Calvocoressi Peter - Polityka międzynarodowa po 1945 roku.pdf - ● Historia (ogółem) - umkc

Polityka międzynarodowa po 1945 roku Peter Calvocoressi

Przedmową oraz rozdziały 14, 2528 przełożył STANISŁAW GŁABIŃSKI Rozdziały 5,

1924 przełożyła WIESŁAWA BOLIMOWSKAGARWACKA Rozdziały 68, 1418 przełożył

JANUSZ GOŁĘBIOWSKI Rozdziały 913 przełożyła HANNA BURSKA

Peter Calvocoressi

POLITYKA

MIĘDZYNARODOWA PO 1945 ROKU

Z angielskiego przełożyli: Wiesława BolimowskaGarwacka Hanna Burska Stanisław

Głąbiński Janusz Gołębiowski

Książka i Wiedza

Tytuł oryginału World Politics sińce 1945

Okładkę i strony tytułowe projektowała EWA MOŻEJKO

Redaktor JERZY LEWINSKI

Redaktor techniczny KRYSTYNA KACZYNSKA

Korekta EWA DMOWSKA

Publikacja dotowana przez Ministerstwo Edukacji Narodowej

of World Politics sińce 1945, Seventh Edition is published by arrangement with

Addison Longman Limited, London

Wydanie pierwsze Obj ark. druk. 53,25 Druk i oprawę wykonały Zakłady Graficzne w

Poznaniu ul Wawrzyniaka 39

Książka i Wiedza"

Trzynaście tysięcy czterysta pięćdziesiąta siódma publikacja „KiW"

ISBN 8305129985

PRZEDMOWA

Siódme wydanie książki obejmuje półwiecze od zakończenia wojny Najważniejszym

uzupełnieniem, jakie weszło do tego wydania, są fragmenty omawiające upadek

Związku Radzieckiego i dezintegrację radzieckiego imperium, upadek i

dezintegrację Jugosławii, wojnę w Zatoce Perskiej przeciwko Irakowi ijej

następstwa, traktat z Maastricht i jego wpływ na rozszerzenie Unii Europejskiej,

napięcia w Chinach spowodowane konfliktem między liberalizacją gospodarki a

dążeniem stojącego nad grobem Deng Xiaopinga do umocnienia ortodoksyjnego

komunizmu, pozytywne i negatywne procesy zachodzące w Afryce pozytywne w

Afryce Południowej, Ghanie i nawet w Angoli, zdecydowanie negatywne w Nigerii,

Somalii, Ruandzie i Liberii, problemy ONZ, wygaśnięcie porozumienia GATT,

przejawy internacjonalizmu

Jest to półwiecze zimnej wojny rozpoczęte pełnym zwycięstwem nad Niemcami i

Japonią Niektórzy postrzegają II wojnę światową jako starcie ideologiczne

zakończone zwycięstwem nad faszyzmem, co w praktyce doprowadziło do konfliktu

między demokracją a komunizmem Jeśli chcemy jednak być bardziej precyzyjni,

powiemy, że II wojna światowa doprowadziła do klęski ultranacjonalistycznych

ambicji Niemiec i Japonii, co spowodowało, ze Stany Zjednoczone i Związek

Radziecki zajęły nieznaną do tej pory pozycję supermocarstw Zrodziło się więc

nowe pojęcie polityczne

Ambicje i dążenia Niemiec i Japonii możemy określić mianem nacjonalistycznych i

łupieżczych Wynikało to jednak z nieuchronnej tendencji państw

nacjonalistycznych do agresji, spowodowanej faktem, ze nie były one w stanie

zaspokajać potrzeb i ambicji społecznych swych mieszkańców Zarówno to, jak i

rozpalone emocje zmuszały je do podjęcia prób rozciągnięcia wpływów poza granice

własnego kraju

Stany Zjednoczone i Związek Radziecki, chociaż dążyły do wytyczonych celów w

odmienny sposób, nie miały powodów, by sięgać po metody państw

nacjonalistycznych Zimna wojna toczyła się o panowanie nad światem, ale żaden z

jej uczestników nie zamierzał odebrać przeciwnikowi jakiegokolwiek terytorium

Zimna wojna była wydarzeniem złożonym, niełatwym do zrozumienia i mylącym

Prowadzono ją głównie za pośrednictwem zażartej retoryki ideologicznej, która w

rzeczywistości nie miała większego znaczenia Powoływano się też na arsenały

brom, w których kryła się bezprecedensowa siła niszcząca, a które ze ściśle

militarnego punktu widzenia były całkowicie bezużyteczne Zakładano, iż oba

supermocarstwa nie miały sobie równych, a na dodatek, ze ich siły były

porównywalne, co nigdy nie odpowiadało rzeczywistości Choć w jednym czy w dwóch

rodzajach broni Związek Radziecki przeważał, a w innych jego arsenały znajdowały

się na poziomie wystarczającym do odparcia ataku Stanów Zjednoczonych, to jednak

zdecydowana przewaga leżała po stronie USA Ich potencjał gospodarczy był

Strona 1

Polityka międzynarodowa po 1945 roku Peter Calvocoressi

niewspółmierny do radzieckiego Umożliwiało

im to utrzymanie znacznie bardziej rozbudowanych sił zbrojnych i podejmowanie

działań politycznych w skali, o jakiej Związek Radziecki nie mógł marzyć Tak

więc utrzymywała się olbrzymia przepaść między rzeczywistością a powszechnymi

wyobrażeniami

Do zimnej wojny doprowadził obustronny brak zaufania, wyolbrzymiony przez brak

zrozumienia i błędne kalkulacje, co z kolei rodziło strach Ten wyolbrzymiony

strach był najistotniejszą przyczyną zimnej wojny Stany Zjednoczone i Związek

Radziecki dzieliły głębokie różnice polityczne i gospodarcze, ale żadna ze stron

nie miała zamiaru wszczynać wojny z drugą, chociaż sądziła, że takie właśnie

zamiary żywi przeciwnik Był to strach całkowicie irracjonalny

Stany Zjednoczone obawiały się, ze po upadku Niemiec Związek Radziecki podejmie

próby rozszerzenia swojej strefy wpływów na zachód i zmierzać będzie do

dokonania komunistycznych przewrotów w krajach Europy Zachodniej W

rzeczywistości siły radzieckie były na wyczerpaniu, a sam kraj w ruinach

Równocześnie żadne z państw zachodnich nie zostało w rzeczywistości zagrożone

przez komunizm ani w wyniku wyborów, ani przewrotu A nawet gdyby takie

niebezpieczeństwo zaistniało, szybko i z łatwością uporano by się z próbą

przewrotu

Związek Radziecki w 1945 r. i w ciągu wielu następnych lat obawiał się, ze

Zachód podejmie próby rozbicia go Stalin całkowicie trafnie oceniał niechęć

Zachodu wobec ZSRR, ale błędnie zakładał, ze Stany i ich sojusznicy mogą podjąć

wojnę przeciwko niemu lub będą prowadzić działania mające na celu osłabienie

kontroli Moskwy nad ich satelitami w Europie Środkowej i Wschodniej Zimna wojna

była więc wyrazem głębokich antagonizmów ideowych, którym towarzyszyły spory

terytorialne, przybierające formę słownych potyczek Ponieważ jednak w

rzeczywistości nie chodziło o określone terytoria, cały ten spór nabierał cech

globalnych

Do ogólnego zamieszania przyczyniało się istnienie brom nuklearnej Często

wyrażano pogląd, iż posiadanie przez obie strony zbliżonych sił nuklearnych

spowodowało, ze zimna wojna nie przekształciła się w prawdziwy konflikt zbrojny

Każda ze stron bała się bowiem sił przeciwnika Oczywiście, istnienie brom

nuklearnej odstraszało, a siła tego odstraszania wypływała ze świadomości, ze

zwycięstwo może zostać osiągnięte jedynie za cenę ryzyka całkowitej samozagłady

Każda broń staje się groźna jedynie wtedy, kiedy zostaje użyta, a można założyć,

ze żadne z supermocarstw nigdy poważnie nie myślało o użyciu brom j ądrowej

przeciwko drugiemu Przez krótki okres dysponowały mąjedyme Stany Zjednoczone

Zastosowałyjąprzeciwko Japonii i groziły użyciem jej przeciwko Chinom W

pierwszych latach powojennych nigdy jednak nie było mowy o użyciu jej przeciwko

Związkowi Radzieckiemu

Potem produkcję brom nuklearnej opanował Związek Radziecki, ale groźba

wzajemnego unicestwienia spowodowała, ze obie strony podjęły prace nad produkcją

pocisków coraz celmejszych, zdolnych do uderzania w wybrane cele Była to broń

średniego zasięgu, a potem broń taktyczna pola walki Użycie ich na wypadek wojny

stawało się racjonalne Żaden dowódca nie chciałby używać broni, która

powodowałaby skażenie terenów, na które zamierza wkroczyć, gdzie mógłby się

spodziewać anarchii, a więc sytuacji, której przywódcy obawiają się równie

panicznie jak klęski Oczywiście, siła odstraszania brom atomowej o ograniczonym

działaniu leży w tym, ze kolejnym krokiem atakującego może być użycie brom o

szerszym zakresie działania, następnej w łańcuchu różnych rodzajów brom

nuklearnej To powstanie całego łańcucha

różnych gatunków brom atomowej wcale nie wyeliminowało blefu, który był

elementem taktyki zastraszania Zagrożenie bronią jądrową urosło do takich

rozmiarów, ze stawało się wre.cz niewiarygodne Ostatecznie zimna wojna

zniszczyła nie jakieś rejony świata i nie ludność wielkich mocarstw, ale ich

gospodarki Były trzy szczególne następstwa tego procesu Przede wszystkim

skomplikowane zmagania supermocarstw zaszkodziły mechanizmowi porządku

międzynarodowego Zimna wojna rozpoczęła się w tym samym momencie, w którym

zainaugurowała działalność ONZ, nowa, budząca nadzieję wersja Ligi Narodów, co

oczywiście organizację tę niezmiernie osłabiło i ograniczyło j ej możliwości

działania Była ona przystosowana do działania w innym świecie, w którym dyskusja

między narodami byłaby czymś normalnym, a w pewnych sprawach nieuniknionym

Wskutek zimnej wojny straciła na znaczeniu Rada Bezpieczeństwa, gdzie

obowiązywało teraz prawo weta Bezradna wobec wielu spraw stała się cała ONZ,

szczególnie w odniesieniu do wszelkich zjawisk związanych z zimną wojną Należy

Strona 2

Polityka międzynarodowa po 1945 roku Peter Calvocoressi

się więc dziwić nie temu, ze ONZ straciła prestiż, ale ze w ogóle przetrwała

Wyszłajednak z tego bardzo osłabiona i wkraczając w okres postzimnowojenny nie

budziła takich nadziei jak w 1945 r. Zaczęto regulować stosunki międzynarodowe w

drodze poczynań pokojowych i racjonalnej dyskusji, a Stany Zjednoczone wyszły z

poprzedniego okresu jako jedyne supermocarstwo Nie było pewne jednak, jak

interweniować w sprawach międzynarodowych czy jakoprimus interpares, czy jako

siła mogąca narzucać swoje zdanie

Kryzys w Somalii i w rejonie Zatoki Perskiej unaocznił wyraźnie ten stan

niepewności Jeszcze wyraźniej ukazała to wojna w Bośni, która boleśnie ugodziła

w zasadę współpracy międzynarodowej, a ożywiła elementy nacjonalistyczne,

przysłaniające się jedynie dla pozoru różnymi listkami figowymi

Stany Zjednoczone nie potrafiły otrząsnąć się ze spuścizny zimnej wojny Nie

potrafiły zająć się poważnie niczym, co nie było z mą związane Okazało się, ze

mają wypracowanąjedyme politykę szachowania Związku Radzieckiego Kiedy zimna

wojna się skończyła, Waszyngton nie miał żadnej konstruktywnej polityki

zagranicznej

Drugim z następstw zimnej wojny, jakie wycisnęło piętno na końcowych

dziesięcioleciach XX w, była sprawa dostępu określonych państw do surowców,

które znajdowały się na terenie drugiego państwa, a były temu pierwszemu

niezbędne do rozwoju gospodarczego Najpewniejszy sposób zapewnienia sobie

dostępu do tych surowców okupowanie tego drugiego państwa okazał się w nowej

epoce niewykonalny i wcale nie taki pewny Nie do pomyślenia było zakładanie

kolonu czy nawet utrzymywanie terenów mandatowych W tej połowie stulecia zasoby

ropy na Bliskim Wschodzie przestały być własnością innych krajów lub obcych

korporacji Oznaczało to poważne przesunięcie w równowadze sił gospodarczych,

choć nie towarzyszyło temu przesunięcie w rozkładzie sił militarnych Zaszła

jedynie zmiana polegająca na dyslokacji sił mocarstw, ale nie stały się one w

wyniku tego słabsze Gdy w 1990 r. Saddam Husajn zaatakował Kuwejt w celu

zaanektowania tamtejszych poi naftowych, dokonał aktu agresji, łamiąc zasady

Karty Narodów Zjednoczonych, oraz naruszył równowagę sił i produkcji ropy na

Bliskim Wschodzie Jego posunięcie zaalarmowało importerów ropy, którzy

kontrolowali do tej pory zarówno wydobycie, jak i ceny tego surowca Dokonując

agresji Husajn dostarczył ONZ pretekstu do interwencji, a powodując zaburzenia w

światowym systemie dystrybucji ropy, popchnął Stany Zjednoczone do wojny, której

celem było obalenie jego reżimu Wojna ta wykazała, ze granice państwa

dysponującego cennymi surowcami są szczególnie narażone na naruszenie, bez

względu na to, czy chodzi o Kuwejt, czy o Irak

Wojna ta jednak nie rozstrzygnęła problemu, jak układać stosunki między krajem

będącym właścicielem pokładów ropy, ale nie dysponującym odpowiednią siłą

militarną, a mocarstwem importującym ropę Oczywiście, chodzi o ułożenie

stosunków wolnych od groźby wojny Problemem nie jest nierównomierny rozkład sił,

lecz to, by siły te były racjonalnie wykorzystywane

Wreszcie trzecim i szczególnie zagmatwanym elementem sytuacji jest kwestia

państwa W większości rejonów świata, ale nie na całym globie, państwo stało się

zasadniczym elementem struktury międzynarodowej Stało się podstawowym elementem

struktury Europy, a europejskie mocarstwa długo nie dopuszczały, by państwa

powstawały w innych częściach świata Tak było do czasu, kiedy mocarstwa

europejskie wycofały się z Azji i Afryki, pozostawiając mieszkańcom tych

kontynentów swobodę w kopiowaniu europejskich wzorów Od połowy stulecia liczba

państw zaczęła gwałtownie wzrastać Młode państwa przyjęły jednak głównie

najłatwiejsze elementy państwowości, takie jak hymny, herby, banki centralne Nie

zdawały sobie sprawy ze słabości trapiących państwa istniejące od

dziesięcioleci, takich jak napięcia etniczne, niewydolność gospodarcza, słabość

militarna W tym samym czasie tradycyjne państwa, czerpiące ze swojej

państwowości wszystkie możliwe korzyści, zaczęły żywić wątpliwości co do własnej

kondycji Efektem tego było wiele inicjatyw ponadnarodowych, czego przykładem

może być Unia Europejska, ASEAN, oraz cały wachlarz poczynań gospodarczych od

stref wolnego handlu po unie ekonomiczne W ostatnim ćwierćwieczu naszego

stulecia niemal wszyscy mieszkańcy globu byli już obywatelami jakiegoś państwa

Niemal wszystkie państwa należały z kolei do co najmniej jednej organizacji

międzynarodowej, w szczególności do ONZ, gdzie najmłodsze kraje wysyłały z

reguły najwyższych rangą dyplomatów Te organizacje międzynarodowe były

kontrolowane przez państwa członkowskie za pośrednictwem własnych instancji

kierowniczych W ONZ jest to Rada Bezpieczeństwa, w Unii Europejskiej Rada Unii

Europejskiej Dominują oczywiście państwa najsilniejsze, co wynika z ich pozycji

międzynarodowej.

Wcale nie mniej częste były trudności państw narodowych, czego przykładem kraje

Strona 3

Polityka międzynarodowa po 1945 roku Peter Calvocoressi

Europy Wschodniej, Somalia, Liberia, Ruanda, Sn Lanka, Birma i inne Nie były one

niczym nowym, choć nowe były ich mechanizmy i fakt, ze można je było śledzić w

szczegółowych relacjach prasy i telewizji Nawet w Europie wiele państw w naszym

stuleciu zawiodło swoich obywateli

Doprowadziło to do wzrostu nastrojów niezadowolenia z państw, jednak nie

pociągnęło za sobą prób ich demontażu Sytuacja międzynarodowa w znacznym

zakresie wynika z polityki międzynarodowej państw Państwo pozostaje jej

elementem decydującym „Międzynarodowa społeczność", o której tak chętnie mówią

politycy, w rzeczywistości nie istnieje ONZ jest pierwszą organizacją

międzynarodową w historii ludzkości Wszystkie poprzednie, takie jak

postnapoleoński Koncert Europejski czy Liga Narodów, były w rzeczywistości

organizacjami regionalnymi o ograniczonym zasięgu, członkostwie, celach, siłach

i środkach Liga Narodów obejmowała swoim zasięgiem Europę i Amerykę Łacińską

Podejmowano próby rozładowywania konfliktów między państwami na drodze

dyplomatycznego arbitrażu i tworzenia prawa międzynarodowego ONZ wkroczyła do

historii jako podobna organizacja Wkrótce jed

nak po j ej powstaniu na forum światowym pojawiło się kilkadziesiąt nowych

suwerennych państw ONZ jednak nie dysponowała wyraźnie większymi siłami niż jej

poprzednicy, była natomiast o wiele bardziej zróżnicowana wewnętrznie To

zróżnicowanie jest jedną z zasadniczych przeszkód, by stała się autonomiczną

potęgą Kultura polityczna, jaką reprezentuje, ma na celu umacnianie pokoju,

międzynarodowej współpracy, praworządności, racjonalizmu w działaniu i ogólnie

opartajest na europejskiej tradycji i europejskim rozumieniu świata

W przeciwieństwie do tego obraz po 1945 r. wygląda jak mozaika różnych kultur

Wyraźnie odbiega od niego jeden europejski eksperyment Jest to Unia Europejska,

która niezależnie od tego, w jakim kierunku będzie się rozwijać, jest i zawsze

pozostanie organizacją regionalną, nie globalną Unia obejmuje region stosunkowo

w skali światowej niewielki i cechuje się daleko posumętąjednorodnością

kulturalną, osłabianą ostatnio przesuwaniem sięjej granic na wschód Jej

działania są bardziej aktywne i efektywne niż przedsięwzięcia ONZ na kontynencie

europejskim Bardzo ważnym posunięciem stało się zawarcie traktatu z Maastricht,

co było ostrożnym krokiem w kierunku wyposażenia Unii w siłę militarną John

Scott Haldane napisał kiedyś pracę zatytułowaną Znaczenie utrzymania właściwych

wymiarów To, co odnosi się do biologu, może z powodzeniem mieć odniesienie do

stosunków międzynarodowych. Imperium Rzymskie, przyjmując współczesne kryteria,

było niewielkie, w każdym razie mniejsze niż powierzchnia terytorium, jakie może

osiągnąć Unia

Świat postzimnowojenny był czymś więcej mz po prostu światem bez zimnej wojny

Podam na to trzy przykłady Rozpad Związku Radzieckiego zrodził pytanie, czym

właściwie będzie Rosja, bezsprzecznie najpotężniejszy ze spadkobierców ZSRR

Rosja była jednak mniejszą niespodzianką mz Chiny, największe i najstarsze

państwo imperialne w historii świata Kilkakrotnie w XIX i XX stuleciu znalazło

się ono na skraju rozkładu, by ponownie się zjednoczyć, odzyskać pewność siebie

i liczącą się rolę na forum międzynarodowym

Przykład drugi świat postzimnowoj enny nie stał się wolny od broni j ądrowej

Mocarstwa w okresie zimnej wojny z ogromną ostrożnością podchodziły do swego

arsenału nuklearnego, a później jeszcze mniej były skłonne do prowadzenia

polityki opierającej się na potędze nuklearnej Japonia, na przykład, nadal nie

podjęła próby wprowadzenia do swoich arsenałów broni jądrowej Równocześnie

jednak ta broń i możliwość jej produkcji nie były już dostępne jedynie dla

supermocarstw Niektóre rejony wykazały pod tym względem wiele ostrożności Na

przykład Ameryka Łacińska, gdzie podejrzliwie wobec siebie nastawione Brazylia i

Argentyna dysponowały możliwościami, by stać się mocarstwami atomowymi, nie

zrobiły tego Natomiast na Bliskim Wschodzie i w Azji Południowej ostrożności

takiej nie wykazano i podjęto wysiłki zmierzające do wyprodukowania broni

atomowej Rozprzestrzenienie się brom nuklearnej przestało być zagrożeniem, a

stało się faktem Możliwość wybuchu wojny atomowej stała się tym groźniejsza, ze

konflikt taki nie byłby regionalny i nie miałby charakteru zwykłego starcia

dwóch skłóconych przeciwników Nie ma jednak regionalnej organizacji

międzynarodowej mogącej skutecznie podjąć się mediacji na wypadek konfliktu,

który mógłby się przeobrazić w wojnę atomową, lub podjąć skuteczne działania w

razie jej wybuchu Takiej roli nie mogłaby odgrywać osłabiona

w czasie zimnej wojny ONZ Tak więc mimo zakończenia zimnej wojny świat wcale nie

stal się bezpieczniejszy

Nie stał się również miejscem powszechnego dobrobytu Dotyczy tego przykład

trzeci Współpraca międzynarodowa posunęła się najdalej w sprawach gospodarczych

Strona 4

Polityka międzynarodowa po 1945 roku Peter Calvocoressi

Zadecydowały o tym wielostronne korzyści płynące z handlu, z międzynarodowych

inwestycji, z których korzyści czerpali zarówno inwestujący, jak i ci, u których

te inwestycje powstawały, korzyści polityczne wynikające z podnoszenia się stopy

życiowej, z powszechnej ofensywy przeciwko skrajnej nędzy W sumie jednak

stosunki gospodarcze między państwami i korporacjami oraz regionami o bardzo

różnych kulturach znajdują się w początkowym stadium Bardzo nierównomiernie

rozłożone są zasoby surowcowe i kadry fachowe niezbędne do rozwoju gospodarczego

W poszczególnych rejonach świata obowiązuj ą różne zasady rozwoju gospodarczego

oraz rozmaite formy współzawodnictwa Takie instytucje, jak Bank Światowy, WTO

(następca GATT) czy Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) mają ograniczone

możliwości nie tylko w związku z kontrolą sprawowaną przez wiele rządów

krajowych, ale również w wyniku ustawicznych nieporozumień dotyczących

makroekonomn, strategu i priorytetów.

Kończąc, chciałbym ponownie ostrzec Czytelnika i dodać do tego jedną uwagę

Proszę, by czytający nie tracił z pola widzenia spraw, które jako nazbyt

spekulatywne zostały w tej pracy pominięte Oto przykład istnienie brom

nuklearnej zmienia podejście do wojny, która może się okazać przedsięwzięciem

samobójczym, chyba ze celem jednej ze stron stanie się ludobójstwo Fakt ten

zmusza kraje do poszukiwania innych środków nacisku niż wojna Realizacja tego

jest trudna i skomplikowana

Równocześnie chciałbym przestrzec Czytelnika przed odczytywaniem bieżącej

historii jako rozdziału przyszłości O wiele wazmejszejest postrzeganie związku

między teraźniejszością a przeszłością Z konieczności niewiele w tej pracy mowy

o sprawach sprzed 1945 r, chociażby ze względu na brak miejsca Wszystko jednak,

o czym tu mowa, łączy się ściśle z przeszłością, a w poszczególnych wypadkach,

jak np w partiach dotyczących Bośni, z przeszłością, która jest także

współczesnością Historia minionego półwiecza jest oczywiście produktem

przeszłości i tego, co z niej w nas pozostaje, nawet jeśli nie jesteśmy tego

świadomi

Książka pisana była z myślą o tym, by pomóc Czytelnikowi w zrozumieniu wydarzeń

i procesów zachodzących od dawna.

Przy wszelkich nieuniknionych ograniczeniach i błędachjest to podjęta z całą

żarliwością próba zaprezentowania historii

Styczeń 1996

Peter Calvocoressi

Część pierwsza

WIELKIE MOCARSTWA I ŚWIATOWY PORZĄDEK

1. WIELKIE MOCARSTWA

PIERWSZY ETAP ZIMNEJ WOJNY

Zimna wojna, w której stronami były dwa wielkie mocarstwa, w niczym nie

przypominała innych konfliktów, które miały swój początek i koniec, zwycięzców i

zwyciężonych. Termin „zimna wojna" określał pewien stan stosunków

międzynarodowych. Zasadniczym jego elementem była wzajemna wrogość i strach

przed przeciwnikiem. Źródłem napięć i emocji były historyczne i polityczne

różnice dzielące przeciwników, które pogłębiane przez mity z czasem wrogość

zamieniały w nienawiść. Zimna wojna zdominowała świat na okres dłuższy niż życie

jednej generacji.

Prezydent Franklin Roosevelt wierzył, a co najmniej miał nadzieję, że uda mu się

przekonać Józefa Stalina, by nie tworzył w Europie Wschodniej odrębnej strefy

wpływów radzieckich. Chciał, by radziecki przywódca współpracował z rządem

Stanów Zjednoczonych na rzecz zbudowania nowego światowego porządku

gospodarczego opartego na wolnym handlu, z którego korzyści miały czerpać

wszystkie zaangażowane w to kraje, w tym oczywiście Związek Radziecki. Pierwszym

krokiem w tym kierunku był w okresie wojny system pomocy lendlease.

Po wojnie realizacji tego celu miał służyć plan Marshalla, chociaż właśnie pod

tym względem był utopią. Choć bowiem nawet po śmierci Roosevelta, która

nastąpiła w kwietniu 1945 r, niektórzy wpływowi politycy w Waszyngtonie sądzili,

że możliwa jest odbudowa Europy Zachodniej bez militarnej konfrontacji z ZSRR,

większość Amerykanów była jednak przekonana, że Związek Radziecki dąży do

podbicia Europy i świata, aby wprowadzić tam komunizm. Sądzono, że dla

osiągnięcia tego celu zdecydowany będzie realizować strategię niszczenia i

siania zła, sięgnięcia po broń i prowadzenia polityki wywrotowej. Tego rodzaju

stanowisko narzucało konieczność podjęcia wspólnie z sojusznikami w Europie

militarnej konfrontacji z ZSRR, szczególnie iż zakładano, że wrogość Związku

Radzieckiego wobec Stanów jest głęboko zakorzeniona. Moskwa sądziła natomiast,

Strona 5

Calvocoressi Peter - Polityka międzynarodowa po 1945 roku.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: