Jowisz – piąta w kolejności oddalenia od Słońca i największa planeta Układu SłonecznegoHYPERLINK \l "cite_note-1"[2]. Jego masa jest nieco mniejsza niż jedna tysięczna masy Słońca, a zarazem dwa i pół raza większa niż łączna masa wszystkich innych planet w Układzie Słonecznym. Wraz z Saturnem, Uranem i Neptunem to gazowe olbrzymy, czasem nazywane również planetami jowiszowymi.
Planetę znali astronomowie w czasach starożytnych, była związana z mitologią i wierzeniami religijnymi wielu kultur. Rzymianie nazwali planetę na cześć najważniejszego bóstwa swojej mitologii – JowiszaHYPERLINK \l "cite_note-etymologyonline-2"[3]. Obserwowany z Ziemi Jowisz może osiągnąć jasność do −2,95m. Jest to trzeci najjaśniejszy obiekt na nocnym niebie po Księżycu i Wenus (także Mars może być czasami jaśniejszy od Jowisza, zwłaszcza gdy jest w pobliżu wielkiej opozycji).
Największa planeta Układu Słonecznego składa się w trzech czwartych z wodoru i w jednej czwartej z helu; może posiadać także skaliste jądro złożone z cięższych pierwiastków. Ze względu na szybką rotację przybiera kształt spłaszczonej elipsoidy obrotowej (ma niewielkie, ale zauważalne zgrubienie w płaszczyźnie równika). Powierzchnię planety, którą stanowią nieprzezroczyste wyższe warstwy atmosfery, pokrywa kilka warstw chmur, układających się w charakterystyczne pasy widoczne z Ziemi[4]. Najbardziej znanym szczegółem jego powierzchni jest odkryta w XVII wieku przy pomocy teleskopu Wielka Czerwona Plama, będąca antycyklonem o średnicy większej niż średnica Ziemi. Wokół planety istnieją słabo widoczne pierścienie i potężna magnetosfera. Posiada co najmniej 65 księżyców. Cztery największe, zwane galileuszowymi, odkrył Galileusz w 1610. Ganimedes, największy z księżyców, ma średnicę większą niż planeta Merkury.
Planeta była wielokrotnie badana przez sondy, zwłaszcza na początku programu Pioneer i programu Voyager, a następnie przez sondę Galileo. Ostatnia wizyta sondy w okolicach Jowisza miała miejsce pod koniec lutego 2007, wiązała się z misją New Horizons mającą zbadać Plutona. Sonda użyła pola grawitacyjnego Jowisza, aby zwiększyć swoją prędkość. W przyszłości planuje się wysłanie misji mającej badać księżyce lodowe w systemie Jowisza, w tym Europę, posiadającą pod lodową powierzchnią wodny ocean.
Jowisz należy do gazowych olbrzymów; oznacza to, że w niewielkim stopniu składa się z substancji stałych. Stanowi największą planetę w Układzie Słonecznym, o średnicy równikowej 142 984 kmHYPERLINK \l "cite_note-fact-0"[1]. Jego gęstość wynosi 1,326 g/cm³[1]; jest to druga największa gęstość spośród planet-olbrzymów, ale jest mniejsza niż gęstość każdej spośród czterech planet wewnętrznych.
Jowisz ma słaby układ pierścieni, składający się z trzech głównych segmentów: wewnętrznego torusa cząsteczek zwanego halo, stosunkowo jasnego pierścienia głównego, oraz zewnętrznego pierścienia ażurowego[47]. Pierścienie te wydają się być zbudowane z pyłu, a nie z lodu jak pierścienie Saturna[20]. Główny pierścień jest prawdopodobnie zbudowany z materiału wyrzuconego na skutek uderzeń mikrometeorytów z księżyców Adrastei i Metis. Materiał, zamiast opaść z powrotem na księżyc, trafia na orbitę wokół Jowisza ze względu na silny wpływ jego grawitacji. Trajektorie wyrzuconych cząstek sprowadzają je w stronę Jowisza, a nowy materiał jest dodawany przez kolejne uderzenia[48]. W podobny sposób, księżyce Tebe i Amaltea prawdopodobnie wytwarzają dwa zewnętrzne pierścienie ażurowe[48]. Istnieją również dowody na istnienie pasma skalistych cząstek na orbicie Amaltei, które mogły zostać wyrzucone przez impakty z powierzchni tego księżyca[49].
Księżyce
Jowisz ma 65 księżyców o określonych orbitach, z czego 14 nie ma jeszcze nazw, a parametry orbit są dopiero wstępne[91]. Spośród nich 4 duże księżyce o średnicy większej niż 3000 km zwane są „księżycami galileuszowymi”. Mniejsze księżyce nie mają już kształtu zbliżonego do kuli, wśród nich 3 mają rozmiary większe od 100 km, kolejne 9 – większe od 10 km, pozostałe mniejsze niż 10 kilometrów zostały odkryte po 1975.
Io
Europa
Ganimedes
Kallisto
Księżyce Galileuszowe
warblade22