Model zintegrowanego poradnictwa zawodowego w Polsce
MODEL ZINTEGROWANEGO
PORADNICTWA ZAWODOWEGO
W POLSCE
Włodzimierz Trzeciak, Elżbieta Drogosz-Zabłocka – redakcja
Warszawa, listopad 1999
A U T O R Z Y:
Elżbieta Drogosz-Zabłocka
Krystyna Lelińska
Anna Paszkowska-Rogacz
Cecylia Pielok
Grażyna Sołtysińska
Włodzimierz Trzeciak
Grażyna Zawadzka
R e d a k c j a: Włodzimierz Trzeciak
SPIS TREŚCI
1. WPROWADZENIE
2. POLITYKA W ZAKRESIE PORADNICTWA ZAWODOWEGO
2.1. Polityka edukacyjna w zakresie poradnictwa zawodowego
2.2. Polityka resortu pracy w zakresie poradnictwa zawodowego
2.3. Plany dalszych reform
3. REGULACJE PRAWNE DOTYCZĄCE PORADNICTWA ZAWODOWEGO
3.1. Regulacje prawne Ministerstwa Edukacji Narodowej
3.2. Regulacje prawne Ministerstwa Pracy i Polityki Socjalnej
C Z Ę Ś Ć I. PORADNICTWO ZAWODOWE W RESORCIE EDUKACJI NARODOWEJ
1. ORGANIZACJA I STRUKTURA PORADNICTWA ZAWODOWEGO W RESORCIE EDUKACJI
1.1. Organizacja i funkcjonowanie poradni psychologiczno-pedagogicznych
1.2. Poradnictwo zawodowe w reformie edukacji
2. KADRA DORADCÓW ZAWODOWYCH, METODY I EFEKTY PRACY PORADNI NA RZECZ PORADNICTWA ZAWODOWEGO
2.1. Kadra doradców zawodowych
2.2. Warunki pracy w poradniach psychologiczno-pedagogicznych
2.3. Warsztat diagnostyczny poradni psychologiczno-pedagogicznych
2.4. Wyposażenie metodyczne i informacyjne poradni psychologiczno-pedagogicznych
2.5. Działania służące młodzieży i ich rodzicom
2.6. DziałalnoŚĆ dotycząca orzecznictwa kwalifikacyjnego
3. PROGRAMY DZIAŁANIA INNYCH INSTYTUCJI I INICJATYWY SŁUŻĄCE MŁODZIEŻY
3.1. Program Przygotowanie do wejŚcia na rynek pracy
3.2. Program PrzedsiĘbiorczoŚĆ
3.3. Program Spadochron
3.4. Program Start zawodowy młodzieży
4. OSIĄGNIĘCIA I NIEDOSTATKI ROZWIĄZAŃ W PORADNICTWIE ZAWODOWYM
C Z Ę Ś Ć II. PORADNICTWO ZAWODOWE W RESORCIE PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ
1. FUNKCJONOWANIE I ORGANIZACJA PORADNICTWA ZAWODOWEGO W SYSTEMIE URZĘDÓW PRACY
2. KADRA DORADCÓW ZAWODOWYCH W URZĘDACH PRACY
2.1. Przygotowanie doradców zawodowych
2.2. Zakres i formy doskonalenia zawodowego doradców
2.3. Metody pracy doradców zawodowych
3. OSIĄGNIĘCIA I NIEDOSTATKI ROZWIĄZAŃ STOSOWANYCH W PORADNICTWIE ZAWODOWYM FUNKCJONUJĄCYM W SUP
C Z Ę Ś Ć III. PROJEKT MODELU ZINTEGROWANEGO PORADNICTWA ZAWODOWEGO
1. MODELE DORADZTWA ZAWODOWEGO DLA MŁODZIEŻY I OSÓB DOROSŁYCH W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
1.1. Lokalizacja służb doradczych
1.2. Administracja i finansowanie
1.3. Przedmiot doradztwa zawodowego
1.4. Formy działania doradców
1.5. Doradztwo zawodowe w systemie szkolnym
1.6. Doradztwo zawodowe dla dorosłych
1.7. Trendy panujące w doradztwie zawodowym UE
1.8. PrzyszłoŚĆ doradztwa zawodowego
2. ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE MODELU ZINTEGROWANEGO PORADNICTWA ZAWODOWEGO DLA MŁODZIEŻY I DOROSŁYCH
2.1. Model J. Hollanda
2.2. Model D. Supera
2.3. Przekaz informacji w procesie podejmowania decyzji wyboru zawodu, szkoły i pracy.
2.4. Znaczenie informacji w procesie podejmowania decyzji
2.5. Model przekazu informacji zawodowej
3. MODEL ZINTEGROWANEGO PORADNICTWA ZAWODOWEGO
4. GŁÓWNE FILARY „MODELU ZINTEGROWANEGO PORADNICTWA ZAWODOWEGO”
ANEKS NR 1
LITERATURA
Podstawę systematycznego rozwoju problematyki poradnictwa zawodowego w Polsce stanowiła Konwencja Nr 142 Międzynarodowej Organizacji Pracy. Konwencja ta była przez Polskę przyjęta, ratyfikowana i potwierdzona przyrzeczeniem, że będzie niezmiennie zachowana.
W 1974 roku[1] poradnictwo zawodowe przypisano dwóm resortom:
- resortowi Edukacji Narodowej i sieci jego specjalistycznych terenowych instytucji (tj. poradniom wychowawczo-zawodowym, obecnie psychologiczno-pedagogicznym) – orientację i poradnictwo zawodowe dla młodzieży szkolnej i studiującej,
- resortowi Pracy i Polityki Socjalnej – poradnictwo zawodowe dla dorosłych.
Podział ten utrzymuje się do dnia dzisiejszego.
Od początku okresu transformacji problematyka poradnictwa zawodowego pojawiała się w opracowywanych dokumentach dotyczących zmian dotychczasowych zasad funkcjonowania systemu edukacji i resoru pracy. Już w 1990 roku zgłoszono pierwsze propozycje integracji działań w obu resortach, podkreślano w niej konieczność powszechnej pomocy w wyborze zawodu oraz podniesienie kwalifikacji pracowników zatrudnionych w instytucjonalnych formach poradnictwa zawodowego. Znaczna część tych deklaracji, szczególnie dotycząca resortu edukacji, pozostawała jednak propozycjami na papierze. Zaczęły pogłębiać się różnice między poradnictwem zawodowym w sferze edukacji, dostępnością usług, metodami pracy doradców zawodowych i wyposażeniem ich warsztatu pracy, a dynamicznie rozwijającym się poradnictwem w resorcie pracy. Ta postępujące nierównowaga w dostępności i jakości usług doradczych oraz wprowadzana reforma ustrojowa państwa i reforma edukacji, stały się dla autorów opracowanego projektu bodźcem do ponownego spojrzenia na ważny problem poradnictwa zawodowego i dokonanie zmian.
Celem przygotowanego opracowania jest przedstawienie propozycji zbudowania Modelu zintegrowanego poradnictwa zawodowego, łączącego w sobie działania i instytucje edukacji i rynku pracy. Przyjęto zasadę, że model powinien spełniać funkcję powszechności, przestrzegać prawa jednostki do wolnego wyboru zawodu i miejsca pracy oraz zapewniać bezpłatność w korzystaniu z usług poradnictwa.
Od 1990 roku, w wyniku zmian ustrojowych państwa – politycznych, społecznych i gospodarczych, w systemie orientacji i poradnictwa zawodowego pojawiły się nowe treści, zdeterminowane przez wolny rynek i pojawienie się zjawiska bezrobocia.
Decyzją Ministra Edukacji Narodowej z dnia 8 sierpnia 1990 roku powołano zespół do opracowania założeń koncepcji rozwoju kształcenia zawodowego. Przygotowano Wstępny projekt koncepcji rozwoju kształcenia zawodowego zawierający ogólne założenia projektowanych zmian. W indeksie problemów wymagających rozwiązania znalazły się m.in.: kadra nauczycielska i jej kondycja intelektualna, jako podstawowy warunek powodzenia reform, zmiana treści kształcenia zawodowego oraz systemu ich opracowywania, orientacja i poradnictwo zawodowe jako podstawowa działalność zmierzająca do wyboru kierunku kształcenia i zawodu, a w późniejszej karierze zawodowej pomoc w rozwoju zawodowym i przekwalifikowaniu. Harmonogram prac przewidywał wdrożenie w 1992r. nowego modelu poradnictwa zawodowego.
W 1991 roku (7.09.1991r.) uchwalono ustawę o systemie oświaty, która w zasadniczy sposób zmieniała warunki funkcjonowania szkół, umożliwiła też powstanie poradni psychologiczno-pedagogicznych i specjalistycznych, w tym także poradni zawodowych.
Chociaż od 1993 r. Sejm powracał w oficjalnych uchwałach, rezolucjach i deklaracjach do reformy systemu edukacji, dopiero w 1998 r. rozpoczęto przeprowadzanie głębokich reform społecznych, w tym także reformy edukacji. Stała się ona jedną z czterech wielkich reform obok reformy administracyjnej państwa, lecznictwa i ubezpieczeń.
Założenia zmian w edukacji Ministerstwo Edukacji Narodowej przedstawiło w opracowaniu nt. Reforma systemu edukacji. Projekt[2]. Stwierdza się w nim, że bardzo ważnym zadaniem edukacji będzie przygotowanie młodzieży do poruszania się na rynku pracy. W związku z tym przewiduje się utworzenie nowego typu poradnictwa młodzieżowego przygotowanego do intensywnych form pomocy prowadzonych w otwartym środowisku społecznym. Stwierdzenie to nie poparto jednak omówieniem szczegółowych rozwiązań.
W przygotowanym w serii Biblioteczka reformy opracowaniu nt. kształcenia zawodowego, problematyce poradnictwa poświęcono już więcej miejsca, określono jego zadania, nie sprecyzowano jednak sposobów realizacji, brak jest także propozycji integracji funkcjonujących obecnie odrębnych systemów poradnictwa zawodowego. Podobnie jak w poprzednich dokumentach nie zwraca się uwagi na poradnictwo osób dorosłych nie będących bezrobotnymi. A zatem proponowane zmiany, mimo deklaracji powszechności poradnictwa zawodowego nie mają w praktyce takiego charakteru.
Wszystkie omówione dokumenty wytyczające politykę edukacyjną zbyt mało uwagi poświęcają poradnictwu zawodowemu. Postulowane zmiany mają charakter deklaratywny, brak jest rozwiązań szczegółowych i decyzji zmierzających do rzeczywistego rozwiązania tego problemu.
Ważnym instrumentem polityki rynku pracy jest poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa. Ustawa z dnia 14 grudnia 1994 r. O zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu nakłada na administrację zatrudnienia obowiązek prowadzenia poradnictwa zawodowego. Poradnictwo skierowane jest do młodzieży znajdującej się poza systemem szkolnym oraz osób dorosłych. Od 1990r. wraz z pojawieniem się zjawiska bezrobocia, problematyka poradnictwa zawodowego nabrała szczególnego znaczenia. Obserwowano niedostosowanie kwalifikacji zawodowych i aspiracji bezrobotnych. Poradnictwo zawodowe stanęło przed nowym wyzwaniem jakim stało się pomaganie jednostce w osiągnięciu lepszego zrozumienia siebie samego w odniesieniu do środowiska pracy. Zadania ...
kobragrzes