Mój diabeł stróż-powieść dokumentalna.pdf

Aby rozpocząć lekturę,

kliknij na taki przycisk ,

który da ci pełny dostęp do spisu treści książki.

Jeśli chcesz połączyć się z Portem Wydawniczym

LITERATURA.NET.PL

kliknij na logo poniżej.

Anita Janowska

...mój diabeł stróż

Listy Andrzeja Czajkowskiego

i Haliny Sander

Wydawnictwo „Tower Press”

Gdańsk 2001

Zamiast wstępu do wydania drugiego:

rozmowa Davida Ferré –

amerykańskiego biografa Andrzeja Czajkowskiego –

z Haliną Sander

D.F. Przeczytałem angielską wersję twojej korespondencji z Andrzejem: ...mój diabeł stróż –

skąd ten sataniczny tytuł?

H.S. Z listu Andrzeja. Pisał do mnie: „Jak wiesz, Rimbaud to... mój diabeł stróż”.

D.F. Dlaczego Rimbaud?

H.S. Bo był artystą, geniuszem, homoseksualistą; miał niezrównoważony charakter, cierpiał

na depresję... Słowem – ten tytuł to klucz do zrozumienia losu Andrzeja.

D.F. A jednak w pierwszym wydaniu książki kamuflowałaś sprawę homoseksualizmu.

H.S. To prawda: zamiast męskich imion, w listach figurowały bezpłciowe literki. Kto chciał,

wyobrażał sobie w ich miejsce kobiety, kto wolał – mężczyzn.

D.F. Absurd, pruderia, hipokryzja. Przecież to książka psychologiczna, a nie podręcznik

budowy mostów! Złożyłaś hołd wszystkim obskurantom, przekonanym, że

homoseksualizm to wybór. G r z e s z n y wybór.

H.S. Nikomu hołdu nie składałam, myślałam tylko: „mądry zrozumie, głupi nie musi

wiedzieć”. O co jeszcze masz pretensję?

D.F. O to, że wasza korespondencja dzieje się p o z a historią. Nawet w Stanach głośno było

o polskim październiku ’56, haniebnym marcu ’68, o „Solidarności”, stanie wojennym,

a w książce tylko nieśmiałe wzmianki. Nic was to nie obchodziło?

H.S. Oczywiście, że obchodziło, ale gdybyśmy pisali o polityce, miałabym na głowie

facetów z Urzędu Bezpieczeństwa. Krótko mówiąc: Andrzej był „uciekinierem” z

Polski. Każdy uciekinier był potencjalnym szpiegiem. Listy Andrzeja często

przychodziły w foliowych koszulkach z nadrukiem przesyłka nadeszła z zagranicy w

stanie uszkodzonym. Czasem pisywaliśmy do siebie szyfrem, zwłaszcza w roku ’68. Ale

tego ani cenzor, ani czytelnik nie mógłby zrozumieć. Dlatego nie ma tych listów w

książce.

D.F. Rozumiem. A więc zmieńmy temat. Opowiedz, jak poznałaś Andrzeja. Skąd wzięła się

ta niezwykła przyjaźń, która graniczyła z miłością, czy udawała miłość. Jak to się

zaczęło?

H.S. Wszystko, co działo się między nami, było albo zabawne, albo smutne. A zaczęło się

zabawnie – na balu kostiumowym w warszawskim konserwatorium. Byłam bez

przebrania, w długiej czarnej sukni, on – w czarnym garniturze. Ktoś nas sobie

przedstawił: „To jest Halina, nasza nowa studentka, a to Andrzej Czajkowski”. Był już

wtedy sławny. Mówiono, że wrócił z Francji ze złotym medalem paryskiego

konserwatorium, że ma dopiero siedemnaście lat, że za dwa lata, w ’55 roku, zagra na

konkursie chopinowskim itd. Przyglądałam mu się onieśmielona, a on lustrował mnie w

dziwny sposób, jak krawiec, który „na oko” ocenia wymiary klientki. Nieoczekiwanie

chwycił mnie za rękę i pociągnął za sobą. Wylądowaliśmy w klasie lekcyjnej. Stał tam

fortepian. Z przerażeniem pomyślałam: „Boże, on mi teraz każe grać”. Ale nie, Andrzej

powiedział: „Rozbierz się”. Osłupiałam. Powtórzył: „Rozbierz się”. A widząc, że dalej

nie rozumiem, dodał głosem cierpliwego belfra: „To jest bal kostiumowy. Możemy

zamienić ubrania”. No i przebraliśmy się. Fortepian służył za parawan. Pasowało mu

wszystko, nawet moje sandałki. W jedwabnej sukni, długich kolczykach, czerwonej

apaszce na głowie i w barwnym makijażu przypominał operową Carmen. Był

prześliczny! Weszliśmy na salę i wtedy... Ale nie zrozumiesz komizmu sytuacji, bo to

były jeszcze lata stalinowskie w Polsce... A Andrzeja zaprosił do tańca, wziął w

ramiona, całował po rękach... pierwszy sekretarz warszawskiego oddziału naszej

komunistycznej robotniczej partii! Myślał, że Andrzej jest studentką, piękną

śpiewaczką. Koledzy chichotali. Andrzej bawił się cudownie.

D.F. I już wtedy się w nim zakochałaś?

H.S. Chyba tak, bo nie mogłam się doczekać następnego spotkania. A następne spotkanie...

Tak, to było w trolejbusie, takim cichym elektrycznym autobusie. Jechaliśmy na

wykłady. Tłok był straszny i nagle słyszę z drugiego krańca wozu: „Halinko, to ty?!

Gdzie się podziewałaś? Myślałem już, że umarłaś!” Ludzie w trolejbusie patrzą

zaciekawieni, uśmiechają się, szepcą. A jemu jeszcze mało, chce ich wprawić w

osłupienie, krzyczy: „Halinko! Czy chcesz mieć dużo dzieci?” Czerwienię się i milczę.

Ludzie wokoło coraz bardziej rozbawieni, coraz głośniej chichoczą. Wysiadam w

popłochu. Na ulicy on bierze mnie pod rękę i z powagą powtarza: „Ja serio pytam: czy

chcesz mieć dużo dzieci”? Czuję się jak rak w ukropie, z trudem wyduszam: „Chyba

tak...” A on głosem smutnym: „Ach, jaka szkoda. Bo widzisz... Chciałem się z tobą

ożenić, ale skoro tak, to nie mogę. Będę kompozytorem, wielkim kompozytorem. W

moim domu musi być spokój, cisza. Żadnych dzieci!” Puścił moją rękę i pobiegł na

wykład Byłam wściekła na siebie. Mogłam przecież powiedzieć: „Chcę mieć jedno

dziecko” albo: „Możemy zamieszkać osobno”. Ale jeśli to były kpiny? Tylko kpiny O...

wtedy należało mu przypomnieć o dzieciach Bacha. Miał ich ponad dwadzieścioro!

D.F. Jak doszło do tego, że zamieszkałaś z Andrzejem?

H.S. Po konkursie chopinowskim (wtedy babcia Andrzeja już nie żyła) on poczuł się bardzo

samotny. Lubił być ze mną, wolał niż z innymi przyjaciółmi. Chyba już wtedy wiedział,

że go kocham i nigdy kochać nie przestanę

D.F. Chyba tworzysz mity! Przecież nie zdecydowałaś się na p r ó b ę związku z nim. Gdy

chciał cię mieć w Paryżu, gdy chciał mieć z tobą dzieci, tyś nieoczekiwanie wyszła za

mąż.

H.S. To było najlepsze, co mogłam zrobić i dla niego, i dla siebie. Przecież on by mnie

znienawidził! Poczucie winy przemieniłoby się w niechęć i agresję. Myślę, że

uratowałam z tej naszej dziwnej historii wszystko co dało się uratować.

D.F. Powiedz jeszcze na koniec, czy nowa wersja książki będzie wersją skróconą

H.S. Tak, ale też i uzupełnioną.

D.F. O listy bardziej osobiste?

H.S. Tak. Po przeczytaniu twojej książki The Other Tchaikowsky przypomiało mi się, co

mówił sam Andrzej: „Pisać trzeba prawdę, z odwagą, nie cofać się przed niczym – jak

Proust”.

D.F. Wiem, że ...mój diabeł stróż miał dobre recenzje. Jaka recenzja ucieszyła cię

najbardziej?

H.S. Recenzja z „Gazety Wyborczej”. Pisarka polska, Anna Bojarska, pięknym poetycznym

stylem zaganiała wszystkich do czytania Diabła . Ale chyba nie mniej niż recenzje,

cieszyły mnie listy od czytelników. Zwłaszcza jeden z nich, od ucznia szkoły

hotelarskiej, Sławka Klekowskiego z Radomska; gdy pisał swój list, miał

dziewiętnaście lat. Wyznał że w pewnej chwili chciał odłożyć książkę, bo pokochał

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: