chemia_budowlana farby tynki lakiery etc.pdf

Chemia budowlana

Farby, emalie, lakiery

Wyroby lakiernicze

Są to wyroby lakiernicze stosowane w

celu ochrony przed czynnikami ze-

wnętrznymi i dekoracji różnych wyro-

bów i elementów budowlanych.

Farby tworzą powłoki o dużej zdolności

krycia, dobrej przyczepności do podło-

ża, ale o stosunkowo niskiej odporno-

ści na uszkodzenia mechaniczne i wpły-

wy warunków atmosferycznych. Wy-

korzystywane są głównie do malowa-

nia ścian wewnątrz i na zewnątrz po-

mieszczeń, jako warstwy podkładowe

(gruntujące) pod nawierzchniowe po-

krycia malarskie na elementach drewnianych i metalowych. Mogą zawierać dodatkowe składniki zwięk-

szające ich własności antykorozyjne, do stosowania na zardzewiałe podłoża.

Emalie tworzą powłoki o dużej odporności na działanie czynników atmosferycznych, o gładkiej, błyszczą-

cej lub satynowej powierzchni. Stosowane są głównie do wykańczania uprzednio zagruntowanych lub od-

nawianych wymalowań na drewnie i metalu.

Lakiery tworzą przezroczyste (transparentne) lub półprzezroczyste powłoki o dużej gładkości i twardości

przede wszystkim na elementach drewnianych.

W handlu dostępne są również wyroby lakiernicze łączące własności farby i emalii dzięki czemu nie trze-

ba używać do malowania dwóch różnych materiałów malarskich – farby podkładowej i emalii nawierzch-

niowej.

Farby

Emalie

Lakiery

Składniki wyrobów

lakierniczych

spoiwo

rozcieńczalnik

pigmenty

dodatki

Podstawowe składniki wyrobów lakierniczych:

spoiwo – powoduje powstanie na powierzchni malowanego elementu cienkiej powłoki i nadaje jej

odpowiednie cechy (gładkość, przyczepność, twardość, odporność na warunki atmosferyczne, ela-

styczność, porowatość),

rozcieńczalnik – służy do zmniejszenia lepkości spoiwa co umożliwia nałożenie powłoki a następ-

nie odparowuje podczas wysychania,

pigmenty – nadają farbie barwę,

dodatki modyfikujące – przyspieszające wysychanie, zmiękczające, utwardzające, stabilizujące.

Spoiwa mogą być pochodzenia mineralnego lub organicznego. Do spoiw mineralnych należą: wapno, ce-

ment, szkło wodne potasowe, natomiast spoiwa organiczne to kleje roślinne i zwierzęce, oleje naturalne

i syntetyczne, polimerowe żywice, związki celulozy.

Obecnie większość wyrobów lakierniczych produkowana jest na spoiwach syntetycznych, które dzięki moż-

liwościom ich modyfikowania umożliwiają uzyskanie optymalnych własności dla konkretnych zastosowań.

Rozcieńczalnikiem może być woda (takie wyroby nazywamy wodorozcieńczalnymi) lub rozpuszczalniki

organiczne – benzyna lakowa, alkohole, aceton, ksylen, toluen (wyroby rozpuszczalnikowe). Materiały wo-

dorozcieńczalne są znacznie bardziej przyjazne dla środowiska niż rozpuszczalnikowe, gdyż nie emitują

podczas malowania szkodliwych dla otoczenia substancji i nie pozostawiają toksycznych odpadów. Nie

stwarzają również zagrożenia pożarowego. Jednak przy niektórych zastosowaniach wykazują gorsze wła-

sności uzyskanych powłok niż wyroby rozpuszczalnikowe. W tych ostatnich coraz częściej dodawane są

niskoaromatyczne rozpuszczalniki o niewielkiej szkodliwości dla zdrowia.

Pigmenty

nieorganiczne

organiczne

nieor ga niczne ( mineralne) otrzymywane z soli i tlenków metali oraz z metali nieżelaznych (gluMa, mie-

dzi i ich stopów),

organiczne : chlorofil, sepia, indygo, barwniki syntetyczne.

Niektóre pigmenty oprócz właściwości barwienia posiadają cechy dodatkowe. Luminofory są to pigmen-

ty świecące. Pigmenty termoczułe zmieniają barwę wraz ze zmianą temperatury (mają zastosowanie do

produkcji farb specjalnych).

442

INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2004

WYKAŃCZANIE I URZĄDZANIE

Pigmenty dzielą się na:

Poradnik Budujacego Dom

Klasyfikacje, definicje, parametry

System kolorów RAL – stworzony przez Niemiecki Instytut Jakości i Oznakowania stał się standar-

dem międzynarodowym, zawiera ok. 1700 kolorów; każdy kolor ma czterocyfrowy symbol określają-

cy jego pozycję na kole barw systemu.

System kolorów NCS – naturalny system barw oparty na percepcji ludzkiego oka, stworzony przez

Skandynawski Instytut Barwy w Sztokholmie w 1979 roku; zawiera ok. 1750 kolorów o symbolach li-

terowo-cyfrowych i jest stale rozszerzany o nowe odcienie.

Okres karencji – czas, w którym po zakończeniu malowania w pomieszczeniu nie mogą przebywać

ludzie – dotyczy głównie wyrobów chemoutwardzalnych, z których w procesie reakcji chemicznej

emitowane są szkodliwe dla zdrowia związki. Okres karencji takich wyrobów podawany jest zawsze

na opakowaniu.

Roztwór, dyspersja, emulsja – to trzy fizyczne postacie, w jakich występują farby.

Roztwór – spoiwo lub substancja błonotwórcza rozpuszcza się w rozcieńczalniku (w wodzie lub roz-

puszczalniku organicznym).

Dyspersja – zawiesina wodna nierozpuszczalnych (w stanie stałym) cząstek substancji błonotwór-

czej.

Emulsja – mieszanina dwóch wzajemnie nie rozpuszczalnych cieczy.

Farby do ścian i elewacji

Farby te przeznaczone są do malowania podłoży pokrytych tynkiem wapiennym, wapienno-cementowym,

cementowym, gipsowym, betonu, kamienia naturalnego oraz innych podłoży mineralnych. Zależnie od ro-

dzaju mogą być stosowane jedynie wewnątrz pomieszczeń lub również do wymalowań zewnętrznych. Naj-

częściej są to farby wodorozcieńczalne, ale niektóre z nich mogą zawierać rozpuszczalniki organiczne.

Farby wodne

dzielą się na:

Farby emulsyjne (dyspersyjne)

Spoiwem farb emulsyjnych jest dyspersja wodna żywicy akrylowej (farby akrylowe), winylowej (polioc-

tanu winylu lub polichlorku winylu – farby winylowe) albo kauczuku (farby lateksowe). Spotyka się też farby

mieszane, np. lateksowo-akrylowe, winylowo-akrylowe. Farby emulsyjne mają dobrą przyczepność do

podłoża, są elastyczne, trwałe i odporne na ścieranie oraz inne uszkodzenia mechaniczne. Przepuszczają

w różnym stopniu parę wodną (najsłabiej – farby winylowe), dzięki czemu ściana „oddycha”. Są odporne

na wilgoć. Tworzą gładką i jednolitą powłokę, którą można zmywać wodą z dodatkiem detergentów.

Szczególną odpornością na wilgoć, zmywanie i ścieranie odznaczają się farby lateksowe i akrylowo-latek-

sowe, dlatego nadają się do malowania ścian w łazienkach i kuchniach.

Farby emulsyjne stosuje się na wszystkie rodzaje podłoży: beton zwykły i porowaty, tynki (cementowe, ce-

mentowo-wapienne, żywiczne, gipsowe), mur z cegły ceramicznej i silikatowej, płyty gipsowo-kartonowe,

płyty cementowo-włóknowe, drewno i płyty z materiałów drewnopochodnych, tapety papierowe i z włó-

kien szklanych, tworzywa sztuczne, metale – po uprzednim zagruntowaniu. Najczęściej są stosowane we

wnętrzach (do malowania ścian, sufitów), ale nadają się też do malowania elewacji. Farby emulsyjne ku-

puje się w postaci gotowej do użycia; należy je tylko dokładnie wymieszać. Są najczęściej dostępne w kilku

standardowych kolorach. Do barwienia na kolory niestandardowe można stosować pigmenty. Wielu pro-

ducentów oferuje komputerowe systemy mieszania farb polegające na odpowiednim dozowaniu pigmen-

tów (system taki nazywa się tintingiem), które dają możliwość otrzymania ogromnej liczby odcieni (ponad

2000) – pod warunkiem, że w sklepie znajduje się mieszalnik producenta. Klient może wybrać interesują-

cy go kolor z dostępnego w sklepie wzornika (karty NCS lub RAL). Numer wybranej próbki podaje się sprze-

dawcy, który sporządza w mieszalniku farbę zgodnie z recepturą. Zaletą tego systemu jest, że w każdej

chwili można powtórzyć identyczny kolor (w przypadku, gdy zabraknie farby do malowania). Oprócz barwy

możemy też wybrać stopień połysku farby (mat, półmat, półpołysk, połysk, połysk jedwabisty).

emulsyjne

wapienne

klejowe

krzemianowe

(silikatowe)

silikonowe

tinting - system komputerowego mieszania farb w mieszalniku producenta (przez sterowanie dozo-

waniem pigmentu), pozwalający na uzyskanie około 2000 różnych barw; umożliwia uzyskanie po-

wtarzalności koloru.

Farby wapienne

Spoiwem jest ciasto wapienne rozrzedzone wodą. Farba wapienna łączy się z podłożem w procesie wią-

zania węglowego, podczas którego z muru są wyciągane związki wapna, wskutek czego tworzy się po-

włoka pylista (pylistość farby jest sprawdzianem jej autentyczności - niektórzy producenci sprzedają syn-

tetyczne farby emulsyjne jako wapienne - farby takie nie mają jednak odpowiednich cech właściwych praw-

dziwym farbom wapiennym, np. dostatecznej paroprzepuszczalności). Farby wapienne są tanie, ale nie-

trwałe. Dla zwiększenia trwałości dodaje się do nich domieszki innych spoiw wodorozcieńczalnych (kle-

jów, dyspersji polioctanu winylu). Do barwienia farb wapiennych stosuje się pigmenty, których zawartość,

INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2004

WYKAŃCZANIE I URZĄDZANIE

443

ze względu na proces twardnienia (karbonizacji) nie może przekroczyć 10% w stosunku do masy spoiwa.

Dlatego farby wapienne mają tylko jasne, pastelowe kolory.

Farby wapienne mogą być stosowane tylko na podłoża mineralne. Nadają się szczególnie dobrze do ma-

lowania świeżych podłoży betonowych, tynków wapiennych i cementowo – wapiennych lub ścian malo-

wanych uprzednio farbami wapiennymi (łatwiej łączą się z podłożem ze względu na jego odczyn alkalicz-

ny). Nie nadają się na podłoża gipsowe (tynki i gładzie gipsowe, płyty gipsowo-kartonowe). Wykorzystuje

się je do malowania ścian i sufitów wewnątrz budynku nie nadają się natomiast do malowania elewacji ze

względu na niską odporność na zabrudzenia. Ponieważ wysoki współczynnik pH (8-10) hamuje rozwój

bakterii, korzystne jest malowanie farbami wapiennymi pomieszczeń, o wysokich wymaganiach higie-

nicznych. Stosuje się je często w pomieszczeniach sanitarnych, magazynowych, gospodarczych. Obec-

nie farby te stosowane są rzadko ze względu na niewielką ich trwałość, pylenie i pękanie kolejno nakłada-

nych warstw renowacyjnych.

Farby klejowe

Spoiwem są kleje zwierzęce lub roślinne rozpuszczalne w wodzie. Farby klejowe są trwałe i przepuszczają

powietrze, dzięki czemu pomalowana ściana „oddycha”. Są mało odporne na zabrudzenia i nie można ich

myć. Wchłaniają wilgoć z otoczenia i są podatne na rozwój grzybów i pleśni, dlatego nie można ich sto-

sować w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności powietrza, takich jak pralnie. Farby klejowe nada-

ją się przede wszystkim do malowania tynków wapiennych i cementowo-wapiennych. Są sprzedawane w

postaci suchej mieszanki przeznaczonej do wymieszania z wodą. Można kupić farby białe lub kolorowe.

Farby białe można zabarwić samodzielnie przy pomocy pigmentów. Farbę można też samodzielnie przy-

gotować (z kredy, kleju i wody), ale jest to dosyć uciążliwe. Do niedawna farby klejowe były niezmiernie

popularne. Obecnie, wobec bogatej oferty innych farb stopniowo wychodzą z użycia. Ich zaletą jest niska

cena.

Farby krzemianowe (silikatowe)

Spoiwem jest szkło wodne potasowe . Powłoka malarska utwardza się pod wpływem dwutlenku węgla po-

bieranego z powietrza oraz wskutek odparowywania wody. Powłoki z farb krzemianowych są trwałe, od-

porne na wilgoć i mają dużą odporność mechaniczną. Są całkowicie niepalne i odporne na rozwój mikro-

organizmów. Przepuszczają parę wodną. Farbami krzemianowymi można malować podłoża betonowe, ce-

glane i otynkowane, malowane uprzednio farbami mineralnymi i silikonowymi, a także drewno, kamień i

szkło. Po zastosowaniu odpowiedniego środka gruntującego można je stosować także na podłoża gipso-

we i płyty gipsowo-kartonowe. Nie nadają się do pokrywania ścian pomalowanych uprzednio farbami olej-

nymi (mogą powodować zmydlanie powłok olejnych). Ze względu na swoje właściwości nadają się szcze-

gólnie dobrze do malowania elewacji i ścian w pomieszczeniach narażonych na zawilgocenie. Są najczę-

ściej jednoskładnikowe, ale spotyka się też farby dwuskładnikowe (proszek i ciecz służąca do wymiesza-

nia) – stosowane przede wszystkim do malowania elewacji obiektów zabytkowych. Przy malowaniu nisz-

cząco oddziałują na wyroby szklane (szyby okienne, płytki ceramiczne), dlatego podczas malowania tymi

farbami trzeba je odpowiednio zabezpieczyć.

Farby silikonowe

Farby silikonowe produkowane są na bazie żywicy silikonowej . Są bardzo trwałe, odporne na działanie

czynników atmosferycznych, nie wchłaniają wilgoci, przepuszczają parę wodną, dlatego dobrze nadają się

do malowania zarówno elewacji, jak i powierzchni wewnątrz budynku (szczególnie w wilgotnych po-

mieszczeniach). Można nimi malować wszystkie podłoża mineralne: beton zwykły, gazobeton, stare i nowe

tynki, mur z cegły, drewno i płyty drewnopochodne, stare powłoki z farb mineralnych. Są dostępne w wielu

kolorach. Powłoka z tych farb wykazuje zdolność do samooczyszczania, dlatego szczególnie zalecane są

do wymalowań elewacji w rejonach o dużym zanieczyszczeniu powietrza.

Farby izolujące

Rozcieńczalnikowe farby do izolowania rdzawych plam, zacieków przed malowaniem farbami emulsyjny-

mi oraz wykonywania samodzielnych powłok w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności i wymaga-

jących częstego zmywania ścian. Produkowane na basie spoiw akrylowych lub alkidowych dają matową

powłokę podobną do pokrytych farbą emulsyjną. Farby te wzmacniają również słabe podłoża dzięki głę-

bokiemu wnikaniu spoiwa.

Farby epoksydowe

Farby epoksydowe są farbami dwuskładnikowymi . Składnikiem podstawowym jest żywica epoksydowa ,

a drugi składnik to utwardzacz , na przykład poliamidowy. Obie części miesza się przed malowaniem w pro-

porcjach podanych przez producenta; podczas procesu wysychania zachodzi między nimi reakcja che-

miczna. Ważne jest, aby w trakcie utwardzania temperatura powietrza była nie niższa niż +10°C.

444

INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2004

WYKAŃCZANIE I URZĄDZANIE

Poradnik Budujacego Dom

Klasyfikacje, definicje, parametry

Farby epoksydowe są bardzo odporne na uszkodzenia mechaniczne i działanie związków chemicznych.

Wykorzystuje się je wszędzie tam, gdzie stawiane są wysokie wymagania w tym zakresie: do malowania

posadzek betonowych w pralniach, łazienkach, garażach, magazynach, halach przemysłowych oraz szpi-

talach i laboratoriach.

FARBY WODNE

RODZAJ FARBY

SPOIWO

PODŁOŻE

emulsyjne (dyspersyjne):

beton, tynk (cementowy, cementowo-wapien-

ny, żywiczny, gipsowy), cegła ceramiczna,

cegła silikatowa, płyty gipsowo-kartonowe,

płyty cementowo-włóknowe, drewno, płyty z

materiałów drewnopochodnych, tapety papie-

rowe, tapety z włókna szklanego, tworzywa

sztuczne, powłoki z farb emulsyjnych i olej-

nych, metale

akrylowe

dyspersja wodna żywicy akrylowej

winylowe

dyspersja wodna polioctanu winylu

lateksowe

dyspersja wodna kauczuku

wapienne

ciasto wapienne

beton, tynk (cementowo-wapienny, wapienny),

powłoki z farby wapiennej

klejowe

kleje zwierzęce lub roślinne

tynk (cementowo-wapienny, wapienny, gipso-

wy)

krzemianowe (silikatowe)

szkło wodne potasowe

beton, tynk (cementowy, cementowo-wapien-

ny), cegła ceramiczna, cegła silikatowa, ka-

mień, drewno, szkło, powłoki z farb mineral-

nych, gips i płyty gipsowo-kartonowe

silikonowe

żywica silikonowa

beton, tynk (cementowy, cementowo-wapien-

ny, żywiczny), cegła, drewno, płyty z materia-

łów drewnopochodnych, powłoki z farb emul-

syjnych i silikatowych

cementowe

cement portlandzki

beton

Farby i emalie do drewna i metali

Farby

rozpuszczalnikowe

Farby chlorokauczukowe

Spoiwem jest kauczuk chlorowy , który uzyskuje się przez chlorowanie naturalnego lub syntetycznego kau-

czuku z dodatkiem środków zmiękczających (zawiera do 68% chloru). Farby chlorokauczukowe są bardzo

odporne na działanie wody i związków chemicznych (kwasów i zasad), ale mają ograniczoną odporność

na działanie rozpuszczalników organicznych (z wyjątkiem alkoholu, eteru, benzyny). Nadają się na podło-

ża betonowe lub metalowe (stal, stal ocynkowana, aluminium, miedź, żeliwo). Mają zastosowanie przede

wszystkim jako farby ochronne (np. przeciwkorozyjne) do malowania bram, ogrodzeń, schodów i posa-

dzek.

akrylowe

chlorokauczukowe

winylowe

olejne

i olejno-żywiczne

poliuretanowe

epoksydowe

Farby winylowe

Najczęściej stosowanym spoiwem winylowym jest polichlorek winylu , ewentualnie zmodyfikowany ete-

rem etylowym, czasami z dodatkiem środków zmiękczających. Farby winylowe są bardzo odporne na dzia-

łanie wody i związków chemicznych. Są stosowane przede wszystkim do malowania elementów na ze-

wnątrz budynku wykonanych ze stali ocynkowanej, takich jak: rynny, parapety, obróbki blacharskie, po-

krycia dachowe.

Farby i emalie olejne i olejno−żywiczne

Tradycyjne farby olejne są produkowane na bazie oleju lnianego . W farbach olejnych nowej generacji olej

jest wzmocniony żywicami alkidowymi, spośród których najważniejszą grupę stanowią żywice ftalowe

(dlatego farby alkidowe często nazywane są ftalowymi ).

Farby olejne i olejno-alkidowe są odporne na działanie czynników atmosferycznych, ale nieodporne na che-

mikalia (np. rozpuszczalniki). Z czasem matowieją i ulegają kredowaniu. Nie zaleca się ich stosowania na

podłoża alkaliczne (świeże tynki, farby krzemianowe, powierzchnie ocynkowane). Do najbardziej popular-

nych wyrobów alkidowych należą emalie ftalowe ogólnego stosowania .

INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2004

WYKAŃCZANIE I URZĄDZANIE

445

Farby olejne i olejno-żywiczne stosuje się przede wszystkim do malowania stolarki okiennej i drzwiowej,

innych elementów drewnianych i metalowych. Kupuje się je w puszkach, gotowe do użycia, przed malo-

waniem należy je tylko dokładnie wymieszać.

Farby i emalie poliuretanowe

Farby poliuretanowe są produkowane na bazie żywic poliuretanowych . Mogą być jedno - lub dwuskład-

nikowe . Jednoskładnikowe utwardzają się pod wpływem wilgoci z powietrza, dwuskładnikowe wymagają

dodania utwardzacza. Stosuje się je do malowania powierzchni drewnianych, metalowych, z tworzyw

sztucznych. Dają powłoki bardzo twarde i odporne na ścieranie, są jednak szkodliwe dla zdrowia. Farby

jednoskładnikowe są nieco mniej twarde niż dwuskładnikowe, ale znacznie mniej toksyczne. Podczas ma-

lowania tymi farbami należy zachować szczególną ostrożność i unikać wdychania oparów.

Emalie akrylowe

Wodorozcieńczalne emalie stosowane przede wszystkim do malowania elementów drewnianych ram okien-

nych, mebli oraz pokrytych farbą podkładową wyrobów metalowych (nie zagruntowany metal będzie ko-

rodował pod wpływem wody zawartej w emalii). Coraz częściej zastępują tradycyjne emalie rozpuszczal-

nikowe nie tylko ze względów ekologicznych, ale również dlatego, że powłoki te są elastyczne (nie pękają)

oraz nie żółkną pod wpływem promieni UV. Pozwalają też na zachowanie rysunku drewna. Farby te można

stosować wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń. Produkowane są specjalne odmiany do malowania grzej-

ników, ram okiennych.

Farby specjalne

W obu grupach (farb wodnych i rozpuszczalnikowych ) oprócz farb zwykłych dostępne są farby o spe-

cjalnym przeznaczeniu, mające dodatkowe właściwości: zawierające dodatki przeciwdziałające rozwojo-

wi grzybów i pleśni, przeznaczone do uzyskiwania na ścianie specjalnych efektów, odporne na podwyż-

szoną temperaturę (specjalne farby do kaloryferów), antykorozyjne.

Farby strukturalne są to farby przeznaczone do uzyskiwania różnych typów dekoracyjnej faktury (czę-

sto pokrywa się nimi tylko wybrane fragmenty ścian). Są sprzedawane w postaci gotowej do użycia gęstej

masy, proszku lub pasty, którą dodaje się do zwykłej farby emulsyjnej. Można też kupić farby strukturalne

dwuskładnikowe (proszek i pasta), przeznaczone do samodzielnego przygotowania; zmieniając proporcję

składników możemy uzyskać różne rodzaje faktur.

Farby strukturalne tworzą bardzo twardą i odporną na ścieranie powłokę, która pozwala ukryć nierówności

powierzchni. Można nimi malować podłoża betonowe, tynki, płyty gipsowo-kartonowe, drewno i płyty drew-

nopochodne.

FARBY ROZPUSZCZALNIKOWE

RODZAJE FARBY

SPOIWO

PODŁOŻE

akrylowe

żywica akrylowa

beton, tynk (cementowy, cementowo-wapien-

ny, żywiczny, gipsowy), cegła ceramiczna,

cegła silikatowa, płyty gipsowo-kartonowe,

drewno, płyty z materiałów drewnopochod-

nych, płyty gipsowe, tworzywa sztuczne

chlorokauczukowe

kauczuk chlorowy

beton, metale (stal, stal ocynkowana, alumi-

nium, miedź, żeliwo)

winylowe

polichlorek winylu

beton, tynk (cementowy, cementowo-wapien-

ny)

olejne i olejno-żywiczne

zmodyfikowany olej roślinny

(lniany, sosnowy, sojowy)

beton, metal, drewno

poliuretanowe

żywica poliuretanowa

metal, drewno, tworzywa sztuczne

epoksydowe

żywica epoksydowa

beton, stal

446

INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2004

WYKAŃCZANIE I URZĄDZANIE

Farby natryskowe , podobnie jak strukturalne, wykorzystuje się do uzyskania na powierzchni ściany spe-

cjalnych efektów. Natryskuje się je na ściany przy pomocy pistoletu. Dają powłokę wielobarwną, trwałą i

odporną na uszkodzenia mechaniczne oraz zabrudzenia. Nadają się na wszystkie podłoża.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: