Hakuin i zen Rinzai.pdf

HakuiniZenRinzai

„theZenMasterHakuin.SelectedWritings”/Introduction

PhilipB.Yampolsky

przekładnaj¦zykpolski: RafałChłopek

SkładwykonanowprogramieL A T E X2 "

Tekstjestdost¦pnypodadresem mahajana.net

KapłanHakuin»yj¡cywpołowieokresuTokugawajestznanyjakoosoba,któraodro-

dziłaZenRinzai.Wszyscywspółcze±nimistrzowieRinzais¡jegospadkobiercami.System

rozwini¦typrzezHakuinaijegouczniów,ichpodej±ciedoZenjakoszkołybuddyzmu

orazmetodysłu»¡cedojegoopanowania,składaj¡si¦naZenRinzainauczanyobecnie

wklasztorach.HakuinoparłswojenaukinanaukachMistrzaokresuSung—Hs¨u-t’ang

Chih-y¨u(Kid¯oChigu,1185–1269),podtrzymuj¡cwswejszkolenaciskkładzionyprzez

MistrzaChih-y¨unastudianadkoanamiorazpo±wi¦cenieswegocałego»ycianapraktyk¦

Zen.

ebywyja±ni¢rol¦jak¡HakuinodegrałwodrodzeniutejszkołyZen,koniecznejest

krótkieprze±ledzeniehistoriiirozwojuZenwJaponii.Nachwil¦obecn¡,mo»emyzigno-

rowa¢wzmiankiowprowadzeniunaukZenwczasieokresówNaraiHeianizwróci¢uwag¦

naZenwokresieKamakura.

TradycjaZenmówio24szkołachi46liniachprzekazuZendoJaponii.Tatradycyjna

klasyﬁkacjajeststosunkowopó¹nejdatyizapewneniezawieraimionwszystkichmnichów

podró»uj¡cychmi¦dzyChinamiaJaponi¡.Zawieranatomiastimionamnichówjapo«-

skich,którzywyjechalistudiowa¢doChinorazimionachi«skichmnichów,wwi¦kszo±ci

uciekinierówprzedmongolskiminaje¹d¹cami,którzyprzywie¹linaukiZendoJaponii.Nie

wszystkieztychszkółiliniiprzekazuprzyczyniłysi¦dopowstaniaszkółZenwJaponii,

poniewa»cz¦±¢odpowiedzialnychzaniemnichówpozostałanieaktywna,leczinni,przez

czasdłu»szylubkrótszy,odgrywaliznacz¡c¡rol¦wjapo«skimZen.Tokrótkiewprowa-

dzenieniemo»ezawiera¢szczegółowychopisówskomplikowanychlosówró»norodnychlinii

przekazu,leczkrótkieomówienieichcz¦±cijestkluczowedlazrozumieniaprocesudzi¦ki

któremuZenrozwin¡łsi¦wJaponii,rozrósł,zanikn¡łizostałponownieprzywróconydo

±wietno±ci.

Powszechnew±ródjapo«skichhistorykówjestprzypisywaniewst¦pnegowprowadzenia

ZenosobieEisai(1141–1215)poniewa»toonzało»yłpierwsz¡±wi¡tyni¦.Mnichzeszkoły

Tendai,EisaiporazpierwszypojechałdoChinw1168roku,wramachkrótkiejpodró»y

do±wi¦tychmiejscszkołybuddyzmu,wktórejpraktykował.W1187wyjechałponownie

nadłu»szypobyt,wracaj¡cwroku1191jakoMistrzRinzaipotwierdzonyprzezHsu¨u-an

Huai-ch’ang(KianEsh¯o).W1194r.podj¡łprób¦zało»enia±wi¡tyniZenwKioto,ale

dostałurz¦dowyzakazjakowyniknaciskówwywieranychprzeztradycyjneszkołyZen,

zwłaszczaprzezo±rodekTendai—wMountHiei.Zdołałjednakzało»y¢±wi¡tyni¦Zen

wKyushu,apó¹niej,podpatronatemwojskowegorz¡duzKamakury,zakładał±wi¡tynie

wtymmie±cieiwKioto.

Byłobyjednakbł¦demrozpatrywanieEisaijedyniejakozało»yciela±wi¡ty«,wktó-

rychnauczanoZen.Pocz¡tkowonale»ałdoszkołyTendai,ajegocelemprawdopodobnie

byłoprzywróceniejejwcze±niejszej±wietno±ciiodrodzeniezwyczaju±cisłegoprzestrze-

ganiawskaza«buddyjskich.Zwieluksi¡»ekjakienapisał,tylkojednajestpo±wi¦cona

Zen;resztawwi¦kszo±citraktujeoTendaiijejezoterycznychaspektach.Y¯oj¯o-ry¯u—

szkołazało»onaprzezniego,jest±ci±leosadzonawtradycjiTendai,chocia»naukiprzeka-

zywanew±wi¡tyniach,którezało»yłipó¹niejprzekazywaneprzezjegouczniów,ł¡czyły

ezoterycznedoktrynyTendaizZen.

Wtymsamymczasie,wktórymEisaizajmowałsi¦propagowaniemnaukZenwraz

znaukamiTendai,innymnich,wywodz¡cysi¦zeszkołyHiei-zan,aktywnierozpowszech-

niałZen.Człowiekten—DainichiN¯onin(brakdat),byłMistrzemZen,któryosi¡gn¡ł

o±wieceniebezpomocynauczyciela.Abyobroni¢swojenaukiprzedzarzutemobraku

przekazu,wysłałdwóchspo±ródswoichuczniówdoChinzpisemn¡prezentacj¡swego

zrozumieniaZen.TaprezentacjazostałapotwierdzonaprzezznakomitegoMistrzaRinzai

okresuSung,któryodesłałportrety,wierszisłowauznaniadlaN¯onin’a.Naciski,które

doprowadziłydozakazaniaZenrozpowszechnianegoprzezEisai’awroku1194miałyrów-

nie»wpływnanaukiN¯onin’aijestprawdopodobne,»ejegoszkołamiaławJaponiiprzez

pewienokresznacz¡cywpływ.Ifaktycznie,kiedyNichirenwswejksi¡»ce Kaimokush¯o

skar»ysi¦,»edoktrynaCzystejKrainyiZenzalewakraj,wyra¹niepot¦pianaukiCzy-

stejKrainyH¯onen’aorazdoktryn¦ZenN¯onin’a.SzkołaN¯onin’a,nazywanaprzezinnych

NihonDarumash¯u,zostałapó¹niejwprowadzonaprzezjegoucznia—Kakuan’ado±wi¡-

tyniwmie±cieT¯onomine(obecnie:prefekturaNara).Szkołanieistniaładługo,poniewa»

jejbudynkizostałydwukrotniespaloneprzezmnichówzwi¡zanychzestarymiszkołami

miastaNara.Pó¹niejwieluuczniówtejszkołydoł¡czyłodogrupy,którapotemrozwin¦ła

si¦jakoszkołaS¯ot¯o.Byłw±ródnichKounEj¯o(1198–1280),którypó¹niejzostałDrugim

Patriarch¡Japo«skiejSzkołyS¯ot¯o.

Pierwszym,któryprowadziłreprezentatywn¡szkoł¦ZenwokresieSung,byłsławny

D¯ogen(1200–1253).Pocz¡tkowozwi¡zanyzeszkoł¡Tendai,studiowałwChinach,powra-

caj¡cdoJaponiiw1227roku.SweinstrukcjeotrzymałodMistrzazwi¡zanegozeszkoł¡

Ts’ao-t’unglubzeszkoł¡S¯ot¯o.WielunauczycieliZen,którzybyliaktywniwChinach

wtymczasie,ró»niłosi¦je±lichodziometod¦udzielaniainstrukcji,rzeczaminaktóre

kładlinacisk,orazstopniemzaanga»owanialiterackiegoipolitycznego.Jednakró»nica

jakawyra¹niesi¦zarysowaławJaponiipomi¦dzyRinzaiiS¯ot¯o,jakoodr¦bnymiszkołami,

tutajbyłaledwodostrzegalna.

D¯ogenbyłbardzokrytycznywobecwi¦kszo±ciZennapotkanegowChinachibyłotak

dopókiniespotkałsurowegonauczyciela,T’ien-t’ungJu-ching(Tend¯oNyoj¯o,1163–1228),

zaanga»owanegowtradycyjnystylZen,któryprzypadłdosercaD¯ogen’owi.Dokładne

szczegółyczteroletniegotreninguD¯ogen’apodkierunkiemJu-chinganies¡znane,ale

nale»yzało»y¢,»ewi¡załysi¦zdu»¡ilo±ci¡studiównadkoanamicharakterystycznych

dlaZenokresuSung.SamD¯ogenwpó¹niejszymczasieopracowałzbiórtrzystukoanów 1

iprawdopodobnieu»ywałichwpewnymzakresiewswoichnaukach.

Zró»nychpowodów,głównapracaD¯ogen’a— Sh¯ob¯ogenz¯o ,po±wi¦conawgłównej

mierzepolemicedoktrynalnejwewn¡trzS¯ot¯o,przezcałewiekibyławydanawbardzo

małejilo±cikopii.Byłastrze»onajakotajnyskarbiwydawanawformiemanuskryptów,

którychistniejekilkaró»nychwersji.RadaS¯ot¯obyłatakskutecznawchronieniutejpracy

przed±wiatłemdziennym,»ebyławstaniezabroni¢jejdrukowaniaodroku1722do1796.

W1796r.rozpocz¦topublikacj¦wersjiskładaj¡cejsi¦z95rozdziałówidoroku1811nie

zostałauko«czona.Chocia»niektórzyuczeniS¯ot¯ookresuTokugawastudiowalitenauki

ichwalilizało»ycielasamejszkoły,tojednakpozycjaD¯ogen’awhistoriiJaponiizostała

docenionadopierowXXwieku.

GdyD¯ogenpowróciłzChinw1227r.chciałniezwłoczniezało»y¢±wi¡tyni¦po±wi¦co-

n¡wył¡czniepropagowaniubuddyzmuwtradycjiZen,wktórejzostałwyszkolony.Jednak

niedokonałtego,zrobilitojegonast¦pcy.Uwa»aj¡c,»eatmosferaKiotoniesprzyjajego

celom,D¯ogenzwróciłsw¡aktywno±¢wodległyrejon—Fukuigdziezało»ył±wi¡tyni¦

w1243r.Wniejpo±wi¦ciłsi¦±cisłemuinstruowaniuswychuczniów.Leczwrazzprzed-

wczesn¡±mierci¡D¯ogen’a,jegogrupastraciłasw¡jednolito±¢,awewn¦trznekonﬂikty

doprowadziłydojejpodziału.Nast¦pcyD¯ogen’aniedługopotemwprowadzilidonauk

elementyezoteryczne,takiejakmodlitwyczyinkantacje.Za»yciaCzwartegoPatriarchy,

Keizan’aJ¯okin’a(1268–1325),S¯ot¯oprzestałokoncentrowa¢si¦jedyniewokółFukuiiroz-

przestrzeniłosi¦pokraju.LatamijałyaS¯ot¯ostałosi¦,wrazzeszkołamiShiniNichiren,

jedn¡zwielkichszkółJaponii.Dalejpost¦powałproceswł¡czaniatechnikzapo»yczo-

nychzezoterycznegobuddyzmu,aszkołaskierowałaswewysiłkinazakładanie±wi¡ty«

inawracanieludno±ci.

WiekiXIIIiXIVtookresstopniowegorozwojuRinzaiwKamakurzeiKioto.Wieluja-

po«skichmnichów,którzywyjechalidoChin,wywodziłosi¦zeszkołyTendailubShingon,

dlatego,powracaj¡c,popieraliZenzawieraj¡cyelementyezoteryczne.Inniprzywie¹lize

sob¡±cisł¡praktyk¦koanówcharakterystyczn¡wokresieSung.Wieluchi«skichmnichów,

którzyprzybylidoJaponii,prezentowałozdolno±ciliterackiesławnew±ródniektórych

szkółokresuSung.Zpowodutrudno±ciporozumiewaniasi¦Chi«czykówzJapo«czykami,

wi¦kszo±¢instrukcjibyłaprzekazywananapi±mieitapraktykaprzyczyniłasi¦dowzro-

stuznaczenialiteraturycharakterystycznegodlatychszkół.WszyscyadepciZen,którzy

wtymczasieprzybywalidoJaponii,bylizeszkołyRinzaizawyj¡tkiemdwóchmnichów

S¯ot¯o,którzyjednakniepodj¦liwysiłkuzało»eniawłasnychszkół,azamiasttegozwi¡zali

si¦ze±wi¡tyniamiRinzaiwKioto.MnisiZenwkrótcezyskalipatronatdworucesarskiego

orazszogunatuwKamakurzeipó¹niejwKioto,copozwoliłoimnaunikni¦cienacisków

wywieranychprzezstarszeszkołybuddyzmu.

1 Autentyczno±¢tegozbiorubyłaprzedmiotemsporów,jednakostatniozostałapotwierdzona

Mnisipodró»owalicz¦stopomi¦dzyKamakur¡iKioto,jednakju»wtymwczesnym

okresiejapo«skiegoZen,dostrzegalnajestró»nicapomi¦dzyZennauczanymwtychmia-

stach.TazKiotobyłabardziejskłonnadowprowadzaniaelementówdoktrynyezote-

rycznej,cobardziejodpowiadałodobrzewykształconymdworzanom.Znakomit¡postaci¡

po±ródmnichówwKiotobyłEnniBen’en(Sh¯oitsuKokushi,1202–1280)orazinnysławny

mnich,ShinchiKakushin(Hatt¯oKokushi,1207–1298),którzyzało»yli±wi¡tyni¦wmie±cie

Wakayamaleczmielicz¦stekontaktyzdworemwKioto.Obajł¡czyliZenzdoktrynami

ezoterycznymi,aShinchidodawałrównie»elementyzdoktrynyCzystejKrainy.Sytu-

acjawKamakurzebyłaniecoinna—znacznailo±¢mnichów,którzyprzybylitutaj,byli

uciekinieramizChin.

Zpowoduznacznejbarieryj¦zykowejorazdlatego,»eci,którychnawracali,wywodzi-

lisi¦przewa»niez¹lewykształconychwojowników,chi«scymnisimusieliprzystosowa¢

swenaukikoanówdopostacibardziejodpowiadaj¡cejichnowymjapo«skimuczniom.

Wybitn¡postaci¡tutajbyłLan-hsiTao-lung(RankeiD¯ory¯u,1213–1278)orazWu-hs¨ueh

Tsu-y¨uan(MugakuSogen,1226–1286).

Jednak»enajwi¦kszeznaczeniewhistoriiZenRinzaiwJaponiimaszkołazało»ona

przezNampoJ¯omy¯o(Dai¯oKokushi,1235–1309).Byłatotaszkoła,którejHakuinprzypi-

sujepocz¡tekswejliniiprzekazu;byłatoszkołaktór¡Hakuinodnowiłpookoło500latach

odjejwprowadzeniadoJaponii.Namporozpocz¡łswestudiapodkierunkiemLan-hsi

wKamakurze,pó¹niejwyjechałdoChinw1259,gdziestudiowałuHs¨u-t’angChic-y¨u.Po

powrociew1267sp¦dziłkilkalatwKamakurzeiponadtrzydzie±cilatwmie±cieKyushu.

Nast¦pniesp¦dziłznaczn¡ilo±¢czasuwKioto,aswe»yciezako«czyłwKamakurze.Na-

ukiNampozdaj¡si¦by¢wiernetym,którepoznałodswychchi«skichMistrzów.Kładł

nacisknakoanyiniewprowadzałelementówzaczerpni¦tychzinnychszkółbuddyjskich,

jaktocz¦stoczynilijemuwspółcze±ni.ZwieluuczniówNampo,najlepiejznanybyłjego

nast¦pca–Sh¯uh¯oMy¯och¯o(Dait¯oKokushi,1282–1338).Sh¯uh¯onigdyniepróbowałwy-

je»d»a¢doChin,po±wi¦caj¡csi¦studiomuswegoMistrzawJaponii.Pozako«czonych

studiachpozostawałwcieniuprzezwielelatbywko«cupojawi¢si¦jakonauczyciel.

Zwolennik±cisłejdyscypliny,byłprawdopodobnietym,któryuporz¡dkowałwJaponii

programsystematycznychstudiównadkoanami.Zało»ył±wi¡tyni¦—Daitoku-ji,wKio-

to,ajegospadkobierca—KanzanEgen(Mus¯oDaishi,1277–1360),zało»ycielkolejnej

±wi¡tyniMy¯oshin-ji,kontynuowałtradycj¦swegoMistrza.TaszkołaZenstałasi¦zna-

najakoszkoła ¯ O-T¯o-Kan 2 iprzetrwałaburzehistoriinast¦pnychwieków.Jejnaukis¡

zachowanepodzi±dzie«wZenieHakuina.

ZenotrzymałsilnewsparciezestronyrodzinyH¯oj¯owKamakurzeichocia»liniarodzi-

nyzostałazniszczonaw1333roku,toZennadalzyskiwałpopularno±¢nadworzeKioto

iw±ródszogunówzroduAshikaga.NajbardziejznanymMistrzemZenwczesnegookre-

suMuromachibyłMus¯oSoseki(Sh¯okakuKokushi,1275–1351).Mus¯o,któryzaczynał

odbuddyjskichdoktrynezoterycznych,pobierałnaukiulicznychmistrzówZenwKioto

2 Nazwa ¯ O-T¯o-Kanpochodzizezło»eniaimiontrzechwczesnychopiekunówtejszkoły–Dai ¯o Kokushi

(NampoJ¯omy¯o),Dai t¯o Kokushi(Sh¯uh¯oMy¯och¯o)i Kan zanEgen

iKamakurze.TakjakSh¯uh¯o,»yłpocz¡tkowowcieniubypotemwyłoni¢si¦jakojeden

znajaktywniejszychmistrzówZen.Przypisujemusi¦nawróceniesiedmiucesarzynaZen.

Wswychnaukachstarałsi¦ł¡czy¢Zenzdoktrynamiezoterycznymi.

Szkołazało»onaprzezMus¯oijegouczniówbyłabliskozwi¡zanaztym,coznanejest

jakoruchliteracki Gozanbungaku czyte»„LiteraturaPi¦ciuGór”.RegenciH¯oj¯ona±ladu-

j¡c±wi¡tynnysystemokresuSung,ustanowilipi¦¢±wi¡ty«—„gór”wedługichwa»no±ci

wrazzdziesi¦ciomapobocznymi±wi¡tyniamiwKiotoiwKamakurze.Byłatoskompli-

kowanametodaprzypisywaniaznaczenia±wi¡tyniomZenwtychmiastach.Systemten

zwielomawewn¦trznymiprzeobra»eniamibyłstosowanypó¹niejprzezszogunówzrodu

Ashikaga.WszystkieszkołyZenzaanga»owałysi¦wmniejszymlubwi¦kszymstopniu

wruchliterackizwi¡zanyztymsystememstopniowaniarang±wi¡ty«.Pó¹niejliteratura,

którarozkwitław±wi¡tyniachtychszkółzostałanazwana Gozanbungaku .

Olbrzymiailo±¢literaturyZenjakapowstałazarównowChinachjakiJaponiijest

niemalwył¡cznieliteratur¡wyja±niaj¡c¡naukiZeniBuddyzmujakocało±ci.Literatura

Pi¦ciuGórjestnatomiastodej±ciemodtakiegowzorca.Mus¯obył±wiadomyniebezpie-

cze«stwobecnychwtegotyputwórczo±ci.Wefragmencieznanymjako Sanne-inyuikai

ostrzega:

Mamuczniówtrzechrodzajów:takich,którzypo±wi¦cilisi¦zgł¦bianiuswej

natury,porzucaj¡cwszelkieprzeszkadzaj¡cesprawy—cis¡najwy»szejrangi;

tacy,którychpraktykaniejestczystaiktórzys¡zwolennikamiwszelkiego

rodzajustudiów,s¡±rednimiuczniami;tacy,którzysamizaciemniaj¡±wiatło

swegoduchaizaledwiesmakuj¡plwocinyBuddówiPatriarchóws¡najni»szej

rangi.

Je±liocenisi¦pó¹niejszyrozwójliteraturyGozan,oka»esi¦,»epomimokrytykiMus¯o

wobectych,którzyskupiliswewysiłkinaliteraturze,towła±nie„ogolenidyletanci”zdo-

minowaliZenwokresieMuromachi.Kapłanistalisi¦poetami,tworz¡cymiwj¦zykuchi«-

skim,pedantyczneinietraﬁaj¡cedowyobra¹nitwory,wymagaj¡cerozległychstudiów,

abyopanowa¢drobiazgowereguły,którymisi¦rz¡dziły.Napopularno±cizyskiwałyogrody

Zen;dziełasztukibyłyprzywo»onezChiniKorei;studiowanochi«sk¡poezj¦—pracehi-

storyczneitekstyneo-konfucjonistyczne.Edukacjafaktycznieznalazłasi¦wr¦kachszkół

Zen.W±wi¡tyniach,tajnezapiskizrozmów—wywiadówzwi¡zanychzestudiamikoanów

(znanejako missan-ch¯o )byłyrozpowszechnianeistałysi¦narz¦dziemliterackimiedu-

kacyjnymzamiastmetod¡praktykiZen.WszystkieszkołyZenzaanga»owałysi¦wtego

typupraktyki.Mnisistawalisi¦poetamiizacz¦liporzuca¢±wi¡tyniewkraczaj¡cw»ycie

±wieckie.GdymnisiZenzaj¦lisi¦aktywniej±wiatowymisprawami,±wiecki±wiatbardziej

zainteresowałsi¦Zen.Niebyłtoju»jednak±wiecki±wiatwysokourodzonychdworzan

iurz¦dnikówponiewa»edukacjastałasi¦szerzejdost¦pnawokresieMuromachi.Zainte-

resowaniepoezj¡,sztuk¡,teatremiceremoni¡piciaherbatyodzwierciedlalepiejwy»szy

poziomedukacjini»zainteresowanieZen.Chocia»atmosferaZenprzenikaj¡casztuk¦mia-

ławielewspólnegozzaj¦ciamimnichóww±wi¡tyniach,jednakniewieleł¡czyłoj¡zZen

jakopraktyk¡.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: