecnie przez bezpłatną platformę Freeview. Obecnie brytyjski rynek zdominowało dwóch operatorów kablowych National Transcomunications Limited (NTL) oraz Telewest (oba z dominującym kapitałem amerykańskim).

Szczególną rolę w tworzeniu konsumenckiego rynku telewizyjnego należy przypisać telewizji satelitarnej, a ściślej działaniom Ruperta Murdocha, australijskiego potentata medialnego. Pierwsze próby ekspansji na brytyjski rynek telewizyjny podjął już w 1982 kiedy przejął kontrolę w Channel Sky, stacji satelitarnej działającej na terenie Europy kontynentalnej nadającej swoje programy za pośrednictwem satelity Astra. W 1989 swoją działalność rozpoczęło brytyjskie konsorcjum British Satellite Broadcasting utworzone przez grupy medialne Pearsons, Virgin, Granada, Anglia i Australia Bond Corporation. Wkrótce w grupie tej pojawił się Sky Channel jako firma niebrytyjska oferując telewidzom 4 programy Sky One, Sky News, Sky Movies, Eurosport. Wkrótce Sky faktycznie wchłonęła konsorcjum BSB które ostatecznie rozpadło się w listopadzie  1990 . Tak oto w kwietniu 1991 narodziła się British Sky Broadcasting oferująca swoim odbiorcom oprócz 4 programów Sky TV jeszcze jeden kanał filmowy a od października tegoż roku szósty Comedy Channel. Pierwsze lata BSkyB nie przyniosły oczekiwanego wzrostu zainteresowania odbiorców ani wyników finansowych. Jednak przyj...