Transformator Tesli_2.pdf

Projekty AVT

T r a n s f o r m a t o r

T e s l i

c z ę ś ć 2

Ze względu na obecność skrajnie

wysokich napięć, osoby niepełnoletnie

i niedoświadczone mogą wykonać

układ wyłącznie pod opieką wykwalifi−

kowanych opiekunów.

Wykonawca buduje urządzenie na

własne ryzyko i ponosi pełną odpowie−

dzialność za efekty jego działania,

w tym zakłócenia elektromagnetyczne

oraz możliwość porażenia, zatrucia

i uszkodzenia wzroku osób trzecich.

nien gwałtownie przekazywać energię do

części rezonansowej.

Optymalnym rozwiązaniem byłyby elek−

trody tytanowe lub wolframowe. Niestety

przeciętny maniak wysokonapięciowy nie

jest w stanie zdobyć takich elektrod. Pozo−

staje więc dobra wyobraźnia i ogólnodostęp−

ne elementy. W taki właśnie sposób powsta−

ły nasze iskrowniki. Ich budowa nie jest bar−

dzo skomplikowana i każdy powinien dać

sobie z nimi radę. Rysunek 8 pokazuje

iskrownik obrotowy do dużych „tesli”

o mocy powyżej 1kW.

podłożu wykonaliśmy z gotowych, kupio−

nych elektrod do zgrzewarki elektrycznej.

Taki iskrownik zapewnia najlepszą pracę

i maksymalne osiągi. Szczerze mówiąc, nie

widzieliśmy jak dotąd lepszego rozwiązania

iskrownika do „tesli” dużych mocy. Trzeba

tu jednak wszystkich ostrzec przed takim

iskrownikiem, gdyż może on się stać przy−

czyną tragedii, gdy przypadkiem podczas

pracy tarcza odpadnie lub coś się urwie (pa−

miętajcie o wyważeniu tarczy). Tak ma się

sprawa z iskrownikami do „tesli” powyżej

1000W. Gdy moc jest mniejsza, iskrownik

można zrobić według rysunku 9 .

Prosty iskrownik do „tesli”

o mocy poniżej 1kW można zrobić

z czterech (optymalna liczba) rurek

miedzianych długości ok. 20cm

umieszczonych w odległości 1mm

od siebie na podłożu z bakelitu

(drewno i tekstolit odpadają). Wte−

dy powstają trzy przerwy powietrz−

ne. Iskrownik ten spisuje się bardzo

dobrze, a w razie kłopotów wystar−

czy przetrzeć elektrody papierem ściernym.

Iskrownik

(patrz fotografia 1, odnośnik nr 5)

Iskrownik jest sercem całego urządzenia, to

od niego zależy, jak będzie działał nasz trans−

formator. Dokładne i staranne wykonanie te−

go elementu jest najważniejsze. Jeśli chodzi

o iskrownik, to istnieje wiele możliwości je−

go wykonania. Sam w sobie iskrownik jest

po prostu przerwą powietrzną, przez którą

przeskakuje iskra. Pomiędzy elektrodami

wytwarza się plazma, mająca z reguły tempe−

raturę kilkunastu tysięcy stopni, co sprawia,

że małe elektrody szybko się nagrzewają i ni−

szczą. Najprostszym rozwiązaniem jest za−

stosowanie dwóch dosyć grubych kawałków

drutu. Z góry informujemy, że jest to najgor−

sze rozwiązanie − odradzamy. Iskrownik wy−

konany w ten sposób bardzo się nagrzewa,

a powietrze wokół niego ulega silnej joniza−

cji, co znacznie pogarsza osiągi całej kon−

strukcji (naprawdę znacznie). Głównym pro−

blemem przy projektowaniu iskrownika jest

gaszenie łuku, im szybciej łuk traci kontakt

z elektrodami, tym lepiej, jak wiadomo zjoni−

zowane powietrze dobrze przewodzi prąd, co

sprawia, że nasz kondensator będzie się stop−

niowo rozładowywał przez iskrownik − powi−

Rys. 8

Podstawowym elementem jest silnik elek−

tryczny (w naszym przypadku od sokowi−

rówki). Silnik taki ma około 7000obr /min

(z mniejszymi obrotami iskrownik nie pracu−

je zbyt dobrze). Można także wykorzystać

silnik od odkurzacza, efekty są porównywal−

ne. Drugim elementem składowym jest okrą−

gła tarcza (w naszym przypadku wykonana

z tekstolitu o grubości 8mm i średnicy 18cm)

W tarczy należy wywiercić ok. 8 otworów

pod śruby np. M6 w odległości 1cm od brze−

gu tarczy po całym jej obwodzie, następnie

całość należy przymocować do osi silnika.

Silnik wraz z tarczą trzeba umieścić równole−

gle do podłoża. Elektrody umieszczone na

Rys. 9

Październik 2002

Elektronika dla Wszystkich

Projekty AVT

Zwój zabezpieczający

(patrz fotografia 1, odnośnik nr 3)

Jest to zamknięty zwój umieszczony ok. 5cm

nad ostatnim zwojem uzwojenia pierwotnego

części rezonansowej. Ma on za zadanie wyła−

pywanie wyładowań, które mogą zagrozić na−

szej „tesli” w przypadku, gdy pracuje bardzo ła−

dnie i osiągnięte łuki „dostają”do uzwojenia

pierwotnego części rezonansowej. Krótko

mówiąc, jest to piorunochron, i jak każdy raso−

wy piorunochron, podłączony jest do ziemi, tak

samo jak dolny koniec uzwojenia wtórnego.

uzwojenie wtórne względem pierwotnego

(w pionie). Kolejną ważną rzeczą jest odpo−

wiednie umieszczenie uzwojenia wtórnego

w pierwotnym. Najlepsze wyniki uzyskuje

się, gdy początek uzwojenia wtórnego (oczy−

wiście chodzi o część rezonansową) znajduje

się tuż przy podstawie konstrukcji, na której

ułożone jest uzwojenie pierwotne. Przy oka−

zji warto nadmienić, że uzwojenie wtórne

(części rezonansowej) powinno być umie−

szczone centrycznie względem uzwojenia

pierwotnego (ślimaka).

Radosław Szymczycha to... ten drugi,

rzecz jasna.

Uziemienie

W naszym przypadku jest to metalowy pręt

wbijany w ziemię na głębokość ok. 20cm.

Podłączone są do niego zwój zabezpieczają−

cy, rdzeń transformatora zasilającego i dolny

koniec uzwojenia wtórnego części rezonanso−

wej. Nie mieliśmy jak do tej pory żadnych

problemów z takim uziemieniem. Trzeba tutaj

również nadmienić, że jeżeli nie podłączymy

uziemienia, to po pewnym czasie spali się

nam transformator zasilający. Wiemy z do−

świadczenia, spaliliśmy w ten sposób dwa.

Dobre rady

W artykule celowo nie umieszczaliśmy zbyt

dużo wzorów, gdyż z praktyki wiemy, że

cewki Tesli można bez większych proble−

mów zbudować bazując na powyższych,

uproszczonych informacjach. Wiemy z do−

świadczenia, że niektóre strony internetowe

poświęcone Tesli reprezentują sobą niski po−

ziom (mieliśmy duże kłopoty z budową

pierwszej cewki) i podają błędne wskazówki.

Przykładem głupoty jest jedna z „telewizyj−

nych” stron internetowych, gdzie podano, że

w cewce Tesli następuje rzeczywisty przyrost

energii. To oczywiście nieprawda, cewka Te−

sli, jak każde inne urządzenie, nie ma spraw−

ności większej od 100%.

W tym artykule umieściliśmy informacje

pomocne początkującym konstruktorom.

Wszystkie wskazówki jakich udzielamy zo−

stały wypróbowane przez nas w praktyce.

Podajemy także adres kilku stron, które na−

szym zdaniem są godne uwagi.

www.zigzag.pl/jmte/tesla.htm

http://republika.pl/proti2/postacie/tesla/tesla .htm

www.altaie.org/tesla.htm

www.qsl.net/ke5sx/tesla.html

www.jimbud.olemon.co.uk/

www.trimeline−america.com/science/

Kable połączeniowe

Ze względu na ogromne prądy uzwojenia

pierwotnego płynące w obwodzie kondensa−

tor−iskrownik−cewka pierwotna, powinny tu

być stosowane kable grube, najlepiej głośni−

kowe o średnicy np. 5mm.

Natomiast kabel uziemienia i kable w ob−

wodzie transformator zasilający−kondensator

mogą być mniejszej średnicy.

A to, co trzymamy w rękach, to świetlów−

ka, może niezbyt dobrze to widać, ale świeci

ona już z odległości 3m.

Dane naszych cewek (pokazanych na fo−

tografiach):

Mała

Transformator zasilający 5000V/25mA, kon−

densator 10nF, ciągłe wyładowania do po−

wietrza o długości 20cm, iskrownik z czte−

rech miedzianych rurek. Uzwojenie pierwot−

ne typu stożek, średnica 22cm, liczba zwo−

jów 5, drut 4mm. Uzwojenie wtórne: średni−

ca 7cm, wysokość 21cm, drut 0,45mm.

Strojenie cewki

Załóżmy, że mamy już swoją cewkę gotową

i trzeba ją uruchomić. W tym celu do jednego

wyprowadzenia kondensatora podłączamy

„dolny” koniec cewki obwodu wtórnego (tego

ślimaka). Dolny, tzn. ten najbliżej rury, na

której nawinięta jest cewka wtórna części rezo−

nansowej. Mamy podłączony już jeden koniec

„ślimaka”, a co z drugim? Na razie zostawia−

my go w spokoju (tzn. tylko przykręcamy).

Następnie drugi koniec kondensatora prowa−

dzimy do iskrownika, a drugi kabel od iskrow−

nika odizolowujemy na długości ok. 4cm

i owijamy na środkowym zwoju „ślima−

ka”(tzn. jeżeli nasz ślimak ma 10 zwojów, to

wspomniany kabel owijamy na piątym zwoju).

Następnie włączamy zasilanie „tesli”, jeżeli na

iskrowniku widać iskry (trudno nie zauważyć

i nie usłyszeć), a z toroidu żadne iskry nie,

„wylatują”, to wyłączamy zasilanie, przesuwa−

my przewód o jeden zwój i próbujemy ponow−

nie, aż do skutku, w jedną i drugą stronę ślima−

ka. W ten sposób stroimy cewkę, tzn. zmienia−

my częstotliwość rezonansową obwodu pier−

wotnego i ustalamy ją na taką samą, jak obwo−

du wtórnego. Uzwojenie pierwotne jest dobrze

widoczne na fotografii 1, pod numerkiem 6.

W razie jakichś problemów radzimy

sprawdzić iskrownik, przesunąć o kilka cm

Praktyka

Łukasz Bajda to ten w koszulce z napisem

„faces”.

Elektronika dla Wszystkich

Październik 2002

Projekty AVT

Średnia

Transformator zasilający 7000V/60mA, kon−

densator 35nF, ciągłe wyładowania do powie−

trza o długości 40cm, iskrownik z czterech

miedzianych rurek. Uzwojenie pierwotne ty−

pu stożek, średnica 32cm, liczba zwojów 6,

drut 4mm. Uzwojenie wtórne: średnica

10cm, wysokość 50cm, drut 0,45mm.

4mm. Uzwojenie wtórne: średnica 16cm,

wysokość 100cm, drut 0,35mm (dwa nawija−

ne równolegle).

Lampa pla−

zmowa. Sche−

mat z EP z na−

szymi (moimi −

Ł.B.) zmianami.

Podwójna

lampa plazmo−

wa. Jest to jedna duża lampa plazmowa, gdzie

kluczowane są dwa tranzystory, każdy z nich

steruje osobnym uzwojeniem, a napięcia

wtórne są sumowane (30−40kV).

Duża

Transformator zasilający 10000V/200mA,

kondensator 45nF, ciągłe wyładowania do

powietrza o długości 1m, iskrownik obroto−

wy. Uzwojenie pierwotne płaskie, średnica

50cm, liczba zwojów 7 (rezonans), drut

4mm. Uzwojenie wtórne: średnica 16cm,

wysokość 90cm, drut 0,35mm (dwa nawijane

równolegle).

Duża

Transformator zasilający 7000V/300mA,

kondensator 80nF, ciągłe wyładowania do

powietrza o długości 1m, iskrownik obroto−

wy. Uzwojenie pierwotne płaskie, średnica

45cm, liczba zwojów 6 (rezonans), drut

Prowadziliśmy też próby wyładowań

w rozrzedzonym powietrzu, lecz agregat od

lodówki nie jest najlepszą pompą próżniową

(do innej nie mamy dostępu). Jeżeli ktoś chce

próbować z agregatem, to zachęcamy − nie

osiągnęliśmy co prawda ciemni Crookesa,

lecz fioletowe wyładowania przy małym na−

pięciu się udały.

Dziękujemy naszemu fotografowi Miro−

sławowi Chciukowi za wysiłki przy wykony−

waniu tych trudnych zdjęć. Pragniemy też

pozdrowić Filipa Franika, Aleksandra Kopy−

dłowskiego oraz Mariusza Jaskota, którzy

pomogli w opracowaniu oprawy graficznej,

rysunków oraz pomogli w kontaktach z re−

dakcją EdW.

Zachęcamy wszystkich zapaleńców do

budowy transformatorów Tesli. Kontakt z na−

mi można nawiązać poprzez redakcję Elek−

troniki dla Wszystkich (listy i e−maile powin−

ny mieć dopisek Tesla ).

Łukasz Bajda

Radosław Szymczycha

Październik 2002

Elektronika dla Wszystkich

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: