2005_01___500_rocznica_urodzin_mikolaja_reja.pdf

Monety kolekcjonerskie

Narodowy Bank Polski

Monety

kolekcjonerskie

nomina¸

200 z¸

nomina¸

2 z¸

metal

900/1000Au

metal

stop CuAl5Zn5Sn1

stempel

lustrzany

stempel

zwyk¸y

ærednica

27,00 mm

ærednica

27,00 mm

masa

15,5 g

masa

8,15 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

3 600 szt.

wielkoæ emisji (nak¸ad)

850 000 szt.

Awers: W ærodkowej cz«æci ukoænie umiejscowione stylizowane

g«sie piro. Z lewej strony u gry wizerunek or¸a ustalony dla

god¸a Rzeczypospolitej Polskiej oraz p¸kolem napis:

RZECZPOSPOLITA POLSKA oraz oznaczenie roku emisji: 2005.

Z prawej strony napis: 200 / ZüOTYCH. U do¸u faksymile podpisu

Miko¸aja Reja. Pod lew ¸ap or¸a znak mennicy: .

Rewers: Popiersie Miko¸aja Reja na tle fragmentw architektury.

Z lewej strony p¸kolem napis: 1505, z prawej 1569. Poniýej

popiersia napis: 500. ROCZNICA / URODZIN / MIKOüAJA / REJA.

Projektant monety: Ewa Olszewska-Borys

Ð w

Awers: : Wizerunek or¸a ustalony dla god¸a Rzeczypospolitej

Polskiej, po bokach or¸a oznaczenie roku emisji: 20-05, pod

or¸em napis: Zü 2 Zü, w otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA,

poprzedzony oraz zakoÄczony szeæcioma pere¸kami. Pod lew

¸ap or¸a znak mennicy: .

Rewers: Popiersie Miko¸aja Reja. Z prawej strony napis: 1505 /

1569. U gry p¸kolem napis: 500-LECIE URODZIN MIKOüAJA

REJA.

Na boku: Oæmiokrotnie powtrzony napis: NBP, co drugi

odwrcony o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.

Projektant awersu: Ewa Tyc-KarpiÄska

Projektant rewersu: Ewa Olszewska-Borys

nomina¸

10 z¸

metal

925/1000 Ag

stempel

lustrzany

ærednica

32,00 mm

masa

14,14 g

wielkoæ emisji (nak¸ad)

60 000 szt.

Awers: W owalu: wizerunek or¸a ustalony dla god¸a

Rzeczypospolitej Polskiej oraz poniýej or¸a napis: 10. W otoku

napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA oraz oznaczenie roku emisji:

2005, poprzedzony i zakoÄczony kropk oraz napis: ZüOTYCH.

Pod lew ¸ap or¸a znak mennicy: .

Rewers: Portret Miko¸aja Reja w owalu. Wok¸ portretu napis:

500. ROCZNICA URODZIN MIKOüAJA REJA 1505-1569, rozdzielony

kropkami.

Projektant monety: Ewa Olszewska-Borys

Ð w

Monety zosta¸y wyprodukowane w Mennicy PaÄstwowej SA

w Warszawie.

Ð Miko¸aj Rej Ð

Sk¸ad i druk: Drukarnia NBP

Ð w

Monety kolekcjonerskie

W dniu 20 stycznia 2005 r. Narodowy Bank Polski wprowadza

do obiegu monety kolekcjonerskie, przedstawiajce posta

Miko¸aja Reja, o nomina¸ach:

Zetkni«cie si« Miko¸aja Reja z reformacj zaowocowa¸o

przyj«ciem przez niego nowych idei. Wynika¸o z przekonania,

ýe Koæci¸ katolicki sprzeniewierzy¸ si« misji prowadzenia ludzi

do zbawienia. Opowiedzenie si« po stronie reformacji znalaz¸o

wyraz w dzia¸alnoæci sejmowej Reja, a takýe w zak¸adaniu

zborw ewangelickich i szk¸. G¸wnym terenem jego apo-

stolstwa sta¸a si« jednak twrczoæ literacka i przek¸adowa.

Reformacyjny nakaz przybliýania treæci religijnych w j«zyku

narodowym mg¸ takýe stanowi motywacj« do walki o j«zyk

polski w literaturze.

wier wieku starszy od Jana Kochanowskiego, Miko¸aj Rej by¸

dla mistrza z Czarnolasu cenionym poprzednikiem na drodze

pisarskiej, o czym æwiadczy nast«pujcy fragment elegii:

¥ 200 z¸ Ð wykonan stemplem lustrzanym w z¸ocie,

¥ 10 z¸ Ð wykonan stemplem lustrzanym w srebrze,

¥ 2 z¸ Ð wykonan stemplem zwyk¸ym w stopie CuAl5Zn5Sn1,

tzw. Nordic Gold.

Szed¸ ni juý Rej przede mn, nie bez ¸aski Boga.

Izdoby¸ chwa¸« skarg, jak przez zawiæ braci

ûywot swj m¸odzieniaszek Jzef niemal traci,

Lub, gdy wPalingenowej muzy idc ælady,

Cnt iwyst«pkw m«skich wskazywa¸ przyk¸ady.

(Jan Kochanowski, Elegie III, 13)

Wsp¸czesnym Polakom Miko¸aj Rej kojarzy si« przede wszystkim

z dwuwierszem:

Aniechaj to narodowie wýdy postronni znaj,

Iý Polacy nie g«si, iý swj j«zyk maj.

Do najwczeæniejszych dzie¸ Reja naleý dialogi znane tylko

z fragmentw, jak ãWarwasÓ czy ãKostyra z PijanicÓ, zachowana

w odpisie ãRozmowa Lwa z KotemÓ, oraz znane tylko z tytu¸w

jak ãG«æ z KuremÓ, a takýe pieæni religijne i przek¸ady psal-

mw. Pierwszym utworem, ktrego dat« druku znamy, jest

ãKrtka rozprawa mi«dzy trzema osobami, Panem, Wjtem

a PlebanemÓ, wydana w oficynie Macieja Szarffenberga

w 1543 roku pod pseudonimem Ambroýego Korczboka Roýka.

Przedstawienie krytycznego obrazu stosunkw panujcych

na wsi, æwiadczce o ich dobrej znajomoæci, a takýe walory

j«zykowe stawiaj ãKrtk rozpraw«Ó wærd waýnych utworw

z¸otego wieku kultury polskiej.

Popularnoæci Reja w XVI wieku dowodz wielokrotne wznowienia

jego utworw, ale w wiekach nast«pnych nie by¸ juý drukowany,

bardzo rzadko teý wzmiankowano o nim. Dopiero wydanie

ãûywota cz¸owieka poczciwegoÓ w 1828 roku przez Antoniego

Ga¸«zowskiego i omwienie tego dzie¸a przez Adama Mickie-

wicza w Colløge de France da¸y pocztek ponownemu zainte-

resowaniu twrczoæci Reja. Sta¸ si« takýe bohaterem dzie¸

literackich m. in. Juliana Ursyna Niemcewicza, Jzefa Ignacego

Kraszewskiego, Adolfa NowaczyÄskiego, Ludwika Hieronima

Morstina. Prace badawcze nad jego twrczoæci podj«li wybitni

historycy literatury, m. in. Aleksander Brckner, Julian Krzyýa-

nowski, Konrad Grski, Tadeusz Witczak. Ostatnio gruntownej

analizie zosta¸ poddany zwizek Miko¸aja Reja z reformacj

w dziele Janusza T. Maciuszki pod znamiennym tytu¸em ãMiko¸aj

Rej. Zapomniany teolog ewangelicki z XVI w.Ó.

Ten staropolski pisarz walczcy w XVI wieku o j«zyk polski

w literaturze, wyst«pujcy przeciw prymatowi ¸aciny, znany jest

takýe jako autor dzie¸a ãKrtka rozprawa mi«dzy trzema

osobami, Panem, Wjtem a PlebanemÓ, naleýcego do kanonu

lektur szkolnych. Dla publicznoæci teatralnej lat pi«dziesitych

i szeædziesitych XX wieku Miko¸aj Rej to takýe autor dramatu

ãûywot Jzefa z pokolenia ýydowskiego, syna Jakubowego,

rozdzielony w rozmowach person, ktry w sobie wiele cnt

i dobrych obyczajw zamykaÓ, z powodzeniem wystawianego

przez Kazimierza Dejmka najpierw w üodzi (1958), a pniej

w Warszawie (1965), pokazywanego rwnieý w wielu krajach

europejskich.

Takýe z pierwszej po¸owy lat czterdziestych pochodzi przek¸ad

proz ãPsa¸terza DawidwÓ, dedykowany krlowi Zygmuntowi I.

Wierszowany ãCatechismus to jest nauka barzo poýyteczna

kaýdemu wiernemu krzeæcijaninowiÓ, b«dcy przerbk dzie¸a

Campensisa i opatrzony dedykacj dla krlowej Bony, datowany

jest rwnieý na po¸ow« lat czterdziestych. W 1545 roku

w oficynie wdowy po Unglerze ukaza¸ si« dramat ãûywot JzefaÓ,

oparty na biblijnych dziejach Jzefa sprzedanego przez braci.

W Krlewcu natomiast wydrukowano w 1549 roku dramat ãKu-

piec, to jest Ksta¸t a podobieÄstwo Sdu Boýego OstatecznegoÓ.

Wielkie rocznice Miko¸aja Reja: 400. rocznic« urodzin w 1905

roku oraz 400. rocznic« æmierci w 1969 roku, uczczono sesjami,

publikacjami i waýnymi decyzjami. Podczas obchodw pierw-

szej rocznicy postanowiono powo¸a gimnazjum im. Miko¸aja

Reja w Warszawie. Druga zaowocowa¸a ods¸oni«ciem pomnika

pisarza i utworzeniem Muzeum Miko¸aja Reja w Nag¸owicach.

Na sesji naukowej, zorganizowanej w 1953 roku w ramach

obchodw Roku Odrodzenia, postulowano kontynuowanie

krytycznego wydania ca¸ej spuæcizny Reja. I tom ãDzie¸ wszyst-

kichÓ, zawierajcy ãKrtk rozpraw«Ó w opracowaniu Konrada

Grskiego i Witolda Taszyckiego, ukaza¸ si« w tymýe 1953 roku.

Na tym jednak prace przerwano. Naleýy mie nadziej«, ýe

obchody 500. rocznicy urodzin Miko¸aja Reja w 2005 roku b«d

takýe obfitowa¸y w znaczce wydarzenia, a przede wszystkim

przynios wzrost zainteresowania dzie¸em ojca literatury

polskiej.

Miko¸aj Rej urodzi¸ si« 4 lutego 1505 roku w ûurawnie ko¸o

Halicza nad Dniestrem. Jego edukacja sta¸a si« przedmiotem

nieporozumieÄ za spraw ýyciorysu, opublikowanego jeszcze

za ýycia pisarza. Podpisa¸ go Andrzej Trzecieski, ale moýliwe, ýe

autorem by¸ sam Rej. Przedstawiono w nim przebieg kszta¸cenia

pniejszego autora ãKrtkiej rozprawyÓ. Wymienia si« w nim

szko¸y w Skalmierzu, Lwowie i Krakowie, ale najwi«kszy nacisk

k¸adzie na kontakt z przyrod. Utrwali¸ on opini« o Reju jako

pisarzu niewykszta¸conym, ýywicym niech« do ãzdech¸ej

skryÓ, czyli ksiýek. Obraz ten zmienia si« jednak, jeæli zwaýy

na dokonania pisarskie Reja. Nie majc gruntownej wiedzy

zdobytej w szkole, podj¸ pniej znaczny wysi¸ek samokszta¸-

ceniowy, do czego znalaz¸ zach«t« i sprzyjajce warunki

na dworze wojewody sandomierskiego, Andrzeja T«czyÄskiego.

Dwr T«czyÄskich przygotowa¸ go takýe do dzia¸alnoæci

publicznej, a pniejszy pobyt w otoczeniu wojewody Miko¸aja

Sieniawskiego poszerzy¸ jeszcze jego umiej«tnoæci i znajomoæci.

W 1557 roku zosta¸a wydana ãPostyllaÓ (ãåwi«tych s¸w

a spraw PaÄskich kronika albo PostyllaÓ). Jest to zbir kazaÄ,

a w¸aæciwie homilii, zawierajcy takýe przek¸ady fragmentw

Pisma æw., b«dce dzie¸em samego Reja. By¸o to jedno z jego

najcz«æciej wznawianych, a takýe t¸umaczonych dzie¸. Doczeka¸

si« rwnieý ostrych atakw, m. in. ze strony jezuity ksi«dza

Jakuba Wujka (autora najwybitniejszego staropolskiego prze-

k¸adu Biblii), ale i uznania nawet wærd katolikw; dostrzeýono

takýe artyzm tego dzie¸a. Z tego czasu pochodzi rwnieý

ãWizerunk w¸asny ýywota cz¸owieka poczciwegoÓ (1558),

b«dcy parafraz dzie¸a Palingeniusa, ¸aciÄskiego poety

w¸oskiego, i pierwszym w literaturze polskiej utworem przed-

stawiajcym æwiecki pogld na æwiat. Do ostatnich utworw

Reja naleý ãApocalipsis, to jest Dziwna sprawa zakrytych

tajemnic PaÄskichÓ (1565) oraz wydane prawie rok

przed æmierci ãûwierciad¸oÓ (1567/68), w ktrym znalaz¸ si«

ãûywot i sprawy cz¸owieka poczciwegoÓ, zawierajcy wzr

ýycia szlachcica i b«dcy utworem dydaktycznym.

Elýbieta Kosieradzka

Muzeum Literatury

im. Adama Mickiewicza

wWarszawie

Po æmierci ojca zosta¸ dziedzicem znacznego majtku, w ktrego

sk¸ad wchodzi¸y dobra w Ma¸opolsce (z rodowymi Nag¸owicami

w¸cznie) i na Rusi, powi«kszonego jeszcze o wiano ýony.

Dzi«ki energii i nadaniom, m. in. otrzyma¸ od krla wieæ Teme-

rowce w nagrod« za przek¸ad Psa¸terza, uda¸o mu si« jeszcze

powi«kszy maj«tnoæci oraz za¸oýy miasta: Rejowiec i Oksz«.

Miko¸aj Rej wielokrotnie by¸ pos¸em. Na sejmach reprezentowa¸

pogldy obozu egzekucjonistw, czyli zwolennikw ograniczenia

praw magnaterii i kleru, a takýe w¸adzy krlewskiej.

Miko¸aj Rej zmar¸ mi«dzy 8 wrzeænia a 4 padziernika 1569 roku

prawdopodobnie w Rejowcu.

Wszystkie monety kolekcjonerskie s prawnym ærodkiem

p¸atniczym w Polsce.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: