SKRYPT Z HISTORII KOŚCIOŁA
Teza 1 à Reformacja, krytycyzm i pesymizm, Erazm z Rotterdamu, sytuacja polityczno-ekonomiczna cesarstwa, teologia, papiestwo, klasztory.
Wybuch reformacji
Początek rozłamu – ogłoszenie przez Lutra swych tez 1517
· Ogłoszono odpusty dla tych wszystkich, którzy zgłoszą ofiary na budowę bazyliki św. Piotra
· Polaryzacja pomiędzy zwolennikami Lutra a teologami
Ø Luter redukuje liczbę sakramentów
Chrzest eucharystia pokuta
31 X 1517 Luter przedstawia arcybiskupowi magdeburskiemu 95 tez
Krytyka Lutra:
- instytucji papiestwa
- tworzy pisma anty rzymskie
- błędem jest, by władza duchowna była nad władzą świecką
- zwolennik koncyliaryzmu
- wciela w życie indywidualizm (odrzuca autorytet nauczycielski Kościoła)
- odrzuca takie dogmaty jak: kapłaństwo, małżeństwo
- odrzuca sens Mszy Świętej jako ponowienie ofiary Chrystusa (tylko wspominanie)
- jeden z pierwszych, który zrezygnował z celibatu
1521 Edykt Wormacki wydany na sejmie krajowym
- Luter miał kilka dni na odwołanie tez (nie zrobił tego i uciekł)
- każdy kto wspiera Lutra i mu pomaga zostaje ukarany
- ekskomunika Marcina
1523-24 Wojny chłopskie w zachodnich Niemczech
- chcieli m.in. wolnego głoszenia Słowa Bożego
- zwrócili się do Lutra, by wsparł ich powstanie
- Marcin zamiast im pomóc opowiedział się po stronie rycerstwa, szlachty i mieszczaństwa
- nastąpiła wojna domowa, jej skutki:
super intendenci kościół luterański stał się
(świeccy, którzy kościołem mieszczańskim
kontrolowali Kościół)
- szybki postęp reformacji
- powstanie zostało stłumione, a luteranizm stał się religią bogatych
1525 Hołd Pruski Albrecht Hohenzoler ogłasza Prusy państwem świeckim
- pierwsze, jednolite państwo luterańskie
1529 sejm w Spiże Karol V próbuje przywrócić jedność w kościele niemieckim (problem go przerasta) à początek nazwy Protestanci
- zaczynają się pierwsze wojny religijne
Krytycyzm i pesymizm
1) Humanizm uczy ludzi krytycznego myślenia
- humaniści krytycznie spoglądali na niedomagania Kościoła; nastawieni krytycznie do autorytetów (w tym także do tych kościelnych) bezkrytycznie spoglądali na własne postępowanie
- humanizm zrodził świadomość nowych czasów i nowe pojęcie reformy Kościoła (w mentalności wielu humanistów dotychczasowy Kościół utożsamiał się z tym, co dawne, chętnie więc przyjmowali oni nowy model Kościoła w wydaniu reformacji)
- rozbudzona przez humanizm tęsknota za wolnością wydawała się być spełniona w reformacji, która tak silnie akcentowała wolność jako prawo każdego chrześcijanina. Humanizm obejmował wszakże elitarne grupy ludzi.
2) Pesymizm
- w kazaniach, sztukach widowiskowych, śpiewie kościelnym, obrazach i rycinach przedstawiano apokaliptyczne nieszczęścia, grożące człowiekowi
- istniała wielka śmiertelność ludzi, szczególnie niemowląt i dzieci (ok. 50%),
spowodowana najczęściej epidemiami, które wybuchały na skutek głodu po klęskach nieurodzaju, albo na skutek tzw. morowego powietrza.
- atmosfera oczekiwania na koniec świata.
Erazm z Rotterdamu
Mnich żyjący poza klasztorem, teolog, filolog i literat, zwany księciem humanistów, nie żywił życiowego pesymizmu, ani eschatologicznego
- krytycznie odnosił się do ujemnych objawów ówczesnego życia kościelnego
- piętnował skostnienie scholastyki i szkolną uczoność teologów
- spełnienie reformy kościelnej widział przede wszystkim przez wychowanie i podniesienie poziomu intelektualnego chrześcijan
W 1504 wydaje Enchiridionie, w którym przedstawia chrześcijanina wykształconego jako ideał człowieka
Wystąpił więc ze swoim traktatem O wolnej woli przeciw rozprawie Lutra O woli niewolnej.
Oznaczało to rozejście się ich dróg na terenie nauki. Erazm poniechał wówczas swej rezerwy wobec doktryny Lutra
- Erazm do końca życia liczył na możliwość pojednania się katolików z protestantami przez
dysputy i wyjaśnienia sprzeczności
- głosił, że dla prawdziwego chrześcijanina sakramenty, stan kapłański i urzędy kościelne nie są nieodzowne
- tak się złożyło, że umarł w Bazylei po zaprowadzeniu tam reformacji, nie został więc opatrzony ostatnimi sakramentami. Nigdy wszakże nie zerwał z Kościołem katolickim.
Sytuacja ekonomiczno – polityczna cesarstwa
Pierwsza połowa XVI wieku to wzrost gospodarczy Europy, jednak drastycznie wzrosły ceny żywności
- chłopi, nękani wielką śmiertelnością swych dzieci i częstym brakiem rąk do pracy, boleśnie odczuwali ciężar świadczeń na rzecz pana i Kościoła
- właściciele ziemscy dążyli do powiększenia powinności chłopskich
- miasta, bogacące się na handlu i rzemiośle, przeżywały napięcia społeczne wskutek wzrastającego zróżnicowania stanu mieszczańskiego
- plebs miejski, choć także należał do bractw kościelnych, odczuwał nieraz wrogość do bogatego kleru i zasobnych - w jego mniemaniu - klasztorów
- bogaci mieszczanie byli hojni dla Kościoła, uposażając altarie i szpitale parafialne, lecz pragnęli zmniejszenia przywilejów kleru, zwłaszcza zniesienia jego wolności od podatków i sądownictwa miejskiego, zwiększenia zaś swoich uprawnień w Kościele
- rycerze byli stanem najbardziej niezadowolonym z istniejącej sytuacji społeczno-ekonomicznej. W całej Europie zachodniej przeżywali oni kryzys wskutek zmian w technice prowadzenia wojen
Książęta nie stronili od zajmowania majątków kościelnych i powiększania swych uprawnień w Kościele, ale widzieli w reformacji przede wszystkim dodatkową szansę rozszerzenia-i umocnienia swej władzy terytorialnej, kosztem cesarstwa i Kościoła.
Cesarstwo było osłabione wielu przyczynami i na wielu płaszczyznach. Maksymilian I (1508-1519) na próżno starał się wzmocnić centralną władzę państwową. Opór książąt sprawił, że zdołał zorganizować jedynie najwyższy sąd Rzeszy.
Teologia i papiestwo
Papiestwo, osłabione w ubiegłym stuleciu wielką schizmą zachodnią i koncyliaryzmem, musiało na korzyść władców czynić w konkordatach ustępstwa ze swoich praw i uprawnień biskupów. Nie rezygnowało natomiast z rozbudowanego w okresie awiniońskim systemu fiskalnego, a nawet go rozwijało, potrzebując środków materialnych na renesansowy mecenat i obronę własnych politycznych interesów w Italii.
Reforma kurii rzymskiej była konieczna, by usunąć zgubny system fiskalny i błędną praktykę obsadzania odgórnie stanowisk kościelnych w diecezjach. Przywileje, dane władcom w konkordatach lub tolerowane w ich pragmatyce władzy, nie pozwalały na stosowanie wielkich wymagań od kandydatów na biskupstwa, zwłaszcza że często nadawano je duchownym w nagrodę za służbę na dworze papieskim, cesarskim lub królewskim, co we Francji i Anglii stało się regułą.
Klasztory
Klasztory znajdowały się w specyficznej sytuacji, różnej dla zakonów mniszych reguły benedyktyńskiej i dla zakonów żebraczych. Opactwa pierwszych zakonów były dość często w rękach tzw. opatów komendatoryjnych, biorących dochody, a nie przebywających w klasztorach. Demoralizowało to zakonników, którzy z kolei nie dbali o wspólne życie i modlitwy chórowe, chętnie też zatrzymywali odziedziczoną po rodzicach prywatną własność.
Zakony żebracze, z których każdy posiadał klasztor w większych miastach, wyzwalały krytykę przez stałe zbieranie ofiar i uchybienia w zachowaniu klauzury, przez porzucanie życia zbiorowego i zaniedbywanie nauki, choć miały one swoich profesorów na katedrach uniwersyteckich.
Kler diecezjalny żywił do nich pretensje za uprawianie po swojemu duszpasterstwa i kształtowanie swoistej pobożności.
Teza 2. Marcin Luter, tezy o odpustach, dysputy i zwolennicy, zerwanie z Kościołem, edykt wormacki.
MARCIN LUTER i TEZY O ODPUSTACH
Ø Niemiecki reformator religijny, mnich augustiański, doktor teologii. Autor 95 tez potępiających praktykę sprzedaży odpustów, w których odrzucał możliwość odkupienia łaski bożej.
· Do nauki Lutra odwołuje się Kościół ewangelicko - augsburski, zwany potocznie Kościołem luterańskim.
· Ożenił się z zakonnicą!
Ø Od ODPUSTÓW zaczął się spór Lutra z Kościołem. Odpusty były powszechną
praktyką Kościoła od XI . Kapłani akcentowali przesadnie ofiary, składane z tej okazji, (gdy pieniądz orzeknie w skarbonie, już dusza siedzi na Abrahama łonie).
o Kaznodzieją głoszącym odpusty w Brandenburgii był dominikanin Johann Tetzel.
Według Lutra kupowanie odpustów było lekceważeniem pokuty jako obowiązku chrześcijanina.
Ø W 1517r. w Wittenberdze ogłosił swoje 95 tez (datę tę uważa się za początek reformacji na zachodzie Europy!)Za czyn ten został ekskomunikowany.
o Obłożony klątwą sformułował podstawowe zasady:
§ Biblia jest najwyższym autorytetem w sprawach wiary i życia chrześcijańskiego i nie może ona podlegać dogmatycznym interpretacjom ani papieża, ani instytucji Kościoła.
§ Jedynie pismo
§ Jedynie Chrystus (brak kultu świętych)
§ Jedynie łaska (dobre uczynki nie są drogą do zbawienia)
§ Jedynie słowo
§ Spowiedź jest wymysłem.
DYSPUTY I ZWOLENNICY
o Luter, na wypadek papieskiej ekskomuniki, złożył apelację do soboru. Polityczne względy skłoniły papieża, by przez rok zaniechać dalszego postępowania przeciw Lutrowi.
o Andrzej Karlstadt (kumpel Lutra) ogłosił 12 tez do dysputy. Odbyła się ona na uniwersytecie lipskim przy udziale Lutra, który na tezy Ecka przygotował antytezy.
· Dysputa lipska (1519) miała za przedmiot prawo Boże, prymat papieski i autorytet soboru.
§ Eck wypowiedział pogląd, że nauka Lutra przeciw Boskiemu ustanowieaiu prymatu stawia go na równi z Husem, którego potępił sobór w Konstancji, Luter replikował tezą o omylności także soborów powszechnych, gdyż jedynym i nieomylnym źródłem wiary jest Pismo Święte. Jego zasada sola Scriptura została teraz definitywnie określona. W niej zawarł także pogląd, że Pismo Święte jest jasne samo w sobie i nie potrzebuje żadnego kościelnego autorytetu do wyjaśniania jego sensu.
ZERWANIE Z KOŚCIOŁEM
· Bulla Exsurge Domino (06.1520) potępiała 41 zdań Lutra dosłownie cytowanych, z określeniem, że są heretyckie, błędne, złośliwe, obraźliwe i sprzeczne z nauką katolicką. Bulla aż do soboru trydenckiego pozostała jedyną oficjalną wypowiedzią Kościoła o niej.
· Luter zorganizował ( 10.1520) spalenie bulli oraz księgi prawa kościelnego i pism swoich przeciwników. Na oczach tłumnie zgromadzonych studentów i innych ludzi rzucił w ogień bullę. Nie ulega wątpliwości, że przez to zademonstrował swoje zerwanie z Kościołem, który pogardliwie nazywał papistycznym.
· Ekskomunika na Lutra została ogłoszona (3.01.1521) w bulli Decet Romanum Pontificem. Jej ogłoszenie, wraz z wcześniejszymi pismami i wystąpieniami Lutra, doprowadziło do szczytowego roznamiętnienia umysłów w Niemczech i wzrostu wrogości wobec papiestwa.
EDYKT WORMACKI
Ø Ponieważ ekskomunikowany Luter powinien być ukarany według prawa państwowego, przybył on na przesłuchanie, na które wezwał go Karol V (1521r.).
o Sejm nie przesłuchał Lutra, lecz zadano mu pytania, czy przyznaje się do pism, wydrukowanych pod jego nazwiskiem, i czy jest gotów odwołać zawarte w nich błędy. Luter nie odwołał niczego!
o Luter, aby uniknąć kary wyjechał szybko z Wormacji, a przyjaciele upozorowali jego porwanie i ukryli go.
Ø Według zapowiedzi, Karol V wydał na sejmie (26.05.1521) edykt wormacki: był skierowany przeciw Marcinowi Lutrowi i jego zwolennikom. Na podstawie edyktu spalono pisma Lutra i jego zwolenników oraz zakazano drukowania książek w całej Rzeszy bez cenzury wydanej przez biskupa. Luter i jego zwolennicy skazani zostali na banicję.
Teza 3.Rycerstwo i wojna chłopska, Protestanci w Spirze, augsburskie wyznanie wiary, wojna szmalkaldzka, Interim i pokój augsburski.
Rycerstwo i wojna chłopska
v Pod przywództwem Franciszka Sickingena rycerstwo w znacznej części włączyło się do ruchu reformacyjnego. Zapowiadali, że uwolnią chłopów od ciężkiego, niechrześcijańskiego prawa klechów i przywrócą im ewangeliczną wolność. Wyprawa się nie udała, Sickingen został zmuszony do kapitulacji.
§ Przyjmuje się, że odtąd rycerstwo przestało się liczyć jako polityczna siła Niemiec.
Wojna chłopska (1523-1524)
...
jolaaauksw