Od Charlesa Fouriera do Paolo Soleriego – przemiany w sposobie kształtowania struktur osiedli mieszkaniowych na przestrzeni wieków.pdf - Osiedla - m.joasia

Od Charlesa FOuriera dO PaOlO sOleriegO – Przemiany w sPOsObie

kształtowania struktur osiedli mieszkaniowych na przestrzeni

wieków

Piotr kania

wydział architektury, politechnika wrocławska, ul. B. prusa 53/55, 50-317 wrocław

e-mail: piotr.kania@pwr.wroc.pl

FrOm Charles FOurier TO PaOlO sOleri – TransFOrmaTiOn OF meThOds OF FOrming hOusing sTruCTures

OVer CenTuries

abstract

as a result of spatial and social transformations, caused by the second industrial revolution, in overpopulated eu-

ropean cities, the existing norms had to be changed and new spatial structures had to be formed. these activities

had to contribute to releasing man from the crowded and full of smoke urban areas. the transformations of ways of

projecting new housing units raised attention to the aspects of the better quality of living space, seen not only as

their spatial form, but also as their shape and furnishing, which would result in positive effects on social processes.

the work presents the outline of the development of settlements, from the early nineteenth-century forms of the

theoretical treaties, through the deined rules of forming settlements at the beginning of the XX century, until the

presentation of the contemporary trends in their forming. the deined nowadays new terms, such as „new urba-

nism” or „arcology”, have become doctrines of ways in formation of new housing structures. however, they are

by no means the inal solutions – to understand that, we should look in the past and consider the multitude of the

solutions designed so far.

streszczenie

w wyniku przemian przestrzenno – społecznych spowodowanych drugą rewolucją przemysłową w przeludnionych

miastach ówczesnej europy zaszła potrzeba przemianowania istniejących norm i wyznaczenia nowych struktur prze-

strzennych. działania te miały przyczynić się do uwolnienia człowieka od zatłoczonych i zadymionych organizmów

miejskich. przemiany w sposobach projektowania nowych zespołów mieszkaniowych zwracały uwagę na aspekty

jakości miejsca zamieszkania, upatrywanej już nie tylko w formie ukształtowanej przestrzeni, ale również w takim

ich kształcie i wyposażeniu, który spowoduje pozytywne oddziaływanie na procesy społeczne. w pracy przedstawio-

no ogólny zarys rozwoju osiedla, od jego początkowych, XiX-wiecznych form w postaci traktatów teoretycznych,

poprzez określenie zasad ich kształtowania na początku XX wieku, aż po przedstawienie współczesnych kierunków

w ich formowaniu. zdeiniowane ówczesne terminy w urbanistyce, takie jak „new urbanism” czy „arkologia”, stają

się doktrynami w sposobie kształtowania nowych form mieszkalnych. nie stanowią one jednak rozwiązań ostatecz-

nych – by to zrozumieć, należy spojrzeć w przeszłość, rozpatrując mnogość ukształtowanych dotąd rozwiązań.

keywords: social settlements, the neighborhood unit, housing units

słowa kluczowe: osiedle społeczne, jednostka sąsiedzka, zespoły mieszkaniowe

ARCHITECTURAE et ARTIBUS - 2/2010

p. kAnIA

WproWadzenie

pomimo zachodzących na przestrzeni wieków

przemian cywilizacyjnych, których wyrazem jest spo-

sób formowania ośrodków osiedleńczych wraz z ich

całą strukturą powiązań endogenicznych i egzoge-

nicznych, niewątpliwie główna rola miasta pozostała

wciąż ta sama – zapewniać swoim mieszkańcom moż-

liwość realizacji podstawowych pragnień, w tym pra-

gnienia bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania[12].

Jeszcze przed rokiem 1800 większość miast

ówczesnego świata nie przekraczała liczby pięciu

tysięcy mieszkańców, a obszary mieszkaniowe skła-

dały się w przeważającej mierze z domostw w for-

mie pojedynczych domów na indywidualnych dział-

kach. zmiany nadeszły wraz z XViii-wieczną rewolu-

cją przemysłową, którą zapoczątkował James watt,

konstruując pierwszą maszynę parową. nikt wówczas

nie przypuszczał, iż uwolnienie ówczesnych ośrodków

przemysłowych od stałych miejsc pozyskiwania ener-

gii spowoduje tak znaczące przemiany przestrzenno -

– społeczno – ekonomiczne. Świat wkroczył w okres

wzmożonej urbanizacji. w konsekwencji bardzo szyb-

ko pojawiła się potrzeba przedeiniowania i sformu-

łowania nowych doktryn urbanistycznych dotyczą-

cych prowadzenia nowej polityki przestrzennej mia-

sta wraz z nowymi kierunkami w sposobie kształto-

wania środowiska mieszkaniowego 1 . w szczególności

niepokojące stawały się zależności społeczne i sytu-

acja higieniczna mieszkańców przeludnionych tere-

nów mieszkaniowych [2].

osiedle jako usystematyzowana, mieszkalna

struktura funkcjonalno – przestrzenna zostało zdei-

niowane dopiero na początku XX wieku przez niemiec-

kich architektów: w.Groupisa, o.haestera, h.scharo-

una i B.tauta, którzy rozpoczęli kształtowanie zespo-

łów mieszkaniowych wyróżniajacych się z reszty tkan-

ki miejskiej, stanowiących spójne jednostki osiedlowe

[11]. pomimo względnie ustalonych zasad kształtowa-

nia osiedli, sprawia nie lada trud sformułowanie jed-

noznacznej deinicji tej struktury przestrzennej. moż-

na jednak przyjąć, iż „ osiedle jest to nieduży, względ-

nie wyodrębniony zespół mieszkaniowy ” 2 [3]. sama

ewolucja form zespołów mieszkaniowych przeszła

długą drogę na przestrzeni wieków. w celu pełniejsze-

go zrozumienia, czym są osiedla, należy przyjrzeć się

historii ich kształtowania, włączając w to obecne kie-

runki w polityce mieszkaniowej.

1. Początkikształtowaniastruktur

mieszkaniowychtyPuosiedlowego

wraz z chaotycznymi przemianami przestrzen-

nymi, będącymi następstwami XViii-wiecznej rewolu-

cji przemysłowej, następowało ciągłe pogarszanie się

warunków egzystencji mieszkańców, którzy napływa-

jąc do miast z nadzieją znalezienia lepszego życia,

wpadali w sidła rozwijającego się kapitalizmu [5],

[2]. nic też dziwnego, że przemiany te musiały do-

prowadzić do próby znalezienia lekarstwa na wciąż

pogarszający się stan rzeczy 3 .

pierwsze wizje, jakie miały stać się lekiem na

pogarszające się warunki mieszkaniowe, wypłynę-

ły od reformatorów społecznych, którzy upatrywa-

li uzdrowienie dużych miast przez tworzenie utopij-

nych osiedli mieszkalnych, opartych na kolektywiza-

cji życia ich mieszkańców. do pierwszych propagato-

rów tego typu przedsięwzięć należy zaliczyć francu-

skiego myśliciela charlesa Fouriera oraz angielskie-

go przedsiębiorcę roberta owena [11]. Fourier swoją

wizję społeczności idealnej, którą przedstawił w 1830

roku, upatrywał w tzw. Falangach, składających się

z 1620 osób zamieszkujących w pałacu nazywanym

Falansterem. zakładał w niej, że życie społeczno-

ści ma opierać się na heterogeniczności jej miesz-

kańców przy jednoczesnej kolektywizacji większo-

ści działań społecznych, w tym jedności pracy opar-

tej na rolnictwie. robert owen z kolei idealną orga-

nizację widział w strukturach przestrzennych w for-

mie budowli opartych na rzucie kwadratu, gdzie oka-

lające budynki przeznaczone były na funkcje miesz-

kalne i usługowe, natomiast we wnętrzu mieściły się

budynki do użytku całej społeczności danej jednostki.

wizja owena opierała się na tworzeniu tzw. wsi prze-

mysłowych 4 , które miały uniikować walory wiejskie-

1 H. Skibniewska sformułowała deinicję środowiska mieszkalnego rozumianego jako „ nie tylko konigurację przestrzenną mieszkań i

budynków, lecz również konigurację stosunków społecznych, w których o satysfakcji odbiorców decyduje wiele czynników jednocze-

śnie ”, cyt. s. 11 [8].

2 Liczne deinicje osiedla przedstawił B. Jałowiecki w pracy „Osiedle i miasto”. Sam autor uważa, że przytoczona deinicja sformuło-

wana przez J. Ziółkowskiego jest najprostsza, a przy tym najbardziej precyzyjna [3] s. 16-17, cyt. s. 17.

3 W. Ostrowski uważa ten okres za moment rozpoczęcia współczesnej urbanistyki, która „ mogła narodzić się dopiero po pojawieniu

się nowoczesnego miasta – wytworu cywilizacji przemysłowej ”, cyt. s. 12 [5].

4 W I połowie XX wieku w ówczesnych krajach ZSRR głośno propagowane były doktryny urbanistyczne, które dążyły do zniwelo-

wania różnic pomiędzy strukturami miasta i wsi, widząc w takim postępowaniu jedną z głównych dróg do poprawy polityki prze-

strzennej [2].

ARCHITECTURAE et ARTIBUS - 2/2010

od CHARlESA foURIERA do pAolo SolERIEgo ...

go życia z funkcjami przemysłowymi, co miało stano-

wić alternatywę dla ówczesnych zadymionych miast.

koncepcje r. owena i ch. Fouriera nie docze-

kały się swoich realizacji w formach, jakie zakłada-

li ich projektanci 5 . Jednak były to wizje, które od-

górnie miały narzucać danej społeczności swoje okre-

ślone założenia. nie ulega wątpliwości, że wdrożenie

tego typu przemian społecznych i mimowolne podda-

nie się ludności zakładanej organizacji bytu było za-

daniem nierealnym [3].

kolejnym etapem ewolucji w sposobie kształ-

towania zespołów mieszkaniowych było zakładanie

przez XiX-wiecznych przedsiębiorców tzw. osiedli pa-

tronalnych, które były lokalizowane przy fabrykach.

przedsiębiorcy szybko zauważyli, iż pozytywny stan

psychoizyczny pracowników, wynikający w dużej

mierze z dobrych warunków mieszkalnych, zwiększa

efektywność prosperowania danego zakładu. dlatego

też najwięcej zmian na kanwie struktury funkcjonal-

no-przestrzennej osiedli przyniosły próby zhumanizo-

wania przestrzeni mieszkalnej przez wprowadzanie

terenów zielonych, jak również nie stosowanych do-

tąd elementów społecznych, takich jak szkoły, kościo-

ły, szpitale. do pionierskich osiedli tego typu należa-

ło osiedle saltaire założone przez angielskiego produ-

centa tytusa salta w 1852 roku. w osiedlu, obok pro-

stych domów mieszkalnych z ogródkami, znalazło się

pełne wyposażenie w podstawowe usługi, jak szpital,

kościół, szkoła czy sklepy. zakład z osiedlem zlokali-

zowano przy rzece, gdzie znajdowały się rozległe ob-

szary zielone, co umożliwiało mieszkańcom stały kon-

takt z obszarami rekreacyjnymi. Gdy mowa o osie-

dlach patronalnych nie można zapominać o osiedlach

takich, jak port sunlight w liverpoolu czy osiedle za-

kładów kruppa w essen, które stanowią sztandarowe

przykłady rozwiązań tego typu.

niewątpliwie wprowadzenie przez ówczesnych

przedsiębiorców takich organizacji przestrzeni miesz-

kalnych wyznaczyło nowy kierunek w krystalizującej

się urbanistyce tamtego okresu, ukazując podstawowy

zakres elementów wyposażenia osiedla odpowiadają-

cy potrzebom społeczeństwa epoki industrialnej.

2. wiekXXjakookresrozwojuosiedli

sPołecznych

początek XX wieku przyniósł rozwój koncepcji

organizacji osiedli mieszkaniowych, które poprzez

strukturę funkcjonalno – przestrzenną dążyły do za-

spokojenia indywidualnych potrzeb mieszkańców,

a samo osiedle nabrało charakteru nie tylko prze-

strzennego, ale przede wszystkim społecznego.

pierwsza koncepcja miasta – osiedla jutra zo-

stała nakreślona w 1898 roku przez angielskiego ste-

nografa ebenezera howarda, który sposób uzdrowie-

nia pogarszającej się sytuacji społeczno – przestrzen-

nej angielskich miast widział w tworzeniu tzw. mia-

st-ogrodów [3],[12]. miasta-ogrody miały być samo-

wystarczalnymi strukturami osiedleńczymi, oparty-

mi w swej strukturze na rzucie okręgu, z radialnym

podziałem przestrzeni, gdzie każdy z sześciu przewi-

dywanych pierścieni przeznaczony był na inne funk-

cje. w centralnym punkcie autor przewidywał ogród

z otaczającymi go usługami społeczno – kulturalny-

mi, natomiast strefa mieszkaniowa, składająca się

z dwóch pierścieni zabudowy, przedzielona była pa-

smem zieleni parkowej, gdzie autor przewidywał lo-

kalizację szkół, kościołów oraz placów zabaw dla

dzieci. w myśli e. howarda dostrzega się nie tylko

pierwsze próby podziału miasta na strefy funkcjonal-

ne, ale również sposób na zapewnienie mieszkańcom

odpowiednich warunków życia. poprawa ta miała po-

legać nie tylko na wprowadzeniu licznych obszarów

zielonych, odpowiedniego wyposażenia w usługi wraz

z kształtowaniem miejsc centralnych będących zaląż-

kiem przestrzeni integralnych 6 danych społeczności,

ale również na odpowiednim stosunku mieszkańców

do ilości miejsc pracy. każde z miast – ogrodów miało

być satelitą miasta centralnego – tym samym e. ho-

ward kształtował pierwszą wizję zdecentralizowanej

struktury osadniczej opartej na miastach centralnych

z ośrodkami wspomagającymi. pierwszymi realizacja-

mi wizji howarda były utworzone miasta letchworth

– autorstwa B. parkera oraz r. unwina – w 1904 r. oraz

welwyn z 1920 r., będące satelitami londynu. projek-

ty miast i osiedli powstające w duchu założeń mia-

5 Rober Owen częściowo zrealizował swoją wizję, zakładając w Stanach Zjednoczonych osadę New Harmony, niestety, po niedługim

czasie próba zakończyła się niepowodzeniem.

6 A. Wallis tak tłumaczy pojęcie przestrzeni integralnej: „Przestrzeń integralna stanowi obszar kumulacji i koncentracji rozmaitych war-

tości – ekonomicznych, artystycznych, sakralnych, kulturowych. Między innymi w postaci łączenia z daną przestrzenią określonych

zwyczajów, zachowań i sytuacji” cyt. s. 37 [10].

ARCHITECTURAE et ARTIBUS - 2/2010

p. kAnIA

sta-ogordu rozmijały się często z założeniami i for-

mą przestrzenną, jaką nakreślił autor [5], jednak sam

e. howard uważał, iż są to raczej sugestie projekto-

we, a nie szablon wg jakiego należało je tworzyć.

Jedna z pierwszych wizji formy osiedla, jako

wyodrębnionego obszaru przestrzeni miejskiej o cha-

rakterze mieszkalnym wyrosła na gruncie urbanisty-

ki miast amerykańskich. sformułowana przez claren-

ca artura perry’ego w 1923 roku tzw. formuła „jed-

nostki sąsiedzkiej” (neighbourhood unit) została po

raz pierwszy opublikowana w 1929 roku 7 , jednak peł-

nego zdeiniowania i określenia doczekała się do-

piero w 1939 roku w dziele samego autora pt. Ho-

using for the machine age . idea „jednostki sąsiedz-

kiej” oparta została na sześciu podstawowych postu-

latach: ograniczenia wielkości uzależnionej od moż-

liwości utworzenia szkoły podstawowej; wyodrębnie-

nia przestrzennego poprzez główne ulice ruchu koło-

wego; tworzenie na terenie osiedla zwartego syste-

mu przestrzeni zielonych; tworzenie wyraźnego cen-

trum z usługami kulturalno – oświatowymi; lokalizo-

wanie lokalnych sklepów wzdłuż ograniczających cią-

gów jezdnych; kształtowanie wewnętrznej sieci ulic

o charakterze lokalnym i dojazdowym, ograniczają-

cych ruch kołowy wewnątrz jednostki [6]. Główną

funkcją, jaką miała spełnić, obok zapewnienia do-

brych warunków mieszkaniowych, była próba odtwo-

rzenia w dużych strukturach miejskich, społeczności

lokalnych o cechach typowych dla mniejszych spo-

łeczności wiejskich bądź małomiasteczkowych. dla-

tego też zakładany model stał się koncepcją nie tyl-

ko przestrzenną, ale przede wszystkim socjologiczną.

przy opisywaniu amerykańskich koncep-

cji osiedlowych nie można zapominać o innowacyj-

nym projekcie osiedla radburn w stanie new Jersey,

zaprojektowanym w 1928 roku przez c. steina oraz

h. wrighta. osiedle dla przeszło 25 tys. mieszkańców 8

stanowiło pierwsze rozwiązanie, gdzie przewidywa-

no jedno auto na jedną rodzinę. większość osiedla

została zaprojektowana w formie zabudowy jednoro-

dzinnej w układzie gronowym [1], do której dojazd

pojazdami mechanicznymi odbywa się od tylnej stro-

ny budynków, natomiast elewacja frontowa, gdzie

znajduje się główne wejście do budynku, zwrócona

jest w stronę otwartych przestrzeni zielonych. na te-

renie wewnętrznych przestrzeni zlokalizowane były

ośrodki oświaty oraz sportu przeznaczone dla miesz-

kańców. również przejścia przez ulice odbywały się

dwupoziomowo, co umożliwiało praktycznie całkowi-

te oddzielenie ruchu pieszego od kołowego. osiedle

radburn zaprezentowało również pewnego rodzaju

rozwinięcie idei perry’ego. całe osiedle było podzie-

lone na trzy strefy oparte na jednostce szkolnej, jed-

nakże ze względu na zastosowanie całkowitego roz-

dzielenia ruchu pieszego od kołowego nie wydzielono

ich czytelnie przez układ drogowy, jak to miało miej-

sce w jednostce perry’ego. delimitował je promień

dostępności do każdej ze szkół podstawowych. pro-

mienie zasięgu szkół nachodziły na siebie, a w miej-

scu ich nałożenia przewidywana była lokalizacja cen-

trum ze szkołą średnią [11].

w tym samym czasie w krajach europejskich 9

rozpoczyna się okres poszukiwania nowej formy za-

budowy osiedlowej. nowe formy organizacji osiedli

mieszkaniowych wypłynęły w głównej mierze z nie-

miec, gdzie w latach 20. wciąż wzrastający poziom

ubóstwa społecznego spowodował wielki deicyt

mieszkań dla ludności słabiej uposażonej. w celu po-

prawy sytuacji szukano rozwiązań, które zautomaty-

zują i przyspieszą procesy zakładania nowych osie-

dli przy jednoczesnym zapewnieniu bardzo dobrych

warunków środowiskowych. i tak, na początku lat

20. w kręgu architektów tamtego okresu jak walter

Gropius, ernst may bądź Bruno taut, zrodził się nowy

kierunek w kształtowaniu zespołów mieszkaniowych

nazywany, funkcjonalizmem [5], [9]. nowe zespoły

mieszkaniowe powstające z elementów powtarzal-

nych i kształtowanych w układzie linijkowym 10 sta-

ły się osiedlami, które z punktu widzenia zapewnie-

nia minimum egzystencjalnego, w najprostszy i naj-

tańszy sposób realizowały ówczesne potrzeby. zakła-

dane osiedla charakteryzował prosty i schematyczny

układ, który przy jednoczesnej możliwości ulokowa-

nia dużej liczby mieszkańców (uzależnionej od wyso-

kości proponowanej zabudowy) zapewniał bardzo do-

bre warunki nasłonecznienia, przewietrzania osiedli,

7 Alternatywą dla koncepcji Perry’ego były zaproponowane przez urbanistów ówczesnego ZSSR dwie odmienne koncepcje: domu –

komuny oraz idea linii osadniczej [2], s. 203.

8 Osiedle nie doczekało się całkowitej realizacji.

9 Na początku XX wieku Holandia stała się krajem przodującym w zakładaniu nowych osiedli mieszkaniowych, w dużej mierze przy-

czyniło się do tego wydane prawo mieszkaniowe, które obarczało państwo przyznawaniem pożyczek na cele związane z budownic-

twem mieszkaniowym, [5], s. 52.

10 Sposób zabudowy, sytuujący zabudowę mieszkalną prostopadle do ulic, przeważnie w powtarzalnej formie kubaturowej, w iden-

tycznych odległościach pomiędzy kolejnymi budynkami – budynki sytuowane najkorzystniej względem stron świata [5].

ARCHITECTURAE et ARTIBUS - 2/2010

od CHARlESA foURIERA do pAolo SolERIEgo ...

jak również unikał zamkniętych, dusznych podwórzy,

typowych dla XiX-wiecznej zabudowy czynszowej. do

sztandarowych przykładów zaprojektowanych osiedli

w układzie linijkowym należy zaliczyć osiedle dam-

merstock z 1928 roku autorstwa w. Gropiusa oraz nie-

zrealizowane osiedle ernesta maya - Goldstein z roku

1929 [5]. niestety, pomimo licznych pozytywnych

aspektów proponowanych rozwiązań, osiedla tego

typu można uznać za struktury nieprzyjazne rozwojo-

wi społecznemu, gdyż cytując za władysławem czar-

neckim: „ Wszechwładna monotonia, nuda i szablon

wytwarzają nastrój wręcz odrażający i antyhumani-

tarny. Trudno w tych warunkach organizować życie

socjalne mieszkańców ” [1].

mówiąc o rozwoju form osiedla, nie można za-

pomnieć o roli, jaką odegrały międzynarodowe kon-

gresy architektury nowoczesnej (ciam), które od

roku 1928 skupiały w swoich kręgach największych

architektów tamtej epoki, takich jak: le corbusier,

w. Gropius, e. may, s. Giedion 11 . na każdym z orga-

nizowanych kongresów podejmowano temat sposobu

kształtowania współczesnych miast i osiedli, a synte-

zę głównych postulatów i wniosków zawarto w tzw.

„karcie ateńskiej”, powstałej podczas iV kongresu

ciam w atenach w roku 1933. większość postulatów

zawartych w „karcie ateńskiej” doprowadziła jednak

do uznania, że najodpowiedniejszą formą zabudowy

osiedlowej, która w najefektywniejszy sposób spro-

sta nowym potrzebom, będzie forma osiedli oparta

na propagowanym w niemczech nurcie funkcjonali-

zmu. postulowano standaryzację i uprzemysłowie-

nie budownictwa, przy najprostszym układzie, który

funkcjonalnie zapewniałby najlepsze warunki miesz-

kaniowe. Główne zmiany w kształtowaniu form ów-

czesnych osiedli mieszkaniowych wynikały z faktu

zmiany stosunków społecznych, w szczególności do-

tyczących emancypacji kobiet, które coraz częściej

rozpoczynały pracę zawodową. w związku z tym fak-

tem w osiedlach powstała potrzeba lokalizowania ta-

kich elementów wyposażenia, jak: żłobki, przedszko-

la, jadłodajnie – odciążające kobietę od prac domo-

wych.

zasługują działania takich architektów, jak helena

i szymon syrkusowie czy też Barbara Brukalska, któ-

rych główny wyraz myśli związany z kształtowaniem

osiedli można odnaleźć w działaniach warszawskiej

spółdzielni mieszkaniowej (wsm) czy też towarzy-

stwie osiedli robotniczych (tor). działania te zmie-

rzały do budowania mieszkań społecznie najpotrzeb-

niejszych przy jednoczesnym tworzeniu jak najlep-

szych ram do życia w osiedlu [9],[12]. potrzeby te wy-

nikały przede wszystkim z poniesionych strat podczas

nękających nasz kraj wojen, które to doprowadziły

do ogromnego deicytu mieszkaniowego. polskie osie-

dla społeczne 12 charakteryzowała jednak ucieczka,

w swojej przestrzennej formie, od sztywnych i sche-

matycznych osiedli w zabudowie linijkowej. nie ozna-

cza to, że nie stosowano się do wytycznych ujętych

w „karcie ateńskiej”, jednak poszukiwano takiej for-

my kształtowania zabudowy, jaka umożliwiłaby indy-

widualizowanie poszczególnych sekcji osiedla 13 . ko-

lejnym wprowadzonym elementem był podział całego

osiedla na mniejsze jednostki strukturalne, nazywane

koloniami, które odpowiadały podziałowi ze względu

na lokalizację na ich obszarze żłobków i przedszko-

li. najpełniejszy wyraz powyższych postulatów można

odnaleźć w stworzonym w latach 50. XX wieku osiedlu

wsm mokotów, autorstwa z. malickiego i s. twarow-

skeigo [2], jak również w zrealizowanym wyłącznie

częściowo osiedlu wsm na rakowcu, autorstwa h. i s.

syrkusów, które było syntezą idei związanych z for-

mami kształtowania tzw. „osiedli społecznych”.

niestety, tworzenie osiedli społecznych zosta-

ło w latach pięćdziesiątych XX wieku skrytykowane

przez ówczesne władze jako przykład złego naśla-

downictwa koncepcji anglosaskich. można uznać ten

okres za rozpoczęcie nowej epoki w budownictwie

mieszkaniowym, w szczególności odczuwalnej w kra-

jach socjalistycznych – potocznie nazywanej epoką

budownictwa masowego. dotyczyło to również pol-

ski, gdzie w każdym ośrodku miejskim można natraić

na zespoły zabudowy mieszkaniowej z tzw. „wielkiej

płyty”. pomimo bogatych założeń programowych,

osiedla te rzadko kiedy były pod tym względem reali-

zowane całkowicie, tym samym zatracając minimalny

charakter społeczny, stając się ośrodkami wyłącznie

do celów zamieszkania [4].

na arenie naszego kraju, w okresie między-

wojennym, jak również w pierwszych latach po za-

kończeniu ii wojny światowej, na szczególną uwagę

11 Polskę reprezentowali Szymon i Helena Syrkusowie. Szczegółowe relacje z Kongresów CIAM można odszukać w książce autor-

stwa Heleny Syrkus pt. Ku idei osiedla społecznego [9].

12 Termin „osiedle społeczne” został sformułowany przez konspiracyjne działania PAU prowadzone w okresie okupacji hitlerowskiej

przez Helenę i Szymona Syrkusów, którzy to wraz z B. Brukalską byli głównymi propagatorami idei osiedla społecznego na terenie

Polski [2], s. 203.

13 Wacław Ostrowski nazywa ten nurt funkcjonalizmem zhumanizowanym [5], s. 246.

ARCHITECTURAE et ARTIBUS - 2/2010

Od Charlesa Fouriera do Paolo Soleriego – przemiany w sposobie kształtowania struktur osiedli mieszkaniowych na przestrzeni wieków.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: