Anaksymander z Miletu (608 – 547 r. p.n.e.)

·         najważniejsze dzieło – „O przyrodzie”

·         był uczniem Talesa i kontynuował jego badania nad zasadą świata

·         „wszystko albo jest zasadą, albo pochodzi od zasady” – dlatego zasadą jest bezkres (opeiron), gdyż gdyby miał zasadę, to byłby przez nią ograniczany

o                                 zgodnie z zasadami mitologicznymi, bezkres wyłania się z chaosu, a wszystko co istnieje, wyłania się z bezkresu

o                                 wyłanianie się jest transformacją – jej efektem jest powstawanie przeciwieństw, bo natura jest sprzeczna wewnętrznie

§                                                          wyłanianie się jest ponadczasowe

§                                                          transformacja trwa nieustannie

§                                                          siłą sprawczą wyłaniania się jest ruch

·         powstanie świata – świat wyłonił się poprzez wydzielenie przeciwieństw (ciepło – zimno), a następnie stanów skupienia

o                                 ziemia jako najcięższa skupiła się w środku, naokoło powstały lżejsze stany

o                                 woda wyschła, tworząc w niektórych miejscach ląd

o                                 ogień rozerwał się w powietrzu i utworzył ciała niebieskie

jest to pierwsza niemitologiczna koncepcja powstania świata, jednak nie jest wolna od pewnych nawiązań do mitologii, jak choćby objaśnianiem powstania świata poprzez antagonizmy pomiędzy rodzącymi się bogami

Anaksymenes (585 – 525 r. p.n.e.) i szkoła elejska

·         Anaksymenes pochodził z Miletu i był uczniem Talesa i Anaksymadra – przejął po nich problem analizy zasady świata

·         świat i przyroda są w nieustannym ruchu

o                                 wszystko, co istnieje, pulsuje nieustannym życiem, znajduje się w nieustannej transformacji żywiołów

§                                                          ogień > powietrze > woda > ziemia

§                                                          transformacja związana jest z istnieniem określonego ładu, który oparty jest na przekształcaniu żywiołów

§                                                          symbolem naszej planety jest kwadrat transformacyjny, na wierzchołkach którego znajdują się ogień, powietrze, woda i ziemia

o                                 nieustanny ruch możliwy jest tylko dzięki kursowaniu powietrza

o                                 przyczynami powodującymi zmiany w przyrodzie są zmiany w powietrzu             

§                                                          ruch powietrza, nieodłączny od materii, powoduje zbliżanie się i oddalanie części powietrza

§                                                          ciepło i zimno powodują zmiany w stanie powietrza

·         zasadą świata jest powietrze, pozostające w nieustannym ruchu i poruszające pozostałą materią

o                                 zasadą wszechświata może być tylko materia, która zdolna jest zmieniać stany skupienie

§                                                          wszelkie inne stany skupienia są po prostu inną postacią powietrza – w innym zagęszczeniu i temperaturze

§                                                          umacnia to tylko twierdzenie o jedności przyrody – wszystko zbudowane jest z tej samej, ale mogącej zmieniać postać, materii

o                                 powietrze wypełnia bezkres i stanowi siłę, która ożywia wszechświat

o                                 utożsamienie duszy z powietrzem – tak jak dusza rządzi człowiekiem, powietrze rządzi kosmosem

o                                 powietrze było uznawane przez Anaksymenesa za boski byt obdarzony inteligencją

Artur Schopenhauer (1788 – 1860)

·         koncepcja przyrody jako jedności biegunowych przeciwieństw

Schopenhauer, Artur (1788-1860)

Życie

ur. w Gdańsku, syn kupca i literatki, studia na różnych uniwersytetach,

mieszkał w Weimarze w poliżu Goethego,

podrożował po Włoszech (miał urozmaiconą młodość),

Berlin- wcześnie wydał główne dzieło i habilitował sie, ale dzieło nie znalazło oddzwięku a wykłady nie przyciągnęly słuchaczy (panuje doktryna heglizmu), 1831- cholera- opuszcza miasto i porzuca docenturę

Frankfurt nad Menem- mieszka do końca życia jako prywatny uczony, odosobniony, rozgoryczony, zagniewany na świat, niezadowolony z losów            niezadowolony, pesymistyczny pogląd na świat

głęboko przywiązany do życia,                                                                      głosi pogardę dla życia

uzależniony od zdania innych i poklasku                                                    i ludzi             

Dzieła

Świat jako wola i wyobrażenie

O wolności ludzkiej woli

(piękny styl, prostota myśli, zgodność ze zdrowym rozsądkiem)

Poprzednicy

Kant- punkt wyjścia

przyrodnicza, zwłaszcza fizjologiczna wiedza XIX w.

filozofia indyjska

(wiele wspólnego z filozofią  VIIIw.- Wolter, Diderot, Helvetius)

(biegunowo przeciwni- Fichte, Schelling, Hegel)

(+jego wielbicielem Nietsche)

Poglądy

1.      Fenomenalistyczna teoria poznania– „Świat jest moim wyobrażeniem”- hasło wzięte z Kanta, ale rozumiane w sposób uproszczony- tzn. umysł nie kopiuje rzeczy, lecz zabarwia je swoją własną naturą. toteż zawsze poznajemy jedynie zjawiska. A (zgodnie z filozofią ind.) zjawiska to tylko złuda

2.      Metafizyka irracjonalno-woluntarystyczna – jak możemy dojść do prawdy, przebić sie przez te złudzenia:

a.        na drodze poznania obiektywnego, biorąc za punkt wyjścia wyobrażenie, nigdy poza nie nie wyjdziemy, zawsze pozostaniemy przy zjawiskach, przy zewnętrznej stronie rzeczy i nie wniknieemy do ich wnętrza (z Kanta)

b.       ale  my jesteśmy nie tylko poznającymi podmiotami, ale też przedmiotami do poznania, sami jesteśmy rzeczami w sobie. I dlatego do istoty rzeczy, do której nie możemy dojść z zewnątrz możemy dojść od wewnątrz, rzecz sama o sobie może uzyskać samowiedzę

c.        samowiedza zaś poucza nas, że jesteśmy wolą, to jedyne, co nam bezpośrednio dane, wszystko inne jest nam dane tylko  w wyobrażeniu, a więc jako zjawisko,

bezpośrednie doznanie woli- jedyna droga do prawdy,

świat jest wolą i wyobrażeniem – wewnętrzną istotą jego jest wola, a zewnętrznie przejawia się jako wyobrażenie, wola jest osnową przyrody (siły, które działają w przyrodzie są jej objawami, trzeba pojmować przyrodę poprzez wolę, tak jak trzeba pojmować to co dane pośrednio przez to, co dane bezpośrednio)

d.       wola jest irracjonalna , jest popędem działającym ślepo i bez celu (św. Augustyn, Duns Szkot, Kartezjusz- chrześcijańscy metafizycy woluntarystyczni- też uważali wolę za osnowę, ale pojmowali ją jako czynnik rozumny, rozum praktyczny, celowo kierujący irracjonalnymi przeżyciami)

e.        metoda w filozofii:

bezpośrednia introspekcja

(nie dialektyka, jak u Hegla - bo osnowa świata jest irracjonalna,

nie doświadczenie – bo zewnętrzne, poznaje tylko zjawiska)

3.       Pesymistyczny pogląd na świat, etyka współczucia i estetyka kontemplacyjna

a.        na dnie wszystkich rzeczy jest bezrozumny, działający bez celu i nie znający ukojenia popęd, towarzyszy mu ciągłe poczucie braku, niezaspokojenia i niezadowolenia; dążymy do szczęścia, a nie możemy go osiągnąć, dążymy do tego, żeby utrzymać życie, ale to też jest nieosiągalne

życie schodzi na drobnych troskach i zabiegach, np o jedzenie i miłość

towarzyszy nam nieustanny lęk, np. przed śmiercią

człowiek szuka ulgi i pociechy w filozfii i religii, wytwarza majaki i złudzenia aby ujść swego losu, ale na próżno

w tych warunkach życie jest męką (jak u Pascala, ale tamten znajdował ukojenie w wierze)

b.       dwa sposoby przeciw męce życia

i.   etyka współczucia – widok męki innych ludzi musi wzbudzać w nas współczucie (etyka chrześcijaska), jest ono czynnikiem wyzwolenia- przejąwszy się cierpieniem cudzym, odrywamy się i wyzwalamy od własnego, przez wyzbycie się pożądań i potrzeb możemy oderwać się od świata, stać mu się obcymi i wyzwolić z cierpienia jakie niesie (filozofia indyjska)

ii. sztuka i kontemplacja – dzięki zatopieniu się w pięknie ustaje działnie popędów i woli – jest ona bezinteresowna i wyzbyta pożądań

daje nie tylko ulgę ale i najwyższe poznanie: zatrzymuje zmienność, przepływ obrazów rzeczy, tylko tak można poznać wieczne idee stanowiące wzór i osnowę rzeczywistości

Arystoteles (384 – 322 p.n.e.)

·         jako pierwszy filozof wyszedł najpierw od teorii poznania, a dopiero potem przeszedł do teorii bytu

o                                 ludzie nie posiadają wspomnienia świata idei – cała ich wiedza pochodzi z doczesnego doświadczenia

o                                 ludzie rodzą się z niezapisanym umysłem, który zapełnia się myślami na skutek codziennych doświadczeń życiowych

o                                 myśli żyją własnym życiem, dlatego niekiedy ulegają deprawacji i wypaczeniom

·         logika – nauka o myśleniu jako takim

o                                 metodologia

§                                                          podział sposobów myślenia na indukcyjny i dedukcyjny

§                                                          podział zdań i ich relacji

§                                                          sylogizm wraz z kompletną teorią

§                                                          4 podstawowe zasady poprawnego formułowania twierdzeń

o                                 zasady naukowego myślenia

§                                                          wychodzenie z jak najmniejszej ilości założeń pierwotnych, które znajduje się poprzez myślenie indukcyjne

§                                                          tworzenie w oparciu o te założenia ścisłej teorii posługując się myśleniem dedukcyjnym

§                                                          ostateczne weryfikacja teorii poprzez konfrontację wniosków z niej wynikających z faktami

·         teoria bytu

o                                 odrzucenie dualizmu materii i idei

o                                 forma – nadaje kształt i postać materii – forma nie może istnieć bez materii, materia bez formy byłaby chaosem

o                                 materia nie jest zdolna do ruchu i przemian, jest tylko potencją, możliwością zaistnienia pewnego bytu – to, co zmienia się naprawdę, to forma

o                                 nie można poznać czystej materii, tylko jej formy, gdyż mają one charakter idealny i podlegają regułom logiki i racjonalności

o                                 hierarchia bytów

§                                                          uszeregowanie stworzeń i elementów świata ożywionego od najbardziej, do najmniej skomplikowanego

§                                                          im więcej w danym bycie formy, tym wyższe miejsce w hierarchii

·         celowość świata i istnienie Boga

o                                 świat ma charakter celowy, a cel tłumaczy mechanikę przemian i ruchów natury

o                                 celem jest całkowite uwolnienie się od materii, stanie się czystą formą

o                                 czysta forma istniała już przedtem – był to Bóg, z którym połączyć się mogą tylko inne czyste formy

o                                 ruch i przemiany tłumaczy dążenie wszystkich bytów do większej złożoności

o                             ...