Rynek – jest to ogół transakcji kupna i sprzedaży dóbr i usług oraz ogół warunków , których są zawierane owe transakcje wymienne między sprzedawcami a kupującymi.
Cena – jest pieniężnym wyrazem wartości wymiennej towaru i mówi nam o tym jaką sumę pieniędzy należy zapłacic za jednostkę towaru. Określa nam ile jest warte jedno dobro w przeliczeniu na inne.
Zasada ceteris paribus – oznacza że wszystkie pozostałe wielkości oprócz analizowanych niezmieniają się.
Popyt – to ilość dóbr i usług jaką nabywcy chcą i mogą kupić w danych warunkach przy określonej cenie. Jest to tzw. popyt efektywny oznacza on posiadanie przez konsumenta odpowiednich dochodów. Popyt potencjalny wyraża potrzebę zakupu danego dobra niemającą pokrycia w realnej sile nabywczej konsumenta (dochodu). Popyt indywidualny wyraża zapotrzebowanie reprezentowanego przez jednego nabywce na dane dobro. Popyt rynkowy jest sumą popytów indywidualnych przy różnych możliwych jego cenach.
Prawo popytu – wyraża zależność między popytem a ceną i głosi że wyższym ceną dobra odpowiadają mniejsze ilości dokonywanych zakupów danego dobra , czyli wzrostowi danego dobra towarzyszy spadek ilości nabywanych dóbr , niższym cenom odwrotnie. Mówi się że między popytem a ceną zachodzi zależność odwrotna.
Rynkowe i pozarynkowe czynniki kształtujące popyt:
Rynkowe: dochody nabywców , ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych , przewidywania konsumentów co do zmian cen i dochodów w przyszłości.
Pozarynkowe: preferencje konsumentów , warunki klimatyczne , pory roku , czynniki demograficzne , miejsce zamieszkania , ogólny poziom zamożności społeczeństwa , efekt demonstracji i naśladowania społeczeństwa.
Zmiana popytu pod wpływem ceny może wywoływać dwa efekty: efekt substytucyjny zmiany ceny , efekt dochodowy zmiany ceny. Substytucja oznacza wzajemne zastępowanie się dóbr i usług w zaspokajaniu potrzeb konsumpcyjnych i produkcyjnych , dobra są substytutami jeżeli zmiana ceny na jeden produkt przy niezmienionej cenie drugiego przesuwa popyt w kierunku dobra tańszego.
Komplementarność – oznacza wzajemne uzupełnianie się dóbr w ich zastosowaniu produkcyjnym lub konsumpcyjnym.
Podaż – jest to ilość dobra jaką sprzedawcy mogą zaoferować do sprzedaży przy określonej cenie. Podaż indywidualna , rynkowa.
Prawo podaży – wraz ze wzrostem (spadkiem) ceny dobra rośnie (spada) ilość dostarczanych przez producentów dóbr.
Czynniki determinujące podaż: pozacenowe zmiana (wzrost) kosztów produkcji , postęp technologiczny , dotacje i subsydia , ilość przedsiębiorstw w danej branży.
RYNEK NIEDOSKONAŁY – jeden lub obydwa warunki doskonałości jest niespełniony
POPYT:
1. 1. efektywny – poparty odpowiednimi zasobami pieniądza potencjalnych nabywców
2. 2. potencjalny – wyraża zamiar nabycia danego produktu ale w danym czasie nie dysponuje zasobami
CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE POPYT:
1. 1. ceny towarów – ich wzrost powoduje obniżenie popytu
2. 2. dochody ludności – im wyższe tym jest on większy
3. 3. ceny dóbr substytucyjnych (zaspakajających te same potrzeby) i komplementarnych (konsumpcja łączna: samochód + benzyna)
4. 4. moda, gusta, upodobania, tradycje, działania reklamy
5. 5. zmiany rozmiarów i struktury ludności (demografia)
6. 6. oczekiwania zmiany sytuacji rynkowej ( gra na hossę i bessę)
POPYT A CENY :
Wzrost cen powoduje spadek popytu, natomiast ceny wpływają dwojako na popyt:
1. 1. efekt substytucyjny – tą samą potrzebę można zaspokoić przy pomocy różnych dóbr. Popyt przerzuca się na inne dobra, tańsze, co sprawia wzrost cen tego dobra
2. 2. efekt dochodowy – pod wpływem zmiany cen dokonują się zmiany dochodów realnych (dochód lup płaca mierzona ilością dóbr jakie można za nie nabyć
Zmiany ilości popytu pod wpływem zmiany cen mierzymy przy pomocy współczynników elastyczności cenowej popytu : - informuje nas o ile % zmieni się popyt jeżeli cena dobra wzrośnie o 1%.
Ec = (C1-C0)/ C : -(P1-P0)/P0
Ec = przyrost ceny : - przyrost popytu
Jeżeli
Ec = 1 – elastyczność wzorcowa zmiana ceny o 10 % to spadek popytu o 10%
Ec > 1 – wysoka elastyczność tzn. relatywnie małe zmiany ceny powodują
stosunkowo duże zmiany popytu
Ec < 1 – elastyczność niska: dotyczy artykułów pierwszej potrzeby. Zmiany
ceny nie prowadzą do dużych zmian popytu
Ec = 0 – popyt „sztywny” niezależnie od ceny jest na tym samym poziomie,
dotyczy dóbr traktowanych jako niezbędne i wyjątkowe (np. leki) oraz dóbr mających niską cenę i nie odgrywają dużej roli w budżecie (np. sól)
Elastyczność cenowa mieszana - dotyczy dóbr substytucyjnych – mierzy reakcję zmiany ceny na dobro X do zmiany popytu na dobro Y ( np. masło – margaryny)
Czynniki określające elastyczność cenową popytu:
1. 1. zakres występowania substytutów – im bardziej dostępny jest substytut tym bardzie popyt jest elastyczny wzgl. ceny, gdyż konsumenci przerzucają się na dobra subst.
2. 2. Udział danego dobra w koszyku zakupów gosp. domowego im wyższy tym elastyczność wyższa
3. 3. Znaczenie produktu w zaspokojeniu potrzeb – art. Popularne ma niską elastyczność popytu ( żywność)
4. 4. Okres brany pod uwagę:
a) a) elastyczność rośnie z upływem czasu, gdyż konsumenci potrzebują czasu na znalezienie substytutów i przyzwyczajenie się do nich, ograniczają konsumpcję dóbr których ceny rosną
b) b) elastyczność popytu maleje z upływem czasu – początkowo pod wpływem szoku cenowego, ograniczają konsumpcję, ale po czasie oswajają się z tą ceną i wracają do starych upodobań (np. alkohol)
PODAŻ
Krzywa podaży ma odwrotny kształt do krzywej popytu Najważniejszym czynnikiem wpływającym na podaż jest cena.
Czynniki poza cenowe oddziaływujące na podaż:
1. 1. zmiana kosztów produkcji
- - zmiana cen czynników produkcji
- - zmiana technologii wytwarzania
- - zmiana organizacji pracy
- - zmiana skali produkcji
2. 2. zmiany zasad w polityce podatkowej
- - podatki bezpośrednie – płacone przez obywateli od dochodów, oszczędności
- - podatki pośrednie – elementy cen wyrobu: Vat, akcyzy
3. 3. subsydia i dotacje
4. 4. zmiany cen innych dóbr – producent może przerzucić się na produkcję dóbr, dla których relacja między cena a kosztami są najkorzystniejsze
5. 5. warunki klimatyczne – klęska nieurodzaju lub uradzaj w rolnictwie
6. 6. sezonowość produkcji
PODAŻ A CENA:
Wzrost ceny powoduje wzrost podaży. Jednak te relacje mogą być różne . relacje mierzy elastyczność cenowa podaż
Ec = (przyrost P/Po):( przyrost C/Co)
Dla Ec = 1; > 1; < 1 relacje miedzy zmianą podaży a ceną są proporcjonalne
Ec = 0 – podaż wzgl. ceny jest nieelastyczna
Wielkość współczynnika elastyczności cenowej podaży zależy od:
1. 1. mobilność czynników produkcji
2. 2. stopień wykorzystania mocy produkcyjnych
3. 3. stan zapasów surowców i materiałów
Prawo A. Marshalla
Wzrost ceny sprawia iż produkcja staje się atrakcyjna dla producenta. Pojawia się nadwyżka podaży, pojawia się więc cena nierównowagi. Producent, aby pozbyć się nadwyżki towaru będzie obniżał cenę. Spadek ceny powoduje niedobór – producenci podnoszą więc ceny i w swoisty sposób dojdzie do ustalenia się ceny równowagi rynkowej.
ZALEŻNOŚCI POPYTU I PODAŻY:
1. 1. POPYT WSPÓLNY – dotyczy dóbr komplementarnych , wzrost ceny powoduje spadek popytu na oba dobra
2. 2. POPYT ZŁOZONY – dotyczy dóbr, które wykorzystywane w różny sposób mleko – ser- śmietana – jogurt itd.
3. 3. POPYT KONKURENCYJNY –na dobra substytucyjne, wzrost ceny na jedno prowadzi do wzrostu popytu na drugi
4. 4. PODAŻ WSPÓLNA – produkcja jednego dobra tworzy podaż drugiego (mięso i skóry)
5. 5. RYNEK PRODUCENTA – Podaż mniejsza niż popyt
6. 6. RYNEK KONSUMENTA – podaż przewyższa popyt
Dochody oraz ceny dóbr tworzą ograniczenia budżetowe, które to wskazują jakie koszyki dóbr są dostępne dla konsumenta. W ramach ograniczeń konsumenci dokonują wyboru kombinacji nabywanych dóbr. Aby wykreślić linię budżetową(ścieżkę cen) , przyjmujemy założenia upraszczające:
- - całe dochody są przeznaczane na konsumpcje, oszczędności równe zeru
- - ceny dóbr nabywanych przez gosp. są dane, określone z góry
- - konsument dokonuje wyboru między dwoma dobrami
Linia oznacza, że konsument może dokonać wyboru między dwoma dobrami A i B. Wszystkie punkty krzywej to pkty wyznaczające możliwości konsumpcyjne gospodarstwa domowego. Punkty powyżej są nieosiągalne dla gosp. Punkty poniżej przy założeniu braku oszczędności nie wchodzą w grę, a racjonalny konsument wybierze jakiś punkt na linii. Linia budżetowa pokazuje maksymalną dostępną ilość jednego dobra, przy danej ilości dobra drugiego. Określona jest ona przez czynniki:
- - ...
viziowy