1
Prawo Kanoniczne
(Małżeństwo)
Bibliografia:
1.Wojciech Góralski
„Kanoniczne prawo małżeńskie”
2. Piotr Mieczysław Gajda
„Prawo małżeńskie Kościoła katolickiego”, Akademika
3. Wojciech Góralski
„Matrimonium facit consensus”
Pierwsze kanony mają charakter propedeutyczny
Definicja małżeństwa zaczerpnięta z KDK 48
Małżeństwo- jest to przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą wspólnotę całego życia, która z natur swojej ukierunkowana jest na dobro małżonków oraz
zrodzenie i wychowanie potomstwa.
„Głęboka wspólnota życia i miłości małżeńskiej ustanowiona przez Stwórcę i unormowana Jego prawami, zawiązuje się przez przymierze małżeńskie, czyli przez nieodwołalną, osobistą zgodę. W ten sposób aktem osobowym, przez który małżonkowie się sobie oddają i przyjmują, powstaje z woli Bożej instytucja trwała także wobec społeczeństwa.
Z samej zaś natury swojej instancja małżeńska oraz miłość małżeńska nastawione są na rodzenie i wychowanie potomstwa, co stanowi jej jakby szczytowe uwieńczenie. W ten sposób mężczyzna i kobieta, którzy przez związek małżeński „już nie są dwoje, lecz jedno ciało” (Mt 19, 6), przez najściślejsze zespolenie osób i działań świadczą sobie wzajemnie pomoc i posługę oraz doświadczają sensu swej jedności i osiągają ją w coraz pełniejszej mierze. To głębokie zjednoczenie będące wzajemnym oddaniem się dwóch osób, jak również dobro dzieci, wymaga pełnej wierności małżonków i ku nieprzerwalnej jedności ich współżycia.
Rodzina winna dzielić się wspaniałomyślnie swym bogactwem duchowym z innymi rodzinami. Toteż rodzina chrześcijańska, ponieważ powstaje z małżeństwa, będącego obrazem i uczestnictwem w miłosnym przymierzu Chrystusa Kościoła, przez miłość małżonków, ofiarną płodność, jedność i wierność, jak i przez miłosną współpracę wszystkich członków ujawniać będzie wszystkim żywą obecność Zbawiciela w świecie oraz prawdziwą naturę Kościoła.” KDK 48; KPK, kan. 1055
Małżeństwo- wspólnota całego życia totius vitae consortium
1.Cele małżeństwa
-dobro małżonków (wzajemnej pomocy, miłości, bycia dla siebie)
-zrodzenie i wychowanie potomstwa
2. Przymioty małżeńskie
-jedność małżeńska
-nierozerwalność małżeńska
Jedność- oznacza, że małżeństwo katolickie, kościelne jest
małżeństwem monogamicznym.
Monogamia- związek jednego mężczyzny i jednej kobiety.
Poligamia- przeciwieństwo monogamii- wielożeństwo. Może mieć podwójny przejaw:
1. Poligynia- związek jednego mężczyzny z wieloma kobietami- stan unormowany prawnie w krajach muzułmańskich
2. Poliandria- związek jednej kobiety z wieloma mężczyznami
Podstawą monogamii są słowa samego Jezusa:
„Dlatego opuści człowiek ojca i matkę i złączy się ze swoją żoną i będą oboje jednym ciałem. A tak już nie są dwoje, lecz jedno ciało” Mt 19, 4-6
Nierozerwalność małżeństwa- małżeństwo zawarte zgodnie z prawem jest małżeństwem dozgonnym, trwa do śmierci jednej ze stron. Prawo kanoniczne nie posiada instytucji rozwodu. „Co więc Bóg złączył, człowiek niech nie rozdziela Mt 19, 6.
Oznacza to odrzucenie listu rozwodowego.
Kiedy małżeństwo wchodzi w zakres kompetencji Kościoła?
Kiedy jedna ze stron należy do Kościoła? Jest to zainteresowanie z mocy prawa.
Istnieje domniemanie ważności małżeństwa- udowadnia się przeciwnie.
RODZAJE MAŁŻEŃSTWA
Małżeństwo zawarte i dopełnione
Zawarte- akt wyrażenia woli
Dopełnione-, kiedy małżonkowie dopełnią je aktem współżycia.
W polskim prawie rodzinnym- dopełnione będzie wtedy, kiedy z małżeństwa zrodzi się potomstwo.
Matrimonium ratum et consummatum- małżeństwo zawarte i
dopełnione
Matrimonium ratum et nonconsummatum małżeństwo zawarte i
niedopełnione
Zaręczyny- etap poprzedzający zawarcie małżeństwa
- Przyrzeczenie zawarcia małżeństwa
To przyrzeczenie nie stanowi podstawy do domagania się zawarcia związku małżeństwa. Natomiast stanowi podstawę do wszelkich roszczeń materialnych, jakie zostały poczynione do przygotowań.
Kodeks w sprawie zaręczyn odsyła do Konferencji Episkopatów.
W Polsce sprawa zaręczyn związana jest z tradycją.
Narzeczeni- w szerokim znaczeniu są ci, którzy utrzymują ze sobą
bliższe stosunki natury uczuciowej, mają zawrzeć ze sobą
małżeństwo, choć zamiaru tego oficjalnie nie wyrazili.
O narzeczeństwie w ścisłym znaczeniu decydują, tzw. zaręczyny
Instrukcja o przygotowaniu do zawarcia małżeństwa z 5 IX 1986 zaleca instytucję zaręczyn na sześć miesięcy przed ślubem. Jest to czas spotkania i poznania się rodzin przyszłych małżonków, czas przygotowań, nawiązanie więzi rodzinnej
PRZYGOTOWANIE DUSZPASTERSKIE MAŁŻEŃSTWA- ETAPY:
1. Katecheza i przepowiadanie
2. Przygotowanie bezpośrednie- katecheza dotycząca konkretnych osób, które zdecydowały się między sobą, na zawsze połączyć węzłem małżeńskim (nauki przedmałżeńskie)
Bezpośredniość- dotyczy czasu, rzeczywistości i osób. Konferencji mają wysłuchać razem (czas ok. 1 rok)
3. Przygotowanie liturgiczne- potrzebne jest, dlatego, aby małżeństwo osadzić nie tylko w wymiarach prywatnych. Małżeństwo jest sakramentem. Ma być przeżyciem religijnym we wspólnocie. Ma być spotkaniem z Bogiem.
4. Ad post- troska Kościoła o małżeństwa i rodziny (kan. 1063-1072).
Wiąże się ono z trzecim etapem (przygotowanie liturgiczne)
Sakrament ten wymaga pewnej dojrzałości chrześcijańskiej.
Związek małżeński wiąże się z innymi sakramentami.
Co tworzy małżeństwo?
Małżeństwo tworzy zgoda stron.
Związek między osobami prawnie do tego zdolnymi. Zgodnie z przepisami prawa, której nie może uzupełnić żadna ludzka władza.
Prawnie do tego zdolne-, czyli osoby, które nie są obciążone
Zgodnie z przepisami prawa-, co do ważności w określonej formie kanonicznej, odnośnie miejsca, osób itd.
Nie może jej uzupełnić żadna ludzka władza- oświadczenie woli stron musi być faktem bezsporny
Małżeństwo tworzy się przez akt woli
W ST. Istniał zakaz zawierania małżeństw z kobietami innego kraju. Kościół znał przeszkody od samego początku. Wydanie konkretnych zakazów dotyczyło zawierania małżeństw z heretykami- 721 Synod rzymski- uchwały dotyczyły Kościoła lokalnego. Kościół do roku 1917 nie scentralizował ujednoliconej liczby przeszkód. Ujednolicenia przeszkód małżeństwa dokonał kodeks z 1917r. Było ich 24. Zreformowany kodeks Jana Pawła II z 1983r. ustalił 12 przeszkód.
Definicja przeszkody w sensie szerokim i ścisłym
Przeszkoda w sensie szerokim- jest to każda okoliczność, która na mocy prawa Bożego lub ludzkiego powoduje nieważne lub niegodziwe zawarcie umowy małżeńskiej.
Przeszkoda w sensie ścisłym- jest to każda okoliczność, która na mocy prawa Bożego lub Kościelnego powoduje, że dana osoba jest niezdolna do zawarcia umowy małżeńskiej
1. Publiczne.
2. Niepubliczne
Przeszkoda publiczna- jest nią każda przeszkoda, którą udowadnia się w zakresie zewnętrznym np. potomstwo, wiek.
Przeszkoda niepubliczna- pozostałe przeszkody są niepubliczne, np. występku
1. Z prawa Bożego naturalnego- przeszkoda impotencji, pokrewieństwa
2. Z prawa Bożego pozytywnego- małżeństwo
3. Z prawa Kościelnego- pozostałe, które zostały określone przez Kościół np. przeszkoda ślubu, przyzwoitości
Bezwzględne- obciążają daną osobę bezwzględnie wobec innej osoby, sytuacji. Dana osoba jest całkowicie niezdolna do zawarcia małżeństwa np. impotencja trwała
Względne- dotyczące poszczególne osoby i rzeczy
Uprzednia- występuje przed zawarciem związku małżeńskiego
Następcza- po zawarciu związku małżeńskiego. Nie powoduje nieważności. Nie działa wstecz
1.Przeszkoda wieku- granica wieku- kanon odsyła do miejscowych Konferencji Episkopatu. One określają wiek. Taki przepis wydaje albo
Konferencja Episkopatu, albo biskup diecezjalny. Najczęściej prawo Kościelne odsyła do prawa państwowego.
Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym wiekiem do zawarcia małżeństwa jest 18 lat dla obu stron. Przepis obowiązuje od 1999r.
Nieważnie zawiera małżeństwo kobieta poniżej 14 roku życia, mężczyzna poniżej 16 roku życia- nie obowiązuje dyspensa.
Dyspensa od 18 roku jest udzielana, kiedy jest wyrok sądu administracyjnego. Rodzice muszą wyrazić zgodę na zawarcie małżeństwa. Jeżeli nie ma zgody rodziców, a są racje, aby związek został zawarty potrzebne jest pozwolenie biskupa.
2. Przeszkoda niemocy płciowej- przeszkoda musi być uprzednia i trwała, a więc musi być stałą wadą osoby. Jest to niezdolność osoby do współżycia.
3. Przeszkoda węzła małżeńskiego- ci, którzy są związani małżeństwem pierwszym, to drugie jest nieważne (bigamiczne)- nieważne z mocy prawa.
Ta przeszkoda ustaje, gdy nastąpi:
-Śmierć współmałżonka
-Stwierdzenie nieważności małżeństwa
Przywilej Pawłowy 1 Kor. 7, 12; 13- 15-, Małżeństwo zawarte przez dwie osoby nieochrzczone może być rozwiązane na podstawie przywileju Pawłowego na korzyść wiary małżonka, który przyjął chrzest. Przywilej ten rozwiązuje małżeństwo zawarte przed chrztem z chwilą zawarcia nowego małżeństwa, pod warunkiem jednak, że małżonek nieochrzczony odchodzi od małżonka, który się ochrzcił (kan. 1143):
„ Jeśli któryś z braci ma żonę niewierzącą i ta chce razem z nim mieszkać, niech jej nie oddala! Podobnie, jeśli jakaś żona ma niewierzącego męża i ten chce razem z nią mieszkać, niech się z nim nie rozstaje! Uświęca się, bowiem mąż niewierzący dzięki swej żonie, podobnie jak świętość osiągnie niewierząca żona przez „brata”. W przeciwnym wypadku dzieci wasze byłyby nieczyste, tera zaś są święte. Lecz jeśli strona niewierząca chciała odejść, niech odejdzie!
Nie jest skrępowany ani „brat”, ani „siostra” w tym wypadku. Albowiem do życia w pokoju powołał nas Bóg”(1 Kor. 7,12- 15).
Warunkiem skorzystania przez stronę ochrzczoną z przywileju Pawłowego jest odejście strony nieochrzczonej
Dekret wdowieństwa- po pewnym czasie nieobecności następuje uznanie dokumentem- zgon jednego współmałżonka i wtedy może ponownie zawrzeć związek małżeński. W razie powrotu jednego współmałżonka ważne jest pierwsze małżeństwo, nie drugie. W prawie państwowym jest odwrotnie.
4. Przeszkoda różnej religii- nieważne jest małżeństwo między osobą, która przyjęła chrzest w Kościele katolickim, a z drugiej strony osobą nieochrzczoną (ateistą, lub osobą innej religii nie chrześcijańskiej)
W tym przypadku dyspensa jest możliwa- udziela jej ordynariusz miejsca- Matrimonium mixta Paweł VI- osoba nieochrzczona i będąca w Kościele katolickim musi złożyć oświadczenie pisemne:
1. -sama będzie się starała zachować swoją własną wiarę
2. -dzieci zostaną ochrzczone i wychowane po katolicku
Druga osoba podpisuje
5. Przeszkoda święceń- diakonat, prezbiterat, episkopat.
Przeszkoda do zawarcia małżeństwa może być w jakiś sposób dyspensowana przez
-najwyższą władzę w Kościele
-stwierdzenie nieważności święceń
a. kiedy ktoś nie był wolny podczas przyjmowania święceń
b. Kiedy ktoś nie był dojrzały do przyjęcia święceń
c. Jeśli nie było wystarczającego rozeznania kandydata przez przełożonych
Sacertotalis celibatus, Paweł VI 24 VI 1968r.
6. Przeszkoda ślubu- Nieważnie usiłują zawrzeć małżeństwo ci, którzy są związani wieczystym ślubem czystości w instytucie zakonnym.
Ślub- obietnica, przyrzeczenie złożone Bogu, mające na celu
dobro możliwe i większe.
-instytutom na prawie papieskim udziela dyspensy papież.
-instytutom na prawie diecezjalnym dyspensy udziela biskup.
7. Przeszkoda uprowadzenia- Małżeństwo jest nieważne, gdy mężczyzna chce zawrzeć małżeństwo z kobietą uprowadzoną lub przetrzymywaną w celu zawarcia małżeństwa.
8. Przeszkoda występku- (małżonkobójstwo)- w celu zawarcia małżeństwa.
KPK z 1917r.; kan. 1090- cudzołóstwo z małżonkobójcem- dyspensa jest zastrzeżona Stolicy Apostolskiej. W przeszkodzie występku bierzemy pod uwagę fakt i intencję.
...
PiterMax2024