pytania.doc

1. Przyczyny powstania polityki społecznej jako działalności praktycznej

Rozwój gospodarczy i społeczny, wzrost liczby niepełnosprawnych, bezrobocie, wzrost alkoholizmu, narkotyków temu ma sprostać polityka społeczna. Ubóstwo, za niskie dochody, minimum egzystencji to zjawiska, którymi musiał ktoś się zająć.

Polityka społeczna jako działalność praktyczna jest także różnie definiowana

"działalność państwa i organizacji społecznych w dziedzinie kształtowania warunków bytu i pracy, zmierzająca do optymalnego zaspokajania indywidualnych i społecznych potrzeb ludności" - J.Rosner.

"celowe oddziaływanie państwa, związków zawodowych i innych organizacji na istniejący układ stosunków społecznych, zmierzające do poprawy warunków bytu i pracy ludności - usuwania nierówności społecznych oraz podnoszenia kultury życia" – W. Szubert.

2. Prekursorzy polityki społecznej

Prekursorem polityki społecznej w Niemczech był Otton von Bismarck.

Prekursorzy polskiej polityki społecznej:

Fryderyk Skarbek – arystokrata, ekonomista, pisarz społeczny, czołowy propagator myśli społecznej i ekonomicznej w Królestwie Polskim. Zwolennik liberalizmu ekonomicznego. Jest to jeden z prekursorów polskiej polityki społecznej. Pisał m. in. o roli pracy w tworzeniu własnego dobrostanu i bogactwa kraju, o potrzebie wydzielania fikcji zaspokajania potrzeb zbiorowych, o ubóstwie. W dziedzinie ekonomiczno-społecznej lansował tezę, że rozwój gospodarczy cementuje jednolicie pod względem ideologicznym społeczeństwo.

A. Ludwik Krzywicki – autor prac poświęconych kwestii robotniczej w ustroju kapitalistycznym, inicjator badań prowadzonych przez Instytut Gospodarstwa Społecznego w Warszawie. Trwałym osiągnięciem było prowadzenie badań nad warunkami bytu robotników i chłopów.

Konstanty Krzeczkowski – opracował podstawy teoretyczne polityki społecznej, wniósł twórczy wkład w badania nad ubezpieczeniami społecznymi, opieką społeczną i mieszkalnictwem. Prowadził badania warunków życia klasy robotniczej. Zajmował się historią myśli ekonomicznej i ubezpieczeniami społecznymi.

Zofia Daszyńska-Golińska – ekonomista, socjolog, działaczka społeczna. W pracach naukowych zajmowała się głównie polityką ekonomiczną i historią doktryn ekonomicznych.

S. Rychliński – politykę społeczną określał jako naukowo usystematyzowany zbiór wskazówek dotyczących łagodzenia i przeciwdziałania niesprawiedliwości i krzywdzie doznawanej przez jednostkę i społeczeństwo w ustroju pracy najemnej.

Helena Radlińska, twórczyni pedagogiki społecznej i teorii pracy socjalnej.

3. Cele i nurty działania polityki społecznej

Cele polityki społecznej:

1. Kształtowanie odpowiednich, tj. na miarę możliwości gospodarczych, warunków pracy i bytu ludności;

2. Kształtowanie prorozwojowych struktur społecznych (struktury rodziny zapewniającej zastępowalność pokoleń, odpowiedniej struktury wykształcenia ludności i struktury zawodowej ludności tzn. kształtowanie kapitału ludzkiego;

3. Kształtowanie sprawiedliwych stosunków międzyludzkich opartych na zasadzie sprawiedliwości społecznej i równości szans na starcie życia zawodowego. Państwo tworzy odpowiednie prawa zapewniając wszystkim obywatelom odpowiednie możliwości.

NURTY:

1) socjologiczno – strukturalny: przedmiotem badań jest struktura społeczna, czyli każdorazowy udział stosunków społecznych, uwarstwienie społeczne i jego budowa. Interesują ją zmiany struktury społecznej oraz usuwanie nierówności i sprzeczności społecznych będącymi podstawowymi problemami.

2) ekonomiczno – społeczny: oparty na powiązaniu polityki społecznej z polityką gospodarczą. Głosi koncepcje powiązania rozwoju społecznego z rozwojem gospodarczym. Im wyższy rozwój gospodarczy tym wyższy standard życia.

3) socjalno – bytowy głoszący poprawę warunków pracy i bytu. Naczelnym zadanie p.s. jest dostęp ogólnego dobrobytu za pośrednictwem reform społecznych obejmujących kolejno poszczególne grupy społeczne.

4) społeczno – bytowy: p.s. powinna zaspokajać potrzeby ludności w przekroju demograficznym.

5) makro – społeczny- kształtowanie świadome postępu społecznego.

Trzy szczególne typy sytuacji w zakresie spraw socjalnych:

1. działania socjalne nakierowane są na wyrównywanie położenia życiowego jednostek lub grup ekonomicznie najsłabszych,
2. działania socjalne podejmowane z zamiarem równego dostępu do usług gwarantowanych wszystkim prawami konstytucyjnymi,
3. działania socjalne realizowane z myślą o asekuracji ryzyk życiowych, które mogą dotknąć jednostkę lub grupę społeczną.

4. Definicje polityki społecznej

Polityka społeczna – to celowa działalność państwa i innych instytucji publicznych w dziedzinie kształtowania optymalnych warunków życia i pracy ludności oraz stosunków międzyludzkich; a także nauka o celowym oddziaływaniu na układ stosunków społecznych i przekształcaniu warunków życia ludności; w jej zakres wchodzą: polityka ludnościowa i rodzinna; polityka zatrudnienia; kształcenia; dochodów i struktury wydatków; wyżywienia mieszkańców; kulturalna; ochrony pracy; zabezpieczenia społecznego i ochrony zdrowia; walki z patologią społeczną oraz zagadnienia prognozowania społecznego.

Definicje polityki społecznej określają ją jako:

- sumę działań na rzecz postępu społecznego (def. wg. Konstantego Krzeczkowskiego)

- działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych na istniejący układ stosunków społecznych, zmierzająca do poprawy warunków życia i pracy, ograniczenia nierówności społecznych oraz podniesienia ogólnego poziomu kultury życia (Antoni Rajkrewicz)

- to działalność państwa, samorządów i organizacji pozapaństwowych, której celem jest poprawa sytuacji materialnej, asekuracja przed ryzykami życiowymi, wyrównanie szans życiowych ekonomicznie i socjalnie najsłabszych (William Ajlejter).

Polityka społeczna jako nauka bada historię ludzkości, problemy i sposoby ich rozwiązywania w przeszłości, opisuje i ocenia zachowania jednostek w trudnych sytuacjach oraz szuka rozwiązań na przyszłość.

5. Zasady polityki społecznej

1. zasada solidarności społecznej – najczęściej rozumiana jako przenoszenie konsekwencji ryzyk socjalnych z jednostek na społeczeństwo; niekiedy utożsamiana z solidaryzmem społecznym, oznaczającym wyższość wspólnych interesów członków społeczeństwa nad interesami poszczególnych klas lub warstw;

2. zasada samorządności – realizowana jest poprzez taką organizację życia społecznego, by jednostki i grupy miały zagwarantowane prawo do aktywnego udziału w istniejących instytucjach społecznych i tworzenia nowych instytucji w celu skuteczniejszego zaspokajania i realizowania interesów;

3. zasada przezorności - bezpieczeństwo socjalne jednostki nie może być tylko efektem świadczeń ze strony społeczeństwa, ale wynikać powinno także z odpowiedzialności człowieka za przyszłość własną i rodziny, jego zdolności do rezygnacji z części bieżących korzyści na rzecz zaspokojenia przyszłych potrzeb oraz do prowadzenia takiego trybu życia, który minimalizuje ryzyko wystąpienia zagrożeń;

4. zasada samopomocy – przejawia się w istnieniu i rozwoju pomocy wzajemnej ludzi zmagających się z podobnymi problemami życiowymi oraz pomocy silniejszych dla słabszych; zazwyczaj w ramach niewielkich, nieformalnych grup;

5. zasada pomocniczości (subsydiarności) – przyjęcie określonego porządku, w jakim różne instytucje społeczne dostarczają jednostce wsparcia, gdy samodzielnie wykorzystując zasoby dostępne poprzez rynek – nie jest ona w stanie zaspokoić swoich potrzeb; w pierwszej kolejności pomoc powinna pochodzić od rodziny, w następnej – od społeczności lokalnej, a na końcu – od państwa;

6. zasada partycypacji (uczestnictwa) – wyraża się w takiej organizacji życia społecznego, by poszczególni ludzie mieli możliwość pełnej realizacji swoich ról społecznych, zaś poszczególne grupy mogły zajmować równoprawne z innymi miejsce w społeczeństwie; oznaczająca prawo do bycia członkiem grup społecznych i zbiorowości oraz do aktywnego w nich działania;

7. zasada dobra wspólnego – przejawia się w takich działaniach władz publicznych, które uwzględniają korzyści i interesy wszystkich obywateli i polegają na poszukiwaniu kompromisów tam, gdzie interesy te są sprzeczne;

8. zasada wielosektorowości – polega na równoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarządowych i instytucji rynkowych, które dostarczają środków i usług służących zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa;

6. Wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania polityki społecznej

Mają one wpływ na realizację celów polityki społecznej.

Uwarunkowania zewnętrzne:

·         Otoczenie międzynarodowe – ma ogromny wpływ na możliwości i ograniczenia polityki ekonomicznej. Położenie geograficzne wpływa na sytuację geopolityczną, a tym samym na możliwości współpracy z innymi krajami,

·         Przynależność do określonych ugrupowań militarnych – wiąże się to z przyjęciem określonych zobowiązań,

·         Międzynarodowa sytuacja gospodarcza,

·         Restrykcje importowo – eksportowe,

·         Warunki wymiany (terms of trade),

·         Zadłużenie wobec zagranicy oraz wynikające z nich warunki regulowania tychże zobowiązań,

·         Stan i struktura zagospodarowania regionów przygranicznych krajów sąsiednich;

Uwarunkowania wewnętrzne:

·         Stan i struktura zasobów:
A. naturalne – jego znaczenie stale wzrasta, co wiąże się z podejmowaniem działań w kierunku jego ochroną,
B. ludzkie – w tej grupie podstawowe znaczenie ma liczba i struktura ludności kraju,
C. materialne – wyposażenie kraju w majątek trwały,

·         zagospodarowanie przestrzenne kraju i regionów,

·         stosunki narodowościowe,

·         układ sił politycznych w kraju,

·         stosunek społeczeństwa do władzy;

7. Demograficzne uwarunkowania polityki społecznej

Demografia to nauka o prawidłowościach rozwoju ludności w konkretnych warunkach społecznych i gospodarczych, zajmująca się statystyczno-analitycznym opisem stanu i struktury ludności oraz badaniem i oceną zmian tej struktury pod wpływem zjawisk zachodzących w społecznościach ludzkich.

Polityka ludnościowa to oddziaływanie państwa za pomocą odpowiednich bodźców na kształtowanie się stosunków ludnościowych celu osiągnięcia założonej liczby oraz (lub) struktury ludności według płci i wieku, a także (lub) założonego tempa wzrostu (dodatniego lub ujemnego) ujemnego rozmieszczenia terytorialnego.

Polityka ludnościowa jest w zasadzie polityką społeczno-ekonomiczną wymuszaną przez procesy i struktury demograficzne.

Strategiczne cele polityki ludnościowej dla Polski:

1. Stwarzanie warunków do zagwarantowania, co najmniej prostej zastępowalności pokoleń, do osiągnięcia ustabilizowanej struktury ludności według płci i wieku.

2. Stałe podnoszenie stanu jakościowego ludności w rozumieniu kondycji zdrowotnej, poziomu bytowego i kulturowego.

3. Stymulowanie wewnętrznego i zewnętrznego napływu odpływu migracyjnego ludności w taki sposób, aby nie dopuścić do terytorialnego zniekształcenia struktury ludności według płci i wieku.

Rozróżniamy trzy typy polityki ludnościowej:
- polityka pronatalistyczna - obejmuje ona działania zmierzające do zwiększenia liczby urodzeń; celem tej polityki jest osiągnięcie największego liczebnego wzrostu ludności;
- polityka antynatalistyczna - obejmuje ona działania zmierzające do ograniczenia wzrostu liczbowego ludności: celem tej polityki jest utrzymanie reprodukcji zawężonej;
- polityka neutralna (umiarkowana) - dąży do zachowania istniejącej sytuacji ludnościowej, pozostawiająca zagadnienia prokreacji rodzinom i wyspecjalizowanym organizacjom; celem tej polityki jest dbałość o stronę jakościową procesów ludnościowych, przebiegających w ramach reprodukcji prostej.

8. Podmioty polityki społecznej i ich rodzaje

Podmioty polityki społecznej wyróżnia się pod względem:

1. obszaru działania (międzynarodowe, krajowe, regionalne, lokalne);

2. charakteru podmiotów krajowych (organizacje publiczne, organizacje pozarządowe);

3. rodzajów działania (ustawodawcze, wykonawcze, kontrolne, sądownicze, inspirujące).

Podmioty polityki społecznej - globalne, europejskie, państwowe. Głównym i podstawowym podmiotem polityki społecznej jest tzw. publiczna władza, a więc przede wszystkim państwo.

Podmioty polityki społecznej:

a) organizacje międzynarodowe

- ONZ - Organizacja Narodów Zjednoczonych założona 26.VI.1945r., ma charakter uniwersalny.

Głównym celem jest utrzymania porządku, pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego. Podstawą jej działania jest Powszechna Karta Praw Człowieka.

- FAO - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa

- ILO (MOP) – Międzynarodowa Organizacja Pracy

- UNESCO

- WHO – Światowa Organizacja Zdrowia

- UNHCR- pomoc uchodźcom

b) europejskie podmioty:

- Rada Europy - autonomiczna organizacja państw Europejskich w Londynie. Polska jest członkiem od 1991r.

- Unia Europejska od 5 lat należy do niej Polska, obecnie należy do niej 27 państw członkowskich, utworzono ją na podwalinach Wspólnoty Europejskiej Węgla i Stali. Głównymi organami są: Trybunał Obrachunkowy, Komitet Społeczno – Ekonomiczny, Komitet Regionów, Trybunał Sprawiedliwości.

c) organizacje państwowe i pozarządowe

- Sejm

- Ministerstwo Zdrowia

- Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej

- Ministerstwo Edukacji Narodowej

- Ministerstwo Sprawiedliwości

- Zakład Ubezpieczeń Społecznych

- policja

- związki zawodowe

- kościół

- urzędy pracy

- pomoc społeczna

9. Związki polityki społecznej z innymi dyscyplinami

Polityka społeczna ma związek z innymi dyscyplinami:

• ekonomia. Polityka społeczna wyłoniła z ekonomii jako dyscyplina badająca społeczne skutki rozwoju gospodarczego. Zajmuje się takimi zagadnieniami jak: pełne zatrudnienie, system ubezpieczeń społecznych, gwarancje urlopów, ochrona zdrowia, poprawa wykształcenia, kwalifikacji zawodowych itd.

• statystyka, ponieważ opiera się na danych statystycznych

• historią, porównujemy stare i nowe kwestie socjalne uwzględniając czynniki czasu

• etyką określa stany pożądane w oparciu o przyjęty system wartości np. problem realizacji idei sprawiedliwości równości solidarności,

• filozofią – w zagadnieniach etyki, logiki,

• prawem, sprawy socjalne wymagają uregulowań prawnych

• socjologią, przedmiotem nauki o polityce społecznej jest wpływ różnych rozwiązań na przemiany społeczne

• politologią – kreślenie wizji świata społecznego i jego rozwoju,

• psychologia, w zakresie badania procesów psychologicznych i ich roli społecznej z otaczającym światem,

• pedagogiką – badania przyczyn trudności pedagogicznych,

• geografią, w zakresie zapisywania zróżnicowań przestrzenno – gospodarczych,

• demoskopią – badanie nastrojów społecznych

• demografia- informacje o rozwoju ludności, strukturach społecznych, opis ludności.

10. Międzynarodowe podmioty polityki społecznej i ich znaczenie

1) Narody Zjednoczone
a) Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)

§         Rada Gospodarczo-Społeczna

§         Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)

§         Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)

§         Organizacja ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO)

§         Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)

§         Fundusz ONZ Pomocy Dzieciom (UNICEF)

§         Urząd Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców

Karta Narodów Zjednoczonych została podpisana 26 czerwca 1945r w San Francisco i dała początek ONZ – organizacji opartej na zasadzie suwerennej równości państwa.
ONZ ma pięć głównych organów:
- Zgromadzenie Ogólne;
- Rada Bezpieczeństwa;
- Rada Gospod.- Społ.;
- Rada Powiernicza;
- Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.
Część działalności ONZ koncentruje się na problemach socjalnych człowieka. Od początku prowadzi ona aktywną działalność na rzecz zagwarantowania i przestrzegania w praktyce równych praw dla wszystkich ludzi bez względu na płeć, rasę, religię, poglądy polityczne, przynależność państw, na rzecz zapewnienia jednakowych standardów socjalnych dla wszystkich ludzi.

Rada Gospodarczo – Społeczna
Zadaniem Rady jest:
- Rozwijanie międzynarodowej współpracy w dziedzinie gospodarki, kultury i oświaty, zdrowia i problematyki społecznej;
- Przestrzeganie praw człowieka i podstawowych wolności poprzez omawianie aktualnych problemów w tych dziedzinach i uchwalanie odpowiednich zaleceń pod adresem Zgromadzenia Ogólnego ONZ;
- Inicjowanie i prowadzenie badań, opracowywanie konwencji międzynarodowych i przedstawienie ich do aprobaty Zgromadzenia Ogólnego;
- Koordynacja działalności wyspecjalizowanych organizacji poprzez zawieranie z nimi porozumień o współpracy.

ILO (MOP) – Międzynarodowa Organizacja Pracy
Jej cele to:
- Poprawa warunków pracy i życia dla pracujących;
- ...