cukrzyca.doc

CUKRZYCA i WYSIŁEK FIZYCZNY

Cukrzyca Jest to przewlekłe schorzenie , którego  nie można wyleczyć. Leczenie polega na „wyrównywaniu  cukrzycy” to znaczy na osiągnięciu  najlepszej wartości  glikemii, ciśnienia  tętniczego krwi, cholesterolu, wagi ciała i  wielu innych parametrów. Międzynarodowy symbol cukrzycy

Cukrzyca (łac. diabetes mellitus) to, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia, grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny.
Przewlekła hiperglikemia wiąże się z  uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.

OBJAWY

Zmniejszenie masy ciała

Wielomocz

Osłabienie

Pojawienie się zmian ropnych na skórze oraz stanów zapalnych narządów moczowo-płciowych

Typy cukrzycy

Cukrzyca typu 1

Nazywana jest cukrzycą ludzi młodych  ponieważ najczęściej rozwija się u osób  przed 20 rokiem życia

wymaga przestrzegania zaleceń  żywieniowych i substytucyjnego  podawania insuliny do końca życia

Jest insulinozależna

Cukrzyca typu 2

Nazywana jest cukrzycą dorosłych

Występuje w 90% przypadków wszystkich  zachorowań na cukrzycę

Jest insulinoniezależna

Epidemiologia cukrzycy

-  2,5 miliona chorych w Polsce (połowa ma objawy i jest leczona, połowa bezobjawowa)

- Około 10% chorych na cukrzycę w USA to pacjenci z cukrzycą typu 1 ( w Polsce ok. 10-15% )

- Około 90% chorych to pacjenci z cukrzycą typu 2 ( w Polsce ok.85-90% )

Cukrzyca ciężarnych

Występuje w przebiegu 3% ciąż

U wielu kobiet po upływie 10 – 20 lat zamienia się ona w cukrzycę typu 2

Badania przesiewowe

U każdej osoby powyżej 45 rż, co 3 lata

Co roku w następujących przypadkach:

U osób z nadwagą, 

Z cukrzycą występującą rodzinnie

U osób mało aktywnych fizycznie

U osób z nieprawidłowymi badaniami ( nieprawidłowa glikemia na czczo, nietolerancja glukozy)

Z przebytą cukrzycą ciążową

Z nadciśnieniem tętniczym

Długotrwałe leczenie cukrzycy:

Jego celem jest normalizacja biochemicznych i klinicznych wskaźników zaburzeń, uzyskania dobrej jakości życia oraz jak najpełniejszych możliwości realizacji indywidualnych i społecznych aspiracji chorego.

Długotrwałe leczenie cukrzycy obejmuje 5 grup działań:

edukację terapeutyczną,

lecznicze modyfikacje żywienia,

stosowanie systematycznego treningu fizycznego,

leczenia hipoglikemizującego za pomocą insuliny lub doustnymi lekami hipoglikemizującymi,

Rehabilitację fizyczną i społeczną.

1. Edukacja terapeutyczna:

Leczenie cukrzycy trwa całe życie chorego. Jego dom staje się dodatkową instytucją, która może ułatwiać leczenie, a sam pacjent i jego rodzina działają jako partnerzy lekarza wykonując codziennie odpowiednie zalecenia, prowadząc prozdrowotny styl życia i dokonując samokontroli.

Czynności te wymagają wiele dodatkowej wiedzy, umiejętności i motywacji. Z tego względu każdy pacjent i jego rodzina powinni uzyskać odpowiednią edukację terapeutyczną.

2. Żywienie w cukrzycy:

W celu ułatwienia obliczenia zawartości substratów energetycznych (węglowodanów w  pożywieniu) wprowadzono pojęcie wymiennika węglowodanowego (jednostka chlebowa), co odpowiada ilości produktu zawierającego 12g węglowodanów (48 kcal).

DIETA  WYMIENNIKOWA

Przykład racjonalnego rozkładu WW w całodziennym jadłospisie dla osób spożywających 5 posiłków dziennie, przy dziennym zapotrzebowaniu 2000kcal=25 WW:

I śniadanie – 3-7 WW

II śniadanie – 2-3 WW

Obiad – 5-8 WW

Podwieczorek – 1-3 WW

Kolacja – 3-6 WW

Indeks Glikemiczny

Węglowodany grupuje się jeszcze w inny sposób, aby ułatwić ich prawidłowe spożycie wprowadzono pojęcie Indeksu Glikemicznego. (IG) produktów, który określa tempo wzrostu poziomu cukru we krwi po spożyciu określonych produktów spożywczych. Poziom IG wyrażany jest w procentach, np. dla jabłka wynosi 39%. Oznacza to, że szybkość, z jaką przybywać będzie glukozy we krwi po spożyciu jabłka, to 39% tego, co można by zaobserwować po spożyciu czystej glukozy. Produkty o niskim poziomie IG (poniżej 50%) są polecane, ponieważ zapewniają stabilny poziom cukru we krwi i zapobiegają wahaniom glikemii w ciągu doby. Produkty o wysokim IG nie są zalecane, ponieważ     powodują nadmierne podwyższenie poziomu cukru we krwi, a następnie zmiany samopoczucia, przyrost masy ciała, zwiększone ryzyko chwiejności cukrzycy i wystąpienia chorób serca.

3. Zasady leczenia wysiłkiem fizycznym w cukrzycy typu 1:

Zwiększone zużycie glukozy przez pracujące mięśnie jest z leczniczego punktu widzenia korzystne dla chorego na cukrzycę typu 1, jednak cel ten musi być osiągnięty przy zachowaniu odpowiednich warunków.

leczniczy trening fizyczny może być zalecony pacjentowi co najmniej zadowalająco wyrównanemu metaboliczne:

należy unikać wysiłku, jeśli glikemia na czczo jest wyższa od 250 mg/dl oraz obecna jest ketonuria lub gdy glikemia przewyższa 300 mg/dl nawet bez obecności ciał ketonowych,

gdy glikemia jest niższa od 100 mg/dl, należy spożyć węglowodany,

należy monitorować stężenie glukozy przed i po               wysiłku

zwykle konieczne jest spożycie dodatkowych posiłków węglowodanowych przed lub w czasie i po wysiłku.

4. Cele insulinoterapii

     Zależnie od typu cukrzycy insulinoterapia  spełnia dwa podstawowe zadania:

W cukrzycy typu 1 substytucja  bezwzględnego niedoboru insuliny.

W cukrzycy typu 2 uzupełnia niedobór  insuliny endogennej i przyczynia się do  przezwyciężania insulinooporności.

Kontrola cukrzycy - Hemoglobina glikowana

Glukoza wiązana jest z cząsteczką hemoglobiny (Hb) podczas cyklu życiowego krwinki czerwonej, tworząc hemoglobinę glikowaną (HbA1 lub HbA1c).

Odsetek HbA1c odzwierciedla poz.glukozy we krwi podczas poprzedzających 6-12 tygodni.

Wykazano, że monitorowanie HbA1c jest najbardziej przydatną metodą długoterminowej kontroli metabolicznej oraz jedynym dostępnym i wiarygodnym parametrem oceny ryzyka wystąpienia mikroangiopatii w późniejszym okresie choroby. We wszystkich ośrodkach zajmujących się leczeniem osób chorych za cukrzycę powinna istnieć możliwość pomiaru HBA1c.

Powikłania cukrzycy:

Ostre: kwasica i śpiączka ketonowa, nieketonowa śpiączka hipermolalna, kwasica i śpiączka mleczanowa,hipoglikemia

Przewlekłe:

Angiopatia cukrzycowa:

Mikroangiopatia: retinopatia, nefropatia, tłuszczakowate obumieranie skóry,

Makroangiopatia: chns, zwężanie tętnic szyjnych, niedokrwienna choroba mózgu, tętniak aorty, miażdżyca,

Neuropatia: centralna, obwodowa, układu autonomicznego.

Stopa cukrzycowa – powstaje w wyniku współistnienia neuropatii ruchowej i czuciowej – zaburzenia czucia bólu, temperatury, dotyku i zaniki mięśniowe sprzyjają powstaniu owrzodzeń.

Zmiany patologiczne dotyczą naczyń, nerwów, skóry, mięśni i kości

Stopa cukrzycowa

6-10% chorych z cukrzycą

Klasyfikacja:

0 – stopa dużego ryzyka

1 – powierzchowne owrzodzenie

2 – owrzodzenie głębokie, drążące do mięśni i stawów

3 – jak w 2 + zapalenie kości

4 – miejscowa zgorzel palców

5 – zgorzel stopy, posocznica

Typowe objawy stopy cukrzycowej

zaburzone odczuwanie bólu,

niedokrwienie stóp,

gorsze gojenie się ran,

tworzenie się modzeli (odciski,  stwardnienia naskórka), owrzodzeń,  zaczerwienień (stany zapalne), uszkodzeń  skóry (otarcia, zranienia, drobne pęknięcia  skóry, zrogowacenia),

deformacje kości.

Zasady pielęgnacji stóp dla osób z cukrzycą:     

codziennie przed kąpielą oglądać stopy w celu wykrycia uszkodzeń (w razie trudności posłużyć się lustrem lub poprosić o pomoc najbliższych),

myć stopy w letniej, bieżącej wodzie (37°C) z mydłem,

przed myciem zmierzyć temperaturę wody za pomocą termometru.

dbać o to, aby stopy były zawsze czyste i suche, szczególnie przestrzenie między palcami,         

do pielęgnacji stóp nie używać żadnych ostrych przyborów, urządzeń elektrycznych ani środków chemicznych,

do skracania paznokci używać tylko pilnika,

stwardniałą skórę i nagniotki usuwać tylko przy użyciu pumeksu,

jeśli skóra jest zbyt sucha - używać kremu nawilżającego, a jeśli nadmiernie wilgotna - pudru do stóp,

nie używać drażniących kremów, ani środków usuwających nagniotki,          

codziennie zmieniać skarpetki (powinny być bawełniane lub wełniane), rajstopy lub pończochy,  

nigdy nie chodzić boso (zwłaszcza na plaży),

nigdy nie zakładać butów na gołe stopy - zawsze nosić skarpetki,

do ogrzania stóp nie używać termoforu ani poduszki elektrycznej, zamiast tego zakładać ciepłe skarpety,          

za każdym razem przed włożeniem butów na nogi sprawdzać wewnętrzną wyściółkę butów wkładając do nich rękę, 

nosić tylko miękkie, wygodne i dobrze dopasowane do stopy obuwie.

Ostre powikłania cukrzycy

Kwasica cukrzycowa

Nieketonowa śpiączka hiperosmolarna

Hipoglikemia

Objawy hipoglikemii.

Neurohipoglikemia

Osłabienie, senność, ospałość

Zawroty głowy,

Trudności z koncentracją uwagi, Niewyraźna mowa

Zaburzenia pamięci świeżej,

Zaburzenia koordynacji ruchów (niepewny krok),

Zaburzenia wzroku (niewyraźne, podwójne widzenie, zaburzenia odróżniania kolorów),

Ogniskowe objawy neurologiczne,

Drgawki,

Utrata przytomności.

Objawy wegetatywne

Uczucie głodu,

Uczucie zdenerwowania,

Drżenie kończyn,

Drętwienie warg, palców, języka,

Nudności,

Bladość,

Wzmożona potliwość,

Kołatanie serca, przyśpieszenie tętna.

Następstwa hipoglikemii.

Trwałe uszkodzenie CUN,

Rozwój padaczki,

Urazy,

Trudności w uczeniu: stwierdzono, że niewielkie, lecz statystycznie istotne pogorszenie sprawności intelektualnej może się wiązać z przebytymi wieloma epizodami hipoglikemii.

Hipoglikemia w przebiegu cukrzycy Przyczyny:

Błędy żywieniowe.

Nadmierny i niezaplanowany wysiłek fizyczny.

Błędy w adaptacji dawki insuliny.

Podanie za dużej dawki insuliny.

Zmiany we wchłanianiu insuliny.

Spożycie alkoholu.

I trymestr ciąży.

Remisja cukrzycy.

Hipoglikemia w przebiegu cukrzycy Zwiększone narażenie:

Dzieci do 5 r.ż.

Chorzy z wieloletnim przebiegiem cukrzycy,

Chorzy z dobrze kontrolowaną cukrzycą,

Chorzy popełniający błędy żywieniowe,

Chorzy z nieświadomością hipoglikemii.

Objaw „brzasku”

Koszmary senne,

Ból głowy po przebudzeniu,

Zaburzenia zdolności logicznego myślenia po przebudzeniu,

Moczenie nocne,

objaw brzasku - wzrost poziomu cukru we krwi we wczesnych godzinach rannych spowodowany wygasaniem działania insuliny, podanej podskórnie przez chorego, i nasileniem wydzielania hormonu wzrostu w czasie snu

Leczenie Podanie pokarmu/napoju zawierającego  szybko wchłanialne węglowodany (0,5- 10WW)

0,2-0,5 g na kg m.c. 20% glukozy i.v.

0,5-1 mg glukagonu i.m.

Leczniczy trening fizyczny

Zmniejsza zapotrzebowanie na insulinę,

Zwiększa przyswajanie glukozy w  tkankach,

Zwiększa insulinowrażliwość tkanek.

Efekty wysiłku fizycznego w cukrzycy:

Utrzymanie prawidłowego RR;

Obniżenie „złego” cholesterolu;

Podwyższenie „dobrego” cholesterolu; (jedynie skutecznie działający czynnik)

Wzmocnienie serca;

Zmniejszenie ryzyka zawału serca i udaru mózgu;

Poprawa sprawności fizycznej;

Poprawa samopoczucia;

Ułatwienie uzyskania prawidłowych poziomów cukru we krwi;

Ew. zmniejszenie dawek leków doustnych i/lub insuliny

Opóźnienie bądź zapobieganie rozwojowi niektórych późnych powikłań cukrzycy

Mechanizm działania wysiłku fizycznego w cukrzycy

Mięśnie zużywają zawarty w nich glikogen.

Wychwytywanie glukozy z krwi.

Spadek stężenia glukozy

Spadek produkcji insuliny w trzustce.

Uwalnianie z wątroby glikogenu.

Rozpoczęcie aktywności fizycznej - MARSZ

bezpieczny i dobry dla każdego.

NIE MA przeciwwskazań do marszu.

Na początku 15 minut energicznego spaceru,

W kolejnych tygodniach wydłużać stopniowo o kilka minut,

Docelowo- co najmniej 30 minut (optymalnie-60minut) najlepiej codziennie.

10 000kroków / dzień

WYSIŁKI TLENOWE -WYTRZYMAŁOŚCIOWE

Najbardziej odpowiednie Marsz, marszo-trucht, jazda na rowerze, pływanie, gimnastyka, jazda na nartach  biegowych, wioślarstwo, taniec, gra w  piłkę siatkową, koszykówka, ostrożnie z zajęciami na siłowni

PRZECIWSKAZANE!!!Duże wysiłki siłowe  = znaczne napięcie mięśni przy stosunkowo niewielkim ruchu

Podnoszenie ciężarów (bo znaczny wzrost RR i obciążenie układu krążenia)

GRANICA WYSIŁKU- TĘTNO

Optymalnie: 50-75% wartości tętna maksymalnego

Przyśpieszenie bicia serca i oddechu, ale tylko do momentu, kiedy można swobodnie rozmawiać.

Tętno maksymalne = 220 – wiek (w latach)

np. dla pacjenta 60lat:

220-60=160 uderzeń/minutę –tętno max.

50%- (50x160):100= 80 uderzeń/min

75% - (75x160):100= 120 uderzeń/min

Prawidłowe tętno podczas ćwiczeń: 80-120u/min

Nie ćwiczyć, gdy:

Jakakolwiek infekcja, złe samopoczucie

Do 2 godzin po ciężkim posiłku

Podczas ekstremalnej pogody (upał, mrozy)

Nigdy po bólu, odczuciu dyskomfortu

Nigdy po urazie lub nadwyrężeniu mięśni

Przerwać wysiłek fizyczny gdy:

Zawroty, ból głowy

Objawy hipoglikemii

Gwałtowny wzrost tętna lub tętno powyżej wartości pożądanych,

...