Helena Sęk „Psychologia kliniczna” tom 1 PWN Warszawa 2005
str.19-30
Helena Sęk „Psychologia kliniczna” tom 2 PWN Warszawa 2005
str.17-24
Psychologia kliniczna powstała w 1896 roku i wiąże się to z utworzeniem przez Lightnera Witmera pierwszej kliniki psychologicznej, która powstała, aby zrealizować główne idee Witmera, wykorzystywać psychologię empiryczną w praktyce i stworzyć doktorantom psychologii możliwość zdobywania umiejętności praktycznych – w tym względzie za kluczowe Witmer uznał doskonalenie metody klinicznej zbliżonej do stadium przypadku.
1907 powstaje pismo „Psychological Clinic” – Witmer napisał w nim, że nauka powinna realizować postulat aplikacyjności.
Zapożyczenie terminu kliniczna ( z medycyny) miało dookreślać „metodę postępowania psychologa, a nie miejsce praktyki”. Psychologia kliniczna miała być rodzajem obrony przed bezpośrednim przenoszeniem eksperymentów z laboratorium do pracy z dziećmi w ich naturalnym środowisku.
1917 powstało Amerykańskie Towarzystwo Psychologii Klinicznej, które oficjalnie używało terminu psycholog kliniczny
Działalność Freuda dała początek nurtowi teoretycznemu, z którego psychologia kliniczna czerpie swe inspiracje. Ważną role w narodzinach i rozwoju PK odegrał także nurt badań empirycznych. Ten nurt został szczególnie rozpropagowany w Polsce pod nazwą patopsychologii eksperymentalnej
Współcześnie PK jest dziedziną psychologii mającą bardzo szeroki obszar zastosowań; zajmuje się zarówno zdrowiem, jak i wieloma postaciami zaburzeń w różnych fazach życia człowieka, grup i społeczności. Jest dziedziną bardzo zróżnicowaną, zarówno pod względem obszaru zainteresowań, jak i przedmiotu badań i praktyki.
W toku tworzenia wiedzy społecznie responsywnej powstały nowe obszary zainteresowań PS, m.in. przemoc seksualna, nadużycia, konsekwencje katastrof i terroryzmu, zdrowotne aspekty starzenia się, stres przemian społecznych, wsparcie społeczne.
Ważne jest, aby dbać w PS nie tylko o dobry kontakt z praktyką i innymi dziedzinami psychologii stosowanej, ale także stale śledzić najnowsze osiągnięcia dziedzin teoretycznych w psychologii i naukach pokrewnych
Do rysunku:
Zgadnienia zaburzeń psychicznych stanowią główny nurt badań i praktyki, PS dzieci, młodzieży i dorosłych ma swoje odrębności, ale też sfery ściśle ze sobą powiązane, z głównego pnia analizy zdrowia i zaburzeń wyrastają subdyscypliny
Nurty istotne dla rozwoju PS:
1) teoretyczny – badania nas nieświadomością
2) empiryczny – badania nad zjawiskami psychopatologii
3) pragmatycznyc – poradnie medyczno-psychologiczne i działania Instytutu Higieny Psychicznej
Jako obszar zainteresowań PK najczęściej wskazuje się dziedziny rzeczywistości związane ze zdrowiem i chorobą:
z zaburzeniami, kryzysami, dysfunkcjami, z sytuacjami warunkującymi rozwój zdrowia i jego ochronę oraz z leczenia zaburzeń.
W definiowaniu PK istotne znaczenie ma pojęcie przedmiotu badania i praktyki, przy pomocy którego określa się sposób badania obszaru zainteresowań. Narzędziami tego badania są pojęcia i twierdzenia teoretyczne danej dziedziny i określone metody poznawania obszaru zainteresowań.
Sposób określania PK należy od preferencji dotyczącej podejścia do tego obszaru:
1) podejścia wąskiego , w którym obszar, przedmiot, i praktyka ogranicza się do zaburzeń. Określa się tu PK jako:
a) dziedzinę badań i praktyki – naukę o zaburzeniach przystosowania lub zaburzeniach czynności i ich wewnętrznego mechanizmu regulacji oraz o diagnozie i terapii tych zaburzeń
b) dziedzinę psychologii stosowanej, która zajmuje się zaburzeniami procesów regulacji psychicznej człowieka
c) dziedzinę psychologii, która zajmuje się zaburzeniami zachowania i przeżyć
Zachowanie rozumie się jako czynność ukierunkowaną na cel, która ma swój wewnętrzny mechanizm regulacyjny. Czynność zaburzona jest, gdy:
- nie służy zaspokajaniu potrzeb człowieka, w tym potrzeby rozwoju
- nie służy wypełnianiu zadań życiowych
2) podejście szerokie , którego zwolennicy zajmują się koncepcjami zdrowia lub uczestniczą w ruchu promocji zdrowia i prewencji zaburzeń
Podejście wąskie: PK jako dziedzina badań i praktyki psychologicznej, zajmująca się opisem i wyjaśnianiem zaburzonego zachowania i przeżywania, określaniem ich psychospołecznych przyczyn oraz stosowaniem tej wiedzy w diagnozie i pomocy psychologicznej
Podejście szerokie: PK jako dziedzina badań i praktyki psychologicznej, zajmująca się opisem i wyjaśnianiem zdrowych i zaburzonych form zachowania, przeżywania i funkcjonowania somatycznego, określaniem przyczyn zdrowia i zaburzeń oraz wypełnianiem zadań praktycznych, polegających na diagnozie zdrowia i/lub zaburzeń w celu zastosowania psychologicznych form pomocy
PK jest ważną dziedzina odrębnych studiów i badań, w ramach których tworzy się, umacnia i rozwija przedmiot tej dziedziny, który obejmuje zespół koncepcji lub twierdzeń:
- opisujących i wyjaśniających zdrowe i zaburzone funkcje psychiczne, somatyczne oraz zachowania osób, grup i społeczności
- wyjaśniających przyczyny zdrowia i zaburzeń oraz ich biopsychospołęczne mechanizmy
- ustalających zasady badania naukowego i jednostkowej diagnozy zdrowia i zaburzeń
- opisujących i wyjaśniających zasady oraz mechanizmy różnych interwencji pomocnych
Zadania praktyczne PK polegają na profesjonalnym stosowaniu wiedzy i umiejętności do rozwiązywania problemów zdrowotnych osób itd. Praktyczne, profesjonalne zadania psychologa klinicznego polegają na:
a) diagnozie zdrowia i zaburzeń
b) interwencji i pomocy psychologicznej ukierunkowanej na promocję zdrowia, prewencję zaburzeń, interwencje w stanach kryzysu i przejściowych trudności oraz na psychoterapię
Warunkiem koniecznym w badaniach i praktyce psychologa K jest zinternalizowanie zasad etycznych tego zawodu, który stawia najwyższe wymagania jako zawód zaufania publicznego
Anna-Helena1