Przykladowy_arkusz_2-ZR_WOS.pdf

Autorzy: Jaros∏aw Bonecki, Zbigniew Smutek,

Antonina Telicka-Bonecka

PRZYK¸ADOWY ARKUSZ

EGZAMINACYJNY

Z WIEDZY O SPO¸ECZE¡STWIE

Arkusz II

(dla poziomu rozszerzonego)

ARKUSZ II

Czas pracy 150 minut

Instrukcja dla zdajàcego

1. Prosz´ sprawdziç, czy arkusz egzaminacyjny zawiera

10 stron. Ewentualny brak nale˝y zg∏osiç przewodniczàcemu

zespo∏u nadzorujàcemu egzamin.

2. Prosz´ uwa˝nie czytaç wszystkie polecenia.

3. Odpowiedzi trzeba zapisaç czytelnie w miejscu na to

przeznaczonym przy ka˝dym zadaniu.

4. Prosz´ pisaç tylko kolorem niebieskim lub czarnym; nie

pisaç o∏ówkiem.

5. Nie wolno u˝ywaç korektora.

6. B∏´dne zapisy trzeba wyraênie przekreÊliç.

7. Wszelkie notatki nale˝y sporzàdzaç tylko w brudnopisie,

który nie b´dzie oceniany.

8. Obok ka˝dego zadania podana jest maksymalna liczba

punktów, którà mo˝na uzyskaç za jego poprawne

rozwiàzanie.

Za rozwiàzanie

wszystkich zadaƒ

mo˝na otrzymaç

∏àcznie 60 punktów

˚yczymy powodzenia!

Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON na wzór oryginalnego arkusza maturalnego.

Wiedza o spo∏eczeƒstwie. Arkusz II

Zadanie 20. (8 pkt)

Po zapoznaniu si´ z materia∏em êród∏owym wykonaj polecenia.

Chore przetargi publiczne

Jak podaje Rzeczpospolita (06.01.2004 r.), prawie co czwarty przetarg publiczny w Polsce jest

uniewa˝niany. Koszty ponoszà g∏ównie przedsi´biorcy startujàcy w tych przetargach. Jednà z pod-

stawowych przyczyn niezdrowej sytuacji jest korupcja i „znajomoÊci”.

Zgodnie z ustawà o zamówieniach publicznych jednostki samorzàdu terytorialnego (gminy, po-

wiaty, województwa), spó∏dzielnie, fundacje czy agencje rzàdowe, dokonujàce zakupów na sum´

przekraczajàcà równowartoÊç 6 tysi´cy euro, muszà og∏aszaç przetarg na wykonanie us∏ug lub do-

starczenie produktów. Nie chodzi przecie˝ o to, aby pieniàdze podatników by∏y wydawane w tajem-

niczy, znany tylko urz´dnikom sposób. Przeciwnie, dà˝y si´ do tego, aby by∏y wydawane w sposób

jasny i przejrzysty. Ustawa zapewnia, ˝e w przetargu mo˝e startowaç ka˝dy przedsi´biorca. O od-

bywajàcych si´ przetargach mo˝na si´ dowiedzieç ze specjalnego biuletynu, ka˝da oferta musi byç

uczciwie rozpatrzona, a jeÊli przedsi´biorca uwa˝a, ˝e wynik przetargu nie jest sprawiedliwy, ma

prawo zaskar˝enia decyzji do sàdu. Tak to wyglàda na papierze, bo jak wiadomo ludzka wyobraê-

nia jest nieograniczona i jeÊli chodzi o omijanie przepisów, radzi sobie wspaniale.

Wed∏ug Transparency International, pozarzàdowej organizacji zajmujàcej si´ walkà z korup-

cjà, ustawa zawiera kilka nagminnie wykorzystywanych luk. Jednym z najcz´stszych procederów

jest „rozbijanie” zamówieƒ na szereg mniejszych w taki sposób, aby ka˝de zamówienie opiewa∏o

na sum´ mniejszà ni˝ 6 tysi´cy euro. I nie trzeba ju˝ og∏aszaç przetargu. Wtedy bierze si´ firm´

„szwagra” i jej zleca si´ dostarczenie towaru lub wykonanie us∏ugi. Okazuje si´ równie˝, ˝e usta-

wa dopuszcza odrzucenie oferty, gdy cena jest b∏´dnie obliczona. Nawet o par´ groszy.

Uczciwe firmy, które startujà w przetargach, ponoszà nieraz olbrzymie koszty przygotowania

oferty. Cz´sto najlepsze z nich sà odrzucane na korzyÊç oferty „zaprzyjaênionej” firmy. Jako po-

wód podaje si´ nieistotne uchybienia formalne. Straty niektórych firm si´gajà nawet milionów z∏o-

tych! Na nieuczciwym procederze nie tracà jedynie firmy startujàce w przetargach. Tracimy rów-

nie˝ my – obywatele. To przecie˝ nasze pieniàdze sà nieuczciwie wydawane na wspieranie

„zaprzyjaênionych” przedsi´biorców. Bardzo cz´sto takie firmy wykonujà zlecenie za du˝o wi´k-

szà sum´, ni˝ zrobi∏by to uczciwy przedsi´biorca.

OczywiÊcie, przedsi´biorcy przys∏uguje prawo odwo∏ania si´ do sàdu. Ale przecie˝ ka˝dy z nas

wie, w jakim tempie pracujà sàdy i ile to kosztuje. Nie wszyscy wi´c podejmujà si´ dochodzenia

swoich praw.

Ta chora sytuacja b´dzie trwa∏a tak d∏ugo, jak d∏ugo decyzje w sprawie przetargów b´dà podej-

mowaç skorumpowani urz´dnicy i biznesmeni. Ka˝dy przepis da si´ ominàç, choçby ustawa by∏a

nie wiem jak poprawnie napisana. Wszystko zale˝y wi´c od tych, którzy wydajà nasze pieniàdze.

A na zmian´ ich postawy mo˝emy si´ nie docz e kaç.

èród∏o: www.ceo.org.pl,

na podst. artyku∏u Zbigniewa Zwierzchowskiego Winne uk∏ady i korupcja ,

„Rzeczpospolita” z dnia 06.01.2004 r.

a) Wska˝, jakie negatywne skutki w aspekcie ekonomicznym, spo∏ecznym i prawnym wywo∏uje nie-

uczciwe przeprowadzanie procedur przetargowych w Polsce.

Aspekt ekonomiczny:

..................................................................................................................................................................

Wiedza o spo∏eczeƒstwie. Arkusz II

Aspekt spo∏eczny:

..................................................................................................................................................................

Aspekt prawny:

..................................................................................................................................................................

b) Wymieƒ trzy przyczyny nieprawid∏owoÊci zwiàzanych z przeprowadzaniem przetargów publicz-

nych.

– ...............................................................................................................................................................

Zadanie 21. (4 pkt)

Przeczytaj tekst êród∏owy, nast´pnie wykonaj polecenia i odpowiedz na pytanie.

Korupcja – grzech spo∏eczny

Czytajàc polskà pras´, s∏uchajàc radia, oglàdajàc TV, a szczególnie s∏uchajàc dyskusji mi´dzy

Polakami, mo˝na odnieÊç wra˝enie, ˝e Polska nale˝y do Êwiatowej czo∏ówki, jeÊli chodzi o nie-

uczciwoÊç, matactwa, korupcj´ itp.

Przeci´tny Polak mo˝e dojÊç do wniosku, ˝e w takiej rzeczywistoÊci nie ma sensu uczciwie ˝yç.

Nie warto równie˝ myÊleç d∏ugofalowo – trzeba ˝yç bie˝àcà chwilà, poniewa˝ jutro b´dzie gorzej,

a nie lepiej. Rodzi to stan spo∏ecznej frustracji, apati´, a u wielu ludzi z m∏odszego pokolenia skut-

kuje cz´sto decyzjà o emigracji.

Zjawisko korupcji mo˝na podzieliç na dwa typy. Pierwszy obejmuje przypadki korupcji na

szczytach w∏adzy. Oceniajàc to zjawisko, mo˝na stwierdziç, ˝e na tym polu nie odbiegamy zbytnio

od wielu cywilizowanych krajów Êwiata. DoÊç przypomnieç kilka g∏oÊnych afer w krajach zachod-

nich. Niemcy d∏ugo uchodzi∏y za paƒstwo b´dàce symbolem porzàdku i rzetelnoÊci. Tamtejszym ˝y-

ciem politycznym wstrzàsn´∏a afera Kohla, który zdobywa∏ pieniàdze dla swojej partii w nieuczci-

wy sposób. Podobnie Szwecja by∏a symbolem uczciwoÊci, a tam – nadzieja szwedzkiej

socjaldemokracji, potencjalna kandydatka na urzàd premiera korzysta∏a ze s∏u˝bowej karty kredy-

towej, wybierajàc si´ na prywatne zakupy. W Stanach Zjednoczonych z kolei wiele wàtpliwoÊci

wzbudzi∏y decyzje prezydenta Clintona w ostatnich dniach jego urz´dowania, ukazujàce powiàza-

nia mi´dzy Êwiatem przest´pczym a zapleczem finansowym by∏ego prezydenta USA. Przyk∏ady

mo˝na by mno˝yç. Problemy z korupcjà majà równie˝ politycy z W∏och, Francji, Japonii.

Drugi rodzaj to korupcja przez ma∏e „k”. Dotyczy co prawda niewielkich kwot, ale w Polsce jest

niemal powszechna. Chodzi o ∏apówki dawane przez tysiàce ludzi policjantom, lekarzom, urz´dni-

kom itp. Ten typ korupcji nie wyst´puje w krajach wysoko uprzemys∏owionych, natomiast jest po-

wszechny w krajach s∏abo rozwini´tych, w krajach Trzeciego Âwiata. Jej powszechnoÊç sprawia,

˝e iloÊç pieni´dzy przekazywana z r´ki do r´ki mo˝e byç w skali kraju nawet wi´ksza ni˝ w trakcie

nielegalnego obrotu, towarzyszàcego wielkim aferom politycznym.

Przyczyny obu typów korupcji sà zasadniczo ró˝ne, ale mogà te˝ byç wspólne, i to we wszyst-

kich krajach. Jednà z nich jest u∏omnoÊç ludzkiej natury. Przewaga postawy „mieç” nad postawà

„byç”. DoÊç powszechnà sta∏a si´ praktyka przestrzegania tylko niektórych zasad moralnych.

Z drugiej strony ∏atwiej wymagaç od innych, aby spe∏niali wysokie standardy etyczne, ni˝ prze-

Wiedza o spo∏eczeƒstwie. Arkusz II

strzegaç ich samemu. Dlatego pob∏a˝liwie traktujemy nieuczciwoÊç w ma∏˝eƒstwie, nieuczciwoÊç

w wykonywaniu pracy, wr´czanie ∏apówek w szpitalu, gabinecie, czy te˝ na drodze, po przekrocze-

niu pr´dkoÊci...

„Z∏otym okresem” dla kszta∏towania si´ i utrwalania tego typu postaw by∏ niewàtpliwie czas ko-

munistyczny. „Cnotà” by∏o odbieranie z naruszeniem prawa majàtku ludziom bogatym, podobnie

jak powszechne wynoszenie z zak∏adów pracy ró˝nych dóbr, przydatnych w codziennym ˝yciu. Nikt

tego typu praktyk nie nazywa∏ po imieniu kradzie˝à. Mówi∏o si´ raczej o „za∏atwianiu”, „organi-

zowaniu” itd.

Min´∏y czasy komunizmu, towarów jest w bród. Z gospodarki niedoboru przeszliÊmy do gospo-

darki nadmiaru. Jednak mentalnoÊç z tamtej epoki pozosta∏a. Cz´Êç z tych, którzy brali lub dawa-

li ∏apówki, awansowa∏a i to nieraz na szczyty w∏adzy. I robi cz´sto to, co robi∏a dawniej, tyle tylko,

˝e na wi´kszà skal´ i pod innym szyldem.

Media poÊwi´cajà wiele uwagi aferom na szczytach w∏adzy. Lecz wystarczy rozejrzeç si´ wokó∏

siebie, aby dostrzec podobne zjawiska w gminie czy powiecie. Problem korupcji tkwi bowiem

w mentalnoÊci naszego spo∏eczeƒstwa i dlatego walk´ – jeÊli chcemy jà podjàç – trzeba zaczàç od

podstaw. Elity w∏adzy nie biorà si´ znikàd, nie sà narzucane z zewnàtrz, sà wybierane spoÊród nas.

Cz´sto wybieramy tzw. ludzi zaradnych, którzy znani sà z tego, ˝e umiejà wiele za∏atwiç. Mamy

wi´c nadziej´, ˝e za∏atwià tak˝e coÊ dla nas, dla naszego regionu. RównoczeÊnie cz´sto nie zwra-

camy uwagi na to, czy sà to ludzie uczciwi, czy nie sà zaradni przede wszystkim w za∏atwianiu w∏a-

snych spraw. Wystarczy przypomnieç sobie, kto zasiada∏ i zasiada w ∏awach poselskich, aby zoba-

czyç m.in. osoby podejrzane o wy∏udzenie pieni´dzy lub inne dzia∏ania niezgodne z prawem.

Korupcji nie wyeliminujà jedynie surowe przepisy prawne i ich skuteczna egzekucja. Trzeba

wielu lat. JeÊli nadal b´dziemy tylko narzekaç na z∏à skorumpowanà w∏adz´, nie zmienimy w isto-

cie niczego.

Micha∏ Krakowiecki

èród∏o: „GoÊç Niedzielny”, nr 17/2002.

a) Na podstawie tekstu wyjaÊnij poj´cie korupcji przez ma∏e „k”.

..................................................................................................................................................................

b) Jaki jest konieczny warunek skutecznej walki z korupcjà wed∏ug autorów tekstów zamieszczonych

w zadaniach 1 i 2?

..................................................................................................................................................................

c) Na podstawie tekstu i w∏asnych przemyÊleƒ wska˝, jakie postawy ludzi sprzyjajà korupcji.

..................................................................................................................................................................

Wiedza o spo∏eczeƒstwie. Arkusz II

Zadanie 22. (5 pkt)

Po zapoznaniu si´ z materia∏em êród∏owym wykonaj polecenia.

Zmiany opinii o sejmie

100%

90%

80%

dobra

z∏a

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

'98

VI IX XI I

'99

'00

X I

'01

IV V I IX

'02

IV V II X I

'03

III V V II IX X I I

'04

III

Zmiany opinii o senacie

100%

90%

80%

dobra

z∏a

70%

60%

50%

40%

30%

20%

10%

'98

VI IX XI I

'99

'00

VI IX

'01

IV V II I X

'02

IV V II X I

'03

III V V II IX X I I

'04

III

èród∏o: CBOS.

a) OkreÊl trendy zmian opinii publicznej w Polsce o sejmie od grudnia 1998 do stycznia 2004 roku.

..................................................................................................................................................................

b) Kiedy poparcie dla senatu by∏o najwy˝sze? Podaj kwarta∏ i rok.

..................................................................................................................................................................

c) Podaj trzy najwa˝niejsze, twoim zdaniem, przyczyny gwa∏townego spadku notowaƒ sejmu i senatu.

..................................................................................................................................................................

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: