teoria piel. opracowane pytania.doc

1. Omów teorię:

a) Florence Nightingale:

·         Koncepcja pielęgniarstwa Nightingale zakładała, że pielęgniarstwo obok medycyny jest ogromnie ważną dziedziną w opiece nad zdrowiem człowieka, w zapobieganiu chorobie oraz zapewnianiu pomocy chorym. Pielęgniarstwo jest nauką, sztuką i profesją w służbie zdrowia.

·         Zapoczątkowała odwrót od traktowania tej pracy jako najgorszej z możliwych, podejmowania jej przez osoby bez żadnych kwalifikacji, wykonywaniu tej pracy na polecenie administracji, popełnianiu błędów i zaniedbań w sprawowaniu opieki nad chorymi, przeciążania pielęgniarek praca, nienormowanym czasem pracy, nędznych zarobków, słabych warunków sanitarnych, brak ochrony prawnej dla pielęgniarek.

·         Prawa pielęgniarstwa koncentrują się wokół środowiska, w którym człowiek żyje i które ma wpływ na jego zdrowie- pozytywny lub negatywny. Skupiała się głównie na czynnikach , głównie natury sanitarno- higienicznej, które mają największe znaczenie dla zdrowia człowieka.

·         Pielęgniarstwo to także sztuka świadczenia pomocy zindywidualizowanej, w możliwie najlepszy sposób, sztuka o charakterze moralnym.

·         Teoria F. Nightingale to TEORIA ŚRODOWISKOWA PIELĘGNIARSTWA. Autorka koncentruje się na ułatwieniu procesu reparacji zachodzącego w człowieku dzięki siłom natury. Pielęgniarka usuwa te czynniki ze środowiska, które w przebiegu tego procesu przeszkadzają (brud, zanieczyszczone powietrze, hałas, cuchnąca woda) i zmienia je na pozytywne (czyste powietrze, czysta woda, spokój, czystość). Dzięki temu proces zdrowienia nie napotyka na przeszkody i przebiega zgodnie z prawami natury.

·         W swoim modelu pielęgniarstwa autorka określa:

o       Cel pielęgniarstwa- dociekanie jak żyć prawdziwie po ludzku

o       Podstawowe wartości- dobrostan człowieka i ludzkości (szczęście, zdrowie, rozwój duchowości)

o       Pielęgniarstwo jest profesją ale przede wszystkim powołaniem

o       Pielęgniarstwo jest nauką i rozpoczyna gromadzić wiedzę pielęgniarską. W gromadzeniu wiedzy pielęgniarskiej podstawowe znaczenie ma: doświadczenie, obserwacja i refleksje.

o       Pielęgniarstwo jest sztuką o charakterze moralnym, wymaga wielkiego zaangażowania

o       Konieczna jest różnorodność w dalszym rozwoju pielęgniarstwa

o       Idee pielęgniarstwa powinny być weryfikowane pod kątem zgodności z  rzeczywistością i w razie niezgodności zmieniane

o       Przedstawiła podstawowe zasady edukacji pielęgniarek

·         Dzięki koncepcjom F. Nightingale pielęgniarstwo rozwija się jako profesja i funkcjonuje w opiece jako odrębna dyscyplina. Rozwija się także edukacja pielęgniarek.

·         Zwracała uwagę na cztery najważniejsze pojęcia: człowiek, zdrowie, środowisko, pielęgniarstwo. Tłumaczy rozumienie człowieka w sposób holistyczny, człowiek jest jednością 4 komponent (fizycznej, intelektualnej, emocjonalnej i duchowej).

Zdrowie jest procesem wrodzonym, jest zdolnością człowieka do korzystania z wszystkich możliwości i sił, którymi dysponuje.

Choroba jest przeciwieństwem zdrowia, jest procesem reparacji przebiegającym zgodnie z prawami natury.

Środowisko to wszystkie czynniki otaczające człowieka, wpływające na zachowanie zdrowia jak i przebieg reparacji w sposób pozytywny lub negatywny.

Pielęgniarstwo to powołanie, służba Bogu przez niesienie ludziom pomocy

·         Model graficzny obrazujący założenia F. Nightingale ma kształt koła. W centrum znajduje się człowiek i jego zdrowie. Człowiek żyje w środowisku, które wpływa na niego w sposób pozytywny lub negatywny. Pielęgniarstwo zapewnia korzystne oddziaływanie środowiska na jego zdrowie. Pielęgniarka usuwa czynniki negatywne i wprowadza pozytywne (najważniejsze są czynniki sanitarno- higieniczne). Model pielęgniarstwa  mieści się w szerokich ramach  filozoficznych, filozofia pielęgniarstwa stanowi jego podstawę.

W modelu F. Nightingale można znaleźć idee i poglądy które nie wytrzymały próby czasu, wykazały różne braki, okazały się błędne lub nie przydatne i przestarzałe. F. Nightingale:

o       Odrzuciła naukowe osiągnięcia mikrobiologii

o       Niewystarczające ujmowanie środowiska i znaczących dla zdrowia czynników w nim występujących

o       Wprowadziła niezrozumiałe i niedefiniowalne pojęcia ( wapony, miazmaty)

o       Skupiała się głównie na wykonawstwie a nie na bogaceniu wiedzy pielęgniarskiej

o       Sprzeczność poglądów i wyjaśnień dotyczących miejsca pielęgniarki w opiece nad zdrowiem

o       Brak wyjaśnień różnych pojęć oraz zachodzącymi między nimi relacji.

b) Dorothea Orem

·         Podstawowe pojęcia:

o       Człowiek- osoba- zintegrowana jedność o dużym zróżnicowaniu strukturalnym i funkcjonalnym w sferze: fizycznej, psychicznej, społecznej i kontaktów interpersonalnych. Jego właściwością jest zdolność uczenia się, rozwoju, dążenia do samorealizacji.

o       Zdrowie- pełna integracja strukturalna i funkcjonalna, odczuwana jako dobrostan w codziennym życiu, przyjemność, szczęście. Może on jednak odczuwać, ze jest zdrowy mimo iż nie ma pełnej integracji strukturalnej i funkcjonalnej.

o       Środowisko- czynniki różnego pochodzenia (fizyczne, chemiczne, biologiczne, społeczne). Człowiek i środowisko stanowią funkcjonalną jedność.

o       Pielęgniarstwo- służba społeczna, dyscyplina praktyczna, sztuka i wiedza.

Służba- opieka, służenie człowiekowi który sam nie jest w stanie zapewnić sobie w sposób ciągły samoopieki. Opieka to gotowość do pomagania.

Dyscyplina praktyczna- obejmuje działania ukierunkowane na rozpoznawanie potrzeb zdrowotnych pacjenta przy uwzględnieniu jego sytuacji życiowej, planowanie, realizowanie i ocenianie planu.

Sztuka- zindywidualizowane pielęgniarstwo wymaga twórczego działania.

Wiedza- potrzeby zdrowotne człowieka i jego sytuacja życiowa zmuszają pielęgniarkę do korzystania z wiedzy. Wiedza praktyczna, wiedza kliniczna oraz wiedza z innych źródeł.

o       Samoopieka- działanie człowieka inicjowane i realizowane samodzielnie w stosunku do siebie i środowiska i osób od niego zależnych. To świadoma, wyuczona aktywność mająca na celu utrzymanie zdrowia, życia i zapewnienia sobie dobrego samopoczucia. Każdy człowiek ma wrodzona zdolność do samoopieki dlatego powinien odpowiadać za swoje zdrowie, życie i bezpieczeństwo. Samoopieka ukierunkowana jest na zaspokajanie potrzeb: uniwersalnych (oddychanie, picie, jedzenie, wydalanie, bezpieczeństwa, dobre samopoczucie, odpoczynek i aktywność, samotność i kontakty towarzyskie, własny rozwój), rozwojowych (ciąża, życie płodowe, okres noworodkowy, okres niemowlęcy....) oraz potrzeby w sytuacjach zaburzeń zdrowia- dewiacji (potrzeby pojawiające się podczas pogorszenia stanu zdrowia, w chorobie, niepełnosprawności kiedy występuje częściowy lub całkowity brak zdolności zaspokajania potrzeb uniwersalnych i powodują zależność człowieka od innych osób).

o       Deficyt samoopieki- relacja między zapotrzebowaniem w zakresie zaspokojenia potrzeb a możliwościami jakimi dysponuje człowiek.

o       System pielęgnowania- działania pielęgniarki zapewniające pomoc ludziom u których wystąpił deficyt samoopieki. Pielęgnowanie to asystowanie w samopielęgnowaniu. Te działania polegają na:

-           zapewnieniu edukacji- uczeniu czynności związanych z zaspokojeniem potrzeb

-           pomaganie w wykonywaniu różnych czynności, do których dana osoba nie jest zdolna

-           wykonywanie wszystkich czynności gwarantująca życie, zdrowie i dobre samopoczucie do których dana osoba nie jest zdolna.

·               Orem wyróżniła trzy systemy pielęgnowania:

o       System wspierająco- uczący u osób z potencjalna zdolnością do samoopieki

o       System częściowo kompensacyjny u osób z niepełną zdolnością do samoopieki

o       System całkowicie kompensacyjny u pacjenta z pełną zależnością od pielęgniarki.

·               Model graficzny obrazujący założenia D. Orem określany jest mianem deficytu samoopieki.

·               Założenia D. Orem:

o       Każdy człowiek sam sobie oraz tym którzy od niego zależą zapewnia codzienną opiekę

o       Każdy człowiek powinien odpowiadać za własne życie, zdrowie, bezpieczeństwo jeżeli jest zdolny do podejmowania decyzji.

o       Poszczególni ludzie dysponują różnymi możliwościami w zakresie samoopieki (samoopieka wystarczająca i niewystarczająca)

o       Samoopieka ma charakter działań uniwersalnych, działań rozwojowych i działań podejmowanych w stanach zaburzenia zdrowia.

o       Pomagać komuś to sprawić aby ten ktoś mógł sam sobie pomagać i kierować swoim rozwojem w przyszłości

o       Pomocnicza rola pielęgniarki w opiece nad zdrowiem innych- ponieważ podejmuje ona działania tylko wtedy kiedy człowiek nie jest zdolny do samoopieki.

·         Orem własną koncepcję przedstawiła w trzech teoriach: samoopieki (podstawowa potrzeba każdego człowieka to dążenie do dbania o zdrowie, życie, odczuwanie dobrostanu), deficytu samoopieki (konieczność poznanie źródła deficytów), systemów pielęgnowania (działania polegające na łączeniu czynności wykonywanych przez pielęgniarkę z czynnościami wykonywanymi samodzielnie przez osobę pielęgniarkę).

·         Wprowadziła pojęcie opieki zależnej np. opieki matki nad dzieckiem, opieka którą wykonuje opiekun nieprofesjonalny.

·         Orem wyróżniła 4 podstawowe etapy: 1. rozpoznanie problemu, 2. planowanie opieki, 3. realizacja opieki, 4. ocena uzyskanych wyników.

c) Virginia Henderson

·         Jej teoretyczny model zawiera 4 podstawowe pojęcia:

o       Pojedynczy człowiek- osoba zdrowa lub chora, traktowana jako niezależna całość

o       Pielęgniarka- osoba asystująca człowiekowi zdrowemu lub choremu w osiąganiu samodzielności (zastępowanie lub pomaganie)

o       Zdrowie- zdolność i/lub umiejętność do samodzielnego funkcjonowania=  możliwość zaspokojenia 14 potrzeb

o       Niezależność- umiejętność człowieka w zakresie samodzielnego zaspokajania potrzeb zarówno w stanie zdrowia jak i choroby.

·         Model pielęgniarstwa według V. Henderson to  Model liniowy. Jego podstawowe założenia to:

1. pielęgnowanie to pomaganie i asystowanie pojedynczemu człowiekowi
2. celem działania pielęgniarki jest doprowadzenie do stanu w którym pojedynczy człowiek będzie miał poczucie niezależności
3. pojedynczy człowiek objęty pielęgnowaniem może być w stanie zdrowia lub choroby
4. człowiekowi choremu należy umożliwić wyzdrowienie, a jeśli to niemożliwe spokojną śmierć
5. człowiek ma niezbędną siłę, wiedzę i wolę bycia niezależnym.

·         Uważała że istotne znaczeni ma ustalenie tego co jest istotne dla człowieka w stanie zdrowia i choroby. To człowiek i rodzina są odpowiedzialni za swoje zdrowie.

·         Oparła się na istocie opieki pielęgniarskiej wg F. Nightingale oraz podkreślała podstawową aktywność człowieka jako wartość dla pielęgnowania.

·         Skupiła się na opracowaniu założeń teoretycznych pielęgnowania i określeniu istoty zdrowia człowieka. Przyjęła teorię ludzkich potrzeb wg Maslowa. Dla celów pielęgniarstwa określiła 14 fundamentalnych potrzeb oraz podzieliła je na kategorie:

Potrzeby biologiczne:

1. 1. 1. normalne oddychanie
      2. odpowiednie odżywianie
      3. wydalanie
      4. ruch i utrzymanie właściwej postawy ciała
      5. sen i odpoczynek
      6. odpowiedni ubiór oraz możliwość ubierania i rozbierania się
      7. utrzymanie w normie temperatury ciała
      8. utrzymanie czystości ciała
      9. unikanie zagrożeń ze strony środowiska zewnętrznego i innych ludzi

Potrzeby psychiczne, społeczne i duchowe

1. komunikowanie się z innymi, wyrażanie emocji, potrzeb, obaw, opinii
2. wolność wyznania zgodnie z wyznawaną wiarą
3. praca dająca poczucie osiągnięć
4. zabawa i uczestniczenie w różnych formach rekreacji
5. uczenie się, zaspokajanie własnej ciekawości

·         celem pielęgnowania jest osiągnięcie niezależności w zaspokajaniu powyższych potrzeb. Człowiek w wyniku pielęgnowania może osiągnąć częściową lub pełną samodzielność w zaspokajaniu potrzeb i tym samym decydowaniu o swoim zdrowiu.

·         Pielęgnowanie powinno być zorientowane na człowieka zdrowego i chorego. Powinno stawiać na :

o       Potęgowanie/ umacnianie zdrowia

o       Przywracanie zdrowia, a jeśli to niemożliwe utrzymanie go na dotychczasowym poziomie.

o       Asystowanie w umieraniu

·         Profesjonalna opieka to działanie ciągłe, systematyczne i logiczne. Do najważniejszych etapów należy: gromadzenie informacji o pacjencie, planowanie, realizowanie, ocenianie (to co obecnie nazywamy procesem pielęgnowania).

Gromadzenie informacji: 14 potrzeb + rozpoznanie stanu pacjenta (siły, wiedzy, woli) + określić stan wiedzy + wiedzę na temat własnego zdrowia lub choroby + poznać nawyki i przyzwyczajenia pacjenta + 12 stanów (zaburzenia wodno elektrolitowe, niedotlenienie, wstrząs, zaburzenia świadomości, zaburzenia termoregulacji, wysoka temperatura z różnych przyczyn, uszkodzenie skóry, choroby zakaźne, stan przedoperacyjny, stan pooperacyjny, unieruchomienie, ból).

Celem pielęgnowania jest doprowadzenie do samodzielnego decydowania o własnym zdrowiu= zaspokajaniu potrzeb. W planowaniu ważny jest rodzaj działań i czas po upływie którego cel zostanie osiągnięty. Planowanie jest uzależnione od indywidualnego podmiotu (wiek, stan emocjonalny, stan społeczny, właściwości fizyczne). Plan opieki powinien być w formie pisemnej, czytelny zrozumiały dla wszystkich członków zespołu interdyscyplinarnego.

Realizowanie opieki opiera się na: pomaganiu podopiecznemu, motywowaniu, uczeniu.

Ocenienie- ważna jest bieżąca i końcowa ocena pielęgnowania. Ocena umożliwia kontrolę i modyfikację postępowania pielęgniarskiego w trakcie realizowania zaplanowanych działań.

·         Zwracała uwagę na autonomię zawodową pielęgniarki

·         Nie podejmuje koncepcji holizmu

·         Aby pielęgniarstwo się rozwijało istnieje konieczność prowadzenia badań naukowych.

d) Betty Neuman

·         Uważana jest za pionierkę pielęgniarstwa środowiskowego w zakresie zdrowia psychicznego

·         Podstawy teoretyczne wpierają idee holistycznego postrzegania człowieka

·         Podstawowe pojęcia

1. 1. człowiek- ustrukturalizowana całość, system otwarty utrzymujący kontakty ze środowiskiem. Pojęcie to odnosi się do pojedynczej osoby, rodzin, grup ludzi i społeczności. Neuman rozumie człowieka jako pacjenta i klienta
   2. środowisko- wewnętrzne i zewnętrzne czynniki oraz wpływy z otoczenia rozpoznawane przez pojedynczą osobę pacjenta lub grupę osób. Relacje zachodzące między człowiekiem a środowiskiem są obustronne. Neuman wyróżniła 3 rodzaje środowisk

o       środowisko wewnętrzne- czynniki, siły i wpływy pochodzące w wnętrza systemu pacjenta

o       środowisko zewnętrzne- zasoby, wpływy występujące jako zewnętrzne w stosunku do systemu człowieka

o       środowisko wykreowane- wyżej wymienione środowiska indywidualnie zróżnicowane w zakresie mobilizacji obszarów funkcjonowania człowieka

Wyżej wymienione środowiska oddziałują na system funkcjonowania człowieka przez jednostki oddziaływania jakimi są stresory (które wpływają w sposób pozytywny lub negatywny). Stresory (środowiskowe stymulacje, warunki, problemy) są zdolne do zaburzenia stabilności systemu poprzez uszkodzenie co najmniej normalnej linii obronnej. Stresory: wewnątrzosobowe, zewnątrzosobowe i międzyludzkie. Wpływ stresorów uzależniony jest ich ilości działania w danym czasie, siły działania oraz wytrzymałości linii obrony.

Zjawisko neogentropii występuje kiedy człowiek wyprodukuje więcej energii niż jest w stanie wykorzystać dla potrzeb funkcjonowania organizmu- miano pełnego dobrostanu.

Entropia- zjawisko wyprodukowania przez organizm mniej energii w stosunku do zapotrzebowania organizmu- może to prowadzić do śmierci organizmu.

3. 3. pielęgniarstwo- unikatowa profesja, koncentrująca się na wszystkich czynnikach wpływających na indywidualne odpowiedzi organizmu reagującego na stres, mieszczące się w obszarze zdrowie- choroba człowieka. Wyróżniła 3 rodzaje prewencji (odrębnych obszarów działań pielęgniarki):

-          prewencja pierwszorzędowa- działania zmierzające do wzmocnienia linii obronnych organizmu, zmniejszenie siły działania stresorów lub ich zlikwidowanie. Celem działań jest utrzymanie zdrowia.

-          Prewencja drugorzędowa- wczesne wykrywanie objawów choroby, zmniejszanie jej natężenia oraz zapobieganie występowania powikłań choroby

-          Prewencja trzeciorzędowa- świadczenie wielokierunkowych działań rehabilitacyjnych zmierzających do przywrócenia stanu organizmu pacjenta do poziomu funkcjonowania przed chorobą.

·               Model graficzny teorii B. Neuman ma postać liniową z centralnie położoną kulistą strukturą zbudowaną z sześciu okręgów współśrodkowych, który odzwierciedla systemy człowieka.

Centralnym elementem systemu jest źródło energii systemu (procesy fizjologiczne odpowiadające za podstawowe funkcje życiowe człowieka oraz dziedziczone sposoby reagowania na bodźce) określana mianem struktury podstawowej. Poziom energii zgromadzonej w strukturze podstawowej jest gwarantem życia, zdrowia i dobrego samopoczucia pacjenta. Posiadaną energię człowiek ochrania wykorzystując pięć linii obrony. Każda z linii podobnie jak cały system człowieka zbudowane jest z pięciu podsystemów: fizjologiczny, psychologiczny, socjokulturowy, rozwojowy, duchowy.

·         Teoria B. Neuman jest zgodna z założeniami holistycznego postrzegania osoby pacjenta.

·         Uznano że teoria B. Neuman wyjaśnia istotę pielęgnowania, jest teorią o szerokim zasięgu.

·         Zastosowanie tej teorii polega na systematycznym, ciągłym i logicznym postępowaniu zgodnym z założeniami procesu pielęgnowania, uwzględniającym holistyczną złożoność osoby ...