Maciej_Bechta_-_Dojście_Stalina_do_wł‚adzy.pdf

Maciej Bechta

Dojście Stalina do władzy

Józef Stalin a właściwie Josif Wissarionowicz Dżugaszwili urodził się

21 grudnia 1879 r. (Edward Radziński, na podstawie zapisów w księdze parafialnej

Uspieńskiego soboru, datuje to zdarzenie na 6 grudnia 1878 r.; są też dane o roku 1870) w

Gori w Gruzji.

Był synem szewca Wissariona Dżugaszwili i praczki Katarzyny urodzonej jako chłopka

pańszczyźniana. Młody Stalin był dzieckiem słabym i chorowitym, trzecim w rodzinie,

dwoje starszych zmarło w niemowlęctwie. Sam Stalin był bliski śmierci w wieku pięciu

lat; zachorował wówczas na ospę, która pozostawiła charakterystyczne ślady na jego

twarzy. Po doznanym w dzieciństwie wypadku miał trwały niedowład lewego ramienia.

Jego ojciec był alkoholikiem i prawdopodobnie często go bił. Iremaszwili, przyjaciel

Stalina, który znał go najlepiej z czasów ich młodości pisał tak w swych pamiętnikach:

„Niezasłużone i dotkliwe bicie sprawiło, że ten chłopiec stał się tak zawzięty i

pozbawiony serca jak jego ojciec. Ponieważ wszyscy ludzie sprawujący władzę nad

innymi wydawali się mu podobni do jego ojca, wkrótce zrodziło mu się w nim pragnienie

zemsty na wszystkich wyżej stojących od niego. Poczynając od dzieciństwa, realizacja

jego myśli o zemście stała się celem, któremu wszystko podporządkował.” 1

Młody Stalin był silniejszy umysłowo niż fizycznie (nigdy nie osiągnął więcej niż 162

centymetry wzrostu).

Od 1888 r. uczęszczał do szkoły parafialnej w Gori, a od 1894 r. do seminarium

duchownego w Tyflisie, skąd w wieku 20 lat został usunięty (prawdopodobnie za

niepodejście do egzaminu, bądź za działalność marksistowską). Po usunięciu z

seminarium Stalin zatrudnił się na nisko płatnej posadzie księgowego w obserwatorium

astronomicznym w Tyflisie. W tym czasie prowadził już działalność partyjną w

Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji (SDPRR). W latach 1901-1902 był

członkiem Komitetu Partyjnego w Tyflisie i Batumi, na drugim zjeździe SDPRR (1903)

wszedł do frakcji bolszewików. Uczestniczył w wydarzeniach rewolucji 1905 r. Był

delegatem I Konferencji SDPRR w Tammerforsie oraz IV i V zjazdu (1906 i 1907 r.), w

latach 1907-1908 był członkiem bakińskiego komitetu partii. Na plenum KC SDPRR, po

VI Praskiej Wszechrosyjskiej Konferencji (1912 r.) został zaocznie dokooptowany do KC

i Rosyjskiego Biura KC.

Znanym i nawet oficjalnie nieukrywanym elementem działalności partyjnej na

Zakaukaziu było organizowanie i kierowanie tzw. rewolucyjnymi ekspropriacjami, czyli

zbrojnymi napadami na banki, konwoje pocztowe i pociągi w celu zdobycia środków

finansowych na działalność partyjną – zgodnie z leninowsko-marksistowską dewizą „grab

nagrabione”. W działaniach tych Stalina wspomagał czynny wykonawca Siemion Ter-

Petrosjan ps. Kamo.

Podczas nielegalnej działalności używał wielu pseudonimów jak: Soso, Koba, Iwanowicz,

Dawid, Niżeradze, Cziżakow.

Wielokrotnie był aresztowany i karany administracyjnie, m.in. na zsyłkę na Sybir.

Wielokrotnie z zsyłek uciekał.

Po rewolucji lutowej w 1917 r. wrócił do Piotrogradu i do czasu powrotu Lenina kierował

KC i komitetem piotrogrodzkim partii bolszewików, był też członkiem kolegium

redakcyjnego gazety Prawda .

To właśnie Lenin otworzył przed Stalinem drogę do władzy. Spotkali się po raz

pierwszy 16 kwietnia 1917 r. na dworcu w Biełostrowie, gdzie Lenin wysiadł z pociągu

wracając ze Szwajcarii. Na peronie stała jego siostra Maria, Lew Borysowicz Kamieniew

Alan Bullock, Hitler i Stalin T.1 , Warszawa 1994, s. 17-18

i Józef Stalin. Lenin minął Stalina, którego nie znał i zaatakował słownie Kamieniewa:

„Co ma znaczyć to, co wypisujecie w Prawdzie? Widzieliśmy kilka numerów i naprawdę

przeklinaliśmy cię...

Głupotą jest agitowanie za prowadzeniem wojny. My, bolszewicy, powinniśmy się

przeciwstawiać wojnie i żądać jej zakończenia”. 2

Kłótnia na dworcu nie pozwoliła Stalinowi na przedstawienie się wodzowi rewolucji,

jednakże stało to się innego dnia i Lenin bardzo szybko potrafił docenić zalety charakteru

Gruzina: oddanie bolszewickiej sprawie, za co, jak już wspominałem, był wielokrotnie

aresztowany przez carska policję i zsyłany na Sybir, wielkie zdolności organizatorskie i

zamiłowanie do papierkowej roboty. Był doskonałym wykonawcą planów Lenina,

dążącego do zdławienia wszelkiej demokracji w partii i obywateli nowego państwa.

Dlatego 9 kwietnia 1919 r. Lenin powierzył Stalinowi stanowisko ludowego komisarza,

czyli ministra kontroli państwowej, a później mianował go sekretarzem generalnym. Z

tego też miejsca Stalin mógł rozpocząć swoją walkę o władzę, choć zdawał sobie sprawę,

że Lenina nie pokona. Jednak siły wodza rewolucji wyczerpywały się.

Należy również wspomnieć, że do czołówki kierownictwa w partii należeli w tym czasie

także: Lew Trocki, Aleksandr Zinowiew, Borys Kamieniew i Nikołaj Bucharin.

W połowie 1921 r. Lenin zaczął cierpieć na dotkliwe bóle głowy. 4 czerwca Biuro

Organizacyjne zaleciło mu, aby przerwał pracę. Za tym troskliwym poleceniem stał

Stalin. On zaczął omotywać Lenina, izolować go pod maską troski o zdrowie wodza

rewolucji. 25 maja 1922 r. nastąpił pierwszy wylew krwi do mózgu. Stalin uzyskał wtedy

znakomity pretekst. 18 grudnia 1922 r. ogłosił się nadzorcą zdrowia Lenina. Chory Lenin

przejrzał jednak grę Stalina i rozpoczął z nim walkę. Lenin zaczął szukać sojusznika i

uważał, że może być nim Trocki, jeden z przywódców rewolucji 1917 r. W kwietniu

1922 r. Lenin zaproponował mu, aby został jego zastępcą przewodniczącego Rady

Komisarzy Ludowych, czyli premiera. Trocki jednak odmówił, ale Lenin kilka miesięcy

później ponowił propozycję argumentując to tym, że potrzebne są przetasowania

personalne i proponując sojusz w szczególności przeciw Biuru Organizacyjnemu.

Szefem Biura Organizacyjnego Komitetu Centralnego w tym czasie był Stalin. Tak więc

Lenin proponował Trockiemu sojusz przeciwko Stalinowi.

Trocki odmówił po raz kolejny. Usuwał się w cień życia politycznego i partyjnego, nie

rozumiejąc, że w ten sposób oddaje pole działania Stalinowi i że będzie to miało dla

niego śmiertelne konsekwencje. Dopiero w grudniu 1922 r., kiedy Lenin sprzeciwił się

rozluźnieniu przez Stalina monopolu państwa w dziedzinie handlu zagranicznego, ku

swemu zadowoleniu przekonał się, że Trocki jest gotów przedstawić go Komitetowi

Centralnemu.

Lenin pod koniec 1922 r. uległ kolejnemu atakowi apopleksji. Zamknięty w swoim

mieszkaniu na Kremlu mógł porozumiewać się jedynie za pośrednictwem swojej żony,

Nadieżdy Krupskiej, swojej siostry Marii oraz sekretarek. Stojąc w obliczu śmierci,

potajemnie dyktował między 23 grudnia a 4 stycznia 1923 r. swój „pamiętnik”. Nie był to

jednak pamiętnik, ale ostatnie przesłanie do zjazdu partii, znane jako jego „Testament”.

List ten dyktował swojej sekretarce Lidii Fotijewej. Miał być on odczytany na XII

Zjeździe Partii. O Stalinie wyrażał się dość nieprzychylnie, pisząc: „Tow. Stalin, gdy

został sekretarzem generalnym, skoncentrował w swych rękach nieograniczoną władzę i

nie jestem pewien, czy będzie potrafił korzystać z tej władzy z dostateczną ostrożnością ” 3

Dmitrij Wołkogonow, Stalin T.1 , Warszawa 1998, s.112

2 Ibidem, s. 62

Dziewięć dni później Lenin dopisał w postscriptum: „Stalin jest grubiański, a wada ta,

całkowicie do zniesienia w naszym środowisku i we wzajemnych stosunkach pomiędzy

nami, komunistami, staje się nie do zniesienia u sekretarza generalnego. Dlatego

proponuję towarzyszom zastanowić się nad sposobem usunięcia Stalina z tego stanowiska

i mianowania na jego miejsce kogoś innego, kto przy wszystkich innych zaletach różniłby

się od tow. Stalina pod jednym tylko względem, mianowicie byłby bardziej tolerancyjny,

bardziej lojalny, bardziej uprzejmy i bardziej życzliwy wobec towarzyszy... ” 4 .

Taki ostateczny stosunek Lenina do Stalina miał swoją przyczynę w pewnym epizodzie,

który wydarzył się w końcu grudnia 1922 r. Wówczas to Stalin, niezadowolony z

ingerencji Lenina wokół wspominanego już sporu wokół kwestii monopolu handlu

zagranicznego, wykorzystując fakt, iż powierzono mu nadzór nad przestrzeganiem przez

Lenina zaleceń lekarzy, zadzwonił do Krupskiej, aby udzielić jej ostrej nagany za

nieprzestrzeganie zaleceń lekarzy i zagroził postawieniem jej przed Komitetem

Centralnym. Wtedy to zwymyślał ją przez telefon bardzo ordynarnie, o czym wkrótce

dowiedział się sam Lenin.

Było oczywiste, że list odczytany po śmierci wodza rewolucji członkom XII Zjazdu

przekreśli szanse Stalina na przejęcie władzy. A jednak list ten, znany jako testament

Lenina, nigdy na Zjeździe nie został odczytany.

Lenin, jak już wspomniałem, dyktował list swojej sekretarce Lidii Fotijewej. Ona zdawała

sobie sprawę, że dni jej szefa dobiegają końca i powinna szukać nowego protektora. Jego

list w zalakowanej kopercie, z adnotacją „Ściśle tajne” otrzymała jego żona i to ona miała

otworzyć kopertę po śmierci Lenina. Kopia listu pozostała w sekretariacie.

Niewykluczone, że Lidia Fotijewa uznała, iż Stalin zajmie miejsce Lenina po jego

śmierci. Dość, że Stalinowi przekazała list Lenina.

Lenin pisząc, że żąda zdjęcia Stalina ze stanowiska genseka, nie pozostawił partii żadnych

więcej wytycznych, co wydawało się dość dziwnym.

Istniał prawdopodobnie jeszcze inny, pełniejszy tekst, który Lenin mógł przechowywać w

swoim gabinecie na Kremlu. Być może tam znajdowały się wytyczne dla zjazdu np.

propozycja zastąpienia genseka trzema sekretarzami – Trockim, Zinowiewem i Stalinem,

co zniszczyłoby wpływy Stalina. Losy tego tekstu nie są znane, owiane są „kremlowską

tajemnicą”

Lenin zmarł 21 stycznia 1924 r. o godzinie 18.50.

Stalin wiedział, że śmierć wodza rewolucji jeszcze nie otwiera przed nim drogi do

władzy. Stał na niej potężny konkurent – Lew Trocki, który pełnił stanowisko komisarza

obrony.

Kiedy w styczniu 1924 r. Lenin leżał śmiertelnie chory, Trocki dał się przekonać

lekarzom (również chorował) aby udał się na wypoczynek do Soczi. Nie podejrzewał, że

lekarze wykonywali polecenie Stalina. Nie było go kiedy zmarł Lenin. Na wieść o śmierci

Lenina zadzwonił do... Stalina, pytając czy jest to prawda. Stalin okłamał go stwierdzając,

że w istocie Stalin jest chory, ale nie ma powodów do obaw o jego życie. Naiwny Trocki

uwierzył. Kiedy trwała ta rozmowa Lenin leżał już w trumnie. Stalin zajął się

uroczystościami pogrzebowymi, opracowując majestatyczny plan pogrzebu „boga”.

Po śmierci Lenina odbył się XIII Zjazd Partii. Miał być na nim odczytany

„testament” Lenina. W przeddzień obrad Krupska uroczyście dostarczyła do KC

zalakowane koperty. Uczestników Zjazdu zdziwiły słowa Lenina zawarte w liście.

Członkowie KC nie mogli pojąć o co chodziło Leninowi. Dlaczego „wiesza psy” na

wszystkich wodzach, a nie proponuje nikogo na ich miejsce? Dlaczego trzeba zdejmować

Ibidem, s.114-115

Stalina ze stanowiska, skoro jedyną jego wadą jest grubiaństwo? Wychodziło na to, że

Lenin mści się za obrazę swojej żony. Stalin mógł być spokojny. Wypadł lepiej niż

pozostali przywódcy.

W celu wyeliminowania Trockiego Stalin sprzymierzył się ze swoimi dawnymi

przeciwnikami tj. Zinowiewem i Kamieniewem, dzięki czemu miał ich pełne poparcie w

czasie Zjazdu.

Po Zjeździe odbyło się plenum, które miało wybrać genseka.

Wtedy Stalin wykonał swój ulubiony ruch. Poprosił o dymisję, gdyż taka była wola

Bogolenina. Dalszy scenariusz rozwijał się zgodnie z jego przewidywaniami: wszyscy –

Trocki, Zinowiew i Kamieniew z nienawiści do siebie zgodnie zagłosowali aby Stalin

został na stanowisku. Więc został.

W końcu października Trocki opublikował artykuł „Lekcje Października”, w

którym m.in. oczernił Zinowiewa i Kamieniewa a Stalina określił jako nic nie znaczącego

człowieka. Przypomniał także, że to on jest jedynym wodzem Października. To było

samobójstwo. Na plenum KC Zinowiew i Kamieniew zgłosili wniosek o wykluczenie

Trockiego z partii. Przeciwny był temu... Stalin, ku zdumieniu sojuszników, którzy nie

wiedzieli, że jeszcze Trocki może przydać się Stalinowi w walce przeciwko im.

Pozostawiając Lwa w Biurze Politycznym Stalin stopniowo pozbawiał go władzy. Stracił

on stanowisko przewodniczącego Rady Wojskowo-Rewolucyjnej. Twórca Armii

Czerwonej został z niej usunięty.

Następnie przyszła kolej na Zinowiewa i Kamieniewa. Stalin dobrał sobie do

pomocy ostatniego wodza - Bucharina. Stał on na czele ruchu, zwanego w partii

„prawicowcami”. 14 kwietnia opublikowano w Prawdzie artykuł Bucharina z hasłem

adresowanym do chłopstwa: „Bogaćcie się, rozwijajcie swoje gospodarstwa. I nie

martwcie się, że ktoś was przyciśnie” . 5

Kraj odetchną z ulgą. Wraz z upadkiem Trockiego zaczęły się zmiany na lepsze. Hasło

oszołomiło jednak starych członków partii. Nie do przyjęcia było pojawienie się

„bogatego chłopa”. To był nokaut utopii. Kamieniew zażądał wyjaśnień od Stalina. Stalin

jednak milczał. Zinowiew i Kamieniew uznali, że czas uderzyć na Stalina. Zniszczą

Bucharina, a wtedy Stalin się przestraszy.

Ostateczne starcie nastąpiło w grudniu 1925 r. w czasie XIV Zjazdu Partii. Zinowiew i

Kamieniew oficjalnie potępili Bucharina. Stalin broniąc Bucharina mówił: „Żądacie krwi

Bucharina? Nie damy wam jego krwi! (oklaski)” 6 . Kamieniew krzyczał: „Nie zmuście

mnie do milczenia wrzaskami grupki towarzyszy. (...) Stalin nie może pełnić roli

bolszewickiego sztabu. Jesteśmy przeciwni teorii jedynowładztwa, jesteśmy przeciwni

tworzeniu wodza” . Sala reaguje okrzykami: „Nieprawda! Bzdura! Stalin! Chcemy

Stalina!” . 7 Zjazd reagował wrzaskiem nie dlatego, że był po prostu posłuszny

dyrektywom Stalina. Delegaci nie wierzyli już w zapewnienia mówców. Jeszcze

niedawno Zinowiew i Kamieniew występowali przeciwko Trockiemu po stronie Stalina, a

teraz występuja przeciwko Stalinowi po stronie Trockiego. Zjazd potępił Zinowiewa i

Kamieniewa. To była ich całkowita klęska. Trocki nie brał czynnego udziału w obradach.

Ostentacyjnie czytając francuskie romanse, obserwował tylko jak Stalin niszczy swoich

niedawnych sojuszników.

5 Edward Radziński, Stalin. Pierwsza pełna biografia oparta na rewelacyjnych dokumentach z tajnych archiwów rosyjskich,

Warszawa 1996, s.236

6 Ibidem, s.236

Ibidem, s.237

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: