199909_szczepionki_genowe.pdf

Szczepionki genowe

Szczepionki z materia¸u genetycznego

by moýe b«d zapobiega AIDS,

malarii i innym gronym chorobom,

a nawet pomog w leczeniu raka

David B. Weiner i Ronald C. Kennedy

wi«kszym osigni«ciem wsp¸cze-

snej medycyny. To dzi«ki nim uda-

¸o si« opanowa osp«, prawie wyelimi-

nowa polio (chorob« Heinego-Medina)

i uratowa wielu ludzi przed tyfusem,

t«ýcem, odr, wirusowym zapaleniem

wtroby (wzw) typu A i B oraz rotawiru-

sami 1 i innymi niebezpiecznymi zakaýe-

niami. Wciý jednak brak skutecznych

szczepionek przeciwko wielu æmiertel-

nym lub ci«ýko upoæledzajcych choro-

bom zakanym, w tym malarii, AIDS,

opryszczce i wzw typu C. Wynika to

z nieskutecznoæci standardowych metod

immunizacji lub ryzyka zwizanego ze

stosowaniem niektrych szczepionek.

Niezb«dne s zatem inne metody.

Jedna z najbardziej obiecujcych wyko-

rzystuje materia¸ genetyczny, zarw-

no DNA, jak i RNA. W cigu ostatnich

10 lat tego typu szczepionki przesz¸y

wiele etapw: pocztkowo oglnikowe

pomys¸y sta¸y si« obiektem zaintereso-

wania instytucji naukowych, przemy-

s¸u i wst«pnych badaÄ na ludziach.

znaje obce antygeny Ð sub-

stancje (zazwyczaj bia¸ka lub

ich fragmenty) produkowane

wy¸cznie przez czynnik pato-

genny, nie przez organizm gospo-

darza. Do akcji wkraczaj wwczas

podstawowe rodzaje odpowiedzi im-

munologicznej, obydwa wspomagane

przez bia¸e krwinki zwane limfocyta-

mi T pomocniczymi. Odpowied humo-

ralna, prowadzona przez limfocyty B,

dzia¸a na patogeny zewntrzkomrko-

we. Limfocyty B wydzielaj przeciwcia-

¸a, ktre przy¸czaj si« do mikroorgani-

zmw i w ten sposb neutralizuj je lub

naznaczaj do zniszczenia przez inne

sk¸adniki uk¸adu odpornoæciowego.

Odpowied komrkowa, dowodzona

przez limfocyty T cytotoksyczne 2 , eli-

minuje nieprzyjaciela, ktry znalaz¸ si«

we wn«trzu komrek. Zakaýone komr-

ki prezentuj fragmenty bia¸ek naleý-

cych do intruza na swojej powierzchni

w specyficzny sposb. Gdy limfocyty T

cytotoksyczne ãwidzÓ takie oznako-

wanie, niszcz komrki wraz z niepro-

szonymi goæmi.

Oprcz eliminacji intruzw aktywa-

cja uk¸adu odpornoæciowego przeciw

konkretnemu patogenowi prowadzi do

powstania komrek pami«ci, ktre mo-

g w przysz¸oæci powstrzyma atak tych

samych drobnoustrojw. Szczepionki po-

woduj wytworzenie si« odpornoæci za

pomoc podobnego mechanizmu: indu-

kuj odpowied immunologiczn i na-

st«pnie powstanie komrek pami«ci.

Szczepionki rýni si« jednak rodza-

jem i czasem ochrony przed zachoro-

waniem. Zawierajce zabite patogeny,

na przyk¸ad przeciwko wzw typu A

i chorobie polio (wstrzykiwana, tzw.

szczepionka Salka), lub antygeny izolo-

wane z czynnikw chorobotwrczych

(jak szczepionka podjednostkowa prze-

ciwko wzw typu B) nie mog dosta si«

do wn«trza komrek. Dlatego powodu-

j powstanie pierwotnej odpowiedzi hu-

PATOGEN

MATERIAü

GENETYCZNY

moralnej, a nie aktywuj limfocytw T

cytotoksycznych. Taka odpowied nie

jest skuteczna wobec wielu mikroorga-

nizmw wnikajcych do wn«trza kom-

rek. Ponadto szczepionki oparte na mar-

twych patogenach, jeæli nawet zapobie-

gaj chorobie, cz«sto zapewniaj odpor-

noæ tylko na jakiæ czas, co wymaga

okresowego doszczepiania.

Szczepionki zawierajce ýywe, lecz

atenuowane wirusy wnikaj do kom-

rek i wytwarzaj antygeny, ktre s pre-

zentowane przez zakaýone komrki. Ini-

cjuje to atak ze strony limfocytw T

cytotoksycznych oraz przeciwcia¸. Ta-

ka podwjna odpowied jest niezb«d-

na do powstrzymania zakaýenia wielo-

ma wirusami i zapewnia odpornoæ

w przypadku, gdy badacze nie wiedz,

czy odpowied immunologiczna humo-

ralna by¸aby wystarczajca. Tego typu

szczepionki Ð na przyk¸ad przeciwko

odrze, æwince, rýyczce, polio (doust-

na, tzw. Sabina) i ospie Ð cz«sto daj do-

ýywotni odpornoæ. Dlatego w¸aænie

uwaýa si« je za ãidea¸Ó.

Szczepionki oparte na ýywych drob-

noustrojach maj jednak takýe wady.

Zawodz w zapobieganiu pewnym cho-

robom, a te z nich, ktre s skuteczne,

mog spowodowa ci«ýkie schorzenie

u osb z upoæledzonym uk¸adem od-

pornoæciowym. Na przyk¸ad chorym

z nowotworami poddawanym chemio-

terapii, cierpicym na AIDS i osobom

starszym zdarza si« zosta zakaýonymi

przez ludzi zdrowych niedawno za-

szczepionych. Bywa teý, ýe os¸abione

Szczepionki w akcji

Zalety immunizacji genetycznej s

oczywiste, gdy uzmys¸owimy sobie, jak

dzia¸aj tradycyjne szczepionki. Kla-

syczne preparaty zawieraj zabite lub

os¸abione (atenuowane) odmiany pato-

genw (czynnikw wywo¸ujcych cho-

rob«) lub niektrych ich cz«æci (podjed-

nostek). Typowe szczepionki, takýe

wi«kszoæ opracowywanych szczepio-

nek genowych, maj za zadanie uczu-

li uk¸ad odpornoæciowy, aby zniszczy¸

niebezpiecznego wirusa, bakteri« czy

pasoýyta, zanim zdýy si« on zadomo-

wi w organizmie. Tak jakby organizm

juý zosta¸ zaatakowany namnaýajcy-

mi si« i uszkadzajcymi tkanki mikro-

organizmami.

Gdy dochodzi do rzeczywistego za-

kaýenia, uk¸ad odpornoæciowy rozpo-

62 å WIAT N AUKI WrzesieÄ 1999

S zczepionki s bez wtpienia naj-

GEN

KODUJCY

ANTYGEN

PLAZMID

STRZYKAWKA

ZMIENIONY

PLAZMID

wirusy z czasem ulegaj mutacjom i od-

zyskuj zjadliwoæ, co przytrafi¸o si«

u niektrych ma¸p zaszczepionych os¸a-

bionym SIV, wirusem powodujcym

AIDS u tych zwierzt. W niektrych cho-

robach ryzyko powrotu zjadliwoæci wi-

rusa jest nie do zaakceptowania.

Szczepionki zawierajce ca¸e mikro-

organizmy, ýywe lub martwe, maj i in-

ne s¸abe strony Ð na przyk¸ad s w nich

rwnieý czsteczki niepotrzebne oraz

zanieczyszczenia, ktrych nie sposb

unikn podczas produkcji. Takie do-

datkowe substancje niekiedy wyzwala-

j reakcj« alergiczn lub inny szkodliwy

dla organizmu proces.

MI¢åNIE

Nowy wspania¸y æwiat

Szczepionki genowe bardzo rýni si«

struktur od tradycyjnych. Najintensyw-

niej badane sk¸adaj si« z plazmidw Ð

ma¸ych kolistych czsteczek DNA, pier-

wotnie pochodzcych od bakterii, ale ca¸-

kowicie niezdolnych do zakaýenia. Pla-

zmidy stosowane w immunizacji s tak

zmodyfikowane, by zawiera¸y geny ko-

dujce jedno lub wi«cej bia¸ek o charakte-

rze antygenw, normalnie produkowa-

nych przez wybrany patogen. Ponadto

nie ma w nich genw mogcych dopro-

wadzi do odtworzenia patogenu, a za-

tem spowodowania przezeÄ choroby.

Szczepionki najcz«æciej podaje si«

w postaci zastrzykw lub za pomoc

urzdzenia zwanego ãpistoletem geno-

wymÓ. Wstrzykni«cia, zwykle domi«-

æniowe, wprowadzaj geny bezpoæred-

PISTOLET

GENOWY

SKîRA

PRZYGOTOWANIE SZCZEPIONKI GENOWEJ wymaga zazwyczaj wyizolowania jed-

nego lub kilku genw z czynnika chorobotwrczego (patogenu) i wklejenia ich do pla-

zmidw Ð zamkni«tych koliæcie czsteczek DNA (a) . S one nast«pnie dostarczane nie-

licznym grupom komrek, cz«sto w postaci zastrzyku domi«æniowego (b) lub specjalnego

wstrzykni«cia pod ciænieniem za pomoc tzw. pistoletu genowego (c) . Wybrane geny ko-

duj antygeny Ð substancje zdolne do wywo¸ania odpowiedzi immunologicznej Ð ktre

wytwarzane s w organizmie w odpowiedzi na zakaýenie patogenem.

å WIAT N AUKI WrzesieÄ 1999 63

nio do wn«trza niektrych komrek,

a takýe prowokuj do ich pobierania ko-

mrki znajdujce si« w pobliýu miejsca

uk¸ucia ig¸. Pistolet genowy kieruje pla-

zmidy do komrek na powierzchni cia-

¸a Ð przewaýnie komrek skry lub b¸on

æluzowych. Gdy dostan si« do ich wn«-

trza, niektre z rekombinowanych pla-

zmidw przechodz do jdra komrko-

wego i przekazuj informacj« genetycz-

n o kodowanych bia¸kach antygeno-

wych, umoýliwiajc ich syntez«. Bia¸ka

te mog indukowa odpornoæ humo-

raln (przeciwcia¸a) po wydostaniu si«

z komrek oraz odpowied komrko-

w (limfocyty cytotoksyczne), gdy zo-

stan poci«te i w¸aæciwie zaprezento-

wane na powierzchni komrki (to samo

si« dzieje, gdy komrki s zakaýone

patogenem).

Rodzi to nadziej«, ýe szczepionki

z DNA Ð tak udoskonalone, by nada-

wa¸y si« dla ludzi Ð zachowaj wszyst-

kie pozytywne cechy tradycyjnych, do-

tychczas stosowanych, nie powielajc

ich wad. Nie doæ bowiem, ýe aktywu-

j dwa rodzaje odpowiedzi immunolo-

gicznej, to rwnieý nie wywo¸uj zaka-

ýenia jako pozbawione genw niezb«d-

nych do replikacji chorobotwrczego

mikroorganizmu. Dodatkowo ¸atwo je

wytwarza w duýych iloæciach za po-

moc oglnie dost«pnych obecnie tech-

nik rekombinacji DNA, a pod wzgl«-

dem trwa¸oæci dorwnuj tradycyjnym

szczepionkom (albo nawet da si« je

przechowywa d¸uýej). Ich produkcja

i dystrybucja powinny by zatem sto-

sunkowo tanie. Poniewaý zawarte w

nich geny mog pochodzi z rýnych

szczepw patogenw, potencjalnie za-

pewniaj odpornoæ przeciw kilku

szczepom jednoczeænie, co okaýe si« bar-

dzo pomocne w przypadku znacznej

zmiennoæci mikroorganizmu, na przy-

k¸ad wirusa grypy czy HIV.

Niektrzy badacze testuj szczepion-

ki sk¸adajce si« z RNA, jednoniciowego

krewniaka DNA. RNA w komrkach s¸u-

ýy bezpoærednio do syntezy kodowanych

bia¸ek, jest jednak mniej stabilne w po-

rwnaniu z DNA, co utrudnia produk-

cj« i dystrybucj« szczepionki. Przeszko-

dy te dadz si« najprawdopodobniej

przezwyci«ýy. Poniewaý jednak szcze-

pionki z RNA s badane na znacznie

mniejsz skal« niý oparte na DNA, skon-

centrujemy si« na tych ostatnich.

Dobry pomys¸

Pomys¸ wykorzystania genw w

szczepionkach zaæwita¸ badaczom pra-

wie p¸ wieku temu. W latach pi«dzie-

sitych i szeædziesitych z eksperymen-

tw nie zwizanych z konstruowaniem

szczepionek wynika¸o, ýe dostarczenie

materia¸u genetycznego do komrek

zwierz«cych prowadzi do syntezy nie-

ktrych kodowanych bia¸ek oraz pro-

dukcji przeciwcia¸ skierowanych prze-

ciwko tym bia¸kom. Std niektrzy

badacze uwaýali wytwarzanie przeciw-

cia¸ za potwierdzenie, ýe dany gen ule-

ga ekspresji.

W latach siedemdziesitych i na po-

cztku osiemdziesitych zdolnoæ wy-

wo¸ania odpowiedzi immunologicznej

PLAZMID

SZCZEPIONKOWY

ANTYGENY KONIECZNE DO WYWOüANIA ODPORNOåCI s produko-

wane, gdy szczepionka z DNA dostanie si« do jdra komrkowego (1) . Tam

geny kodujce antygeny s przepisywane z plazmidu na ruchome nici infor-

macyjnego RNA (mRNA) (2) , ktre potem ulegaj w cytoplazmie transla-

cji do bia¸ek antygenowych (3 i 4) . Antygeny staj si« widoczne dla uk¸adu

odpornoæciowego w dwojaki sposb: mog po prostu wydosta si« z ko-

mrki (5) lub zosta poci«te na kawa¸ki (6) i wpasowa si« do rowkw

czsteczek g¸wnego uk¸adu zgodnoæci tkankowej (MHC) kla-

sy I (7) i by prezentowane na powierzchni komrki (8) .

ZASZCZEPIONA KOMîRKA

GEN KODUJCY

BIAüKO

ANTYGENOWE

mRNA

RYBOSOM

KOMîRKOWY

DNA

POWSTAJCE

BIAüKO

UWOLNIONY

ANTYGEN

FRAGMENTY

BIAüKA

KOPIE

BIAüKA

ANTYGENOWEGO

JDRO

MHC

KLASY I

KOMPLEKSY

ANTYGENOWE

NA POWIERZCHNI

KOMîRKI

64 å WIAT N AUKI WrzesieÄ 1999

przez wstawiony gen Ð tym razem jako

zjawisko niepoýdane Ð przycign«¸a

uwag« innych badaczy. Prbujc opra-

cowa terapi« genow (w ktrej geny

wprowadzano w celu skorygowania wro-

dzonych i nabytych schorzeÄ), zauwaýy-

li, ýe bia¸ka produkowane na matrycy

wszczepionych genw by¸y czasami w

organizmach zwierzt niszczone wsku-

tek reakcji immunologicznej skierowanej

przeciwko nieswoistym bia¸kom.

Do pocztku lat dziewi«dziesitych

w licznych laboratoriach usi¸owano wy-

korzysta w szczepionkach ow niepo-

ýdan odpowied immunologiczn.

Wielu badaczy obawia¸o si« natomiast,

ýe powsta¸a w ten sposb odpornoæ nie

b«dzie dostatecznie silna, by ochroni

ludzi przed zakaýeniem ýywym czyn-

nikiem patogennym.

W 1992 roku prace na zwierz«tach

prowadzone przez niezaleýne zespo¸y

wykaza¸y bez wtpienia, ýe koncepcja

by¸a jednak trafna. Zajmowa¸y si« tym

grupy kierowane przez Stephena A.

Johnstona z University of Texas South-

western Medical Center w Dallas, Phili-

pa Felgnera z Vical w San Diego, Mar-

garet Liu, wwczas z Merck w West

Point, oraz Harriet L. Robinson, wtedy

z University of Massachusetts, a takýe

przez jednego z nas (Weinera) w Uni-

versity of Pennsylvania.

Badania owe oraz wiele innych prze-

prowadzonych w cigu nast«pnych kil-

ku lat dowiod¸y, ýe szczepionki z DNA

dostarczone komrkom stymuluj

uk¸ad odpornoæciowy gryzoni i naczel-

nych do produkcji limfocytw B, limfo-

cytw T cytotoksycznych i pomocni-

czych oraz ich reakcje na wiele rýnych

patogenw, a nawet niektre nowotwo-

ry. Wykaza¸y rwnieý, ýe odpowied

immunologiczn i ochron« przed zacho-

rowaniem moýemy uzyska, podajc

szczepionki w rýny sposb. Co wi«cej,

da si« j wzmocni rozmaitymi meto-

dami zwi«kszajcymi efektywnoæ wy-

chwytywania DNA przez komrki.

Od po¸owy lat dziewi«dziesitych

coraz liczniejsze grono naukowcw za-

cz«¸o zwraca uwag« na szczepionki

z DNA, a technologi« ich produkcji tak

udoskonalono, ýe podj«to badania na

ludziach. Pierwsze prby kliniczne prze-

prowadzono w 1995 roku, kiedy pla-

zmidy zawierajce geny HIV podano

pacjentom juý zakaýonym tym wiru-

sem. Badania na szersz skal« rozpocz«-

te w 1996 roku przeciera¸y inny szlak:

lekarze po raz pierwszy wstrzykn«li no-

we geny (kodujce bia¸ka HIV lub wi-

rusa grypy) osobom zdrowym, a nie do-

tkni«tym chorob.

Jak dotd badania na ludziach doty-

cz szczepionek majcych zapobiega

rýnym zakaýeniom (np. HIV, wirusami

opryszczki, wirusem grypy, wzw typu B

czy Plasmodium Ð pasoýytem wywo¸u-

jcym malari«), wzmacnia os¸abion

odpornoæ chorych zakaýonych HIV

oraz leczy niektre nowotwory (m.in.

ch¸oniaki, nowotwory prostaty i jelita

grubego). Chociaý nowotwr nie jest

chorob zakan, wiele wskazuje, ýe z

pomoc si¸ obronnych organizmu moý-

na go zwalczy.

Prby oceniajce bezpieczeÄstwo

tego typu szczepionek powinny przy-

nieæ odpowied na nast«pujce py-

tania: czy plazmidy nie s toksyczne i

czy DNA podane jako lek nie wzbudzi

odpowiedzi immunologicznej przeciw-

ko DNA gospodarza? Dotd nie stwier-

dzono ýadnego powaýnego dzia¸ania

niepoýdanego.

Na podstawie takich prb klinicznych

nie da si« wprawdzie oceni skuteczno-

æci szczepionki Ð w zapobieganiu choro-

bie lub ¸agodzeniu jej przebiegu Ð lecz

cz«sto moýna okreæli, jak wp¸ywa ona

na uk¸ad odpornoæciowy. Wst«pne wy-

niki wskazuj, ýe szczepionki te inicjuj

poýyteczne reakcje immunologiczne.

Szczepionka przeciw HIV wzbudza¸a za-

rwno odpowied humoraln, jak i ko-

mrkow, plazmidy kodujce antygeny

Plasmodium indukowa¸y waýn odpo-

wied komrkow, a szczepionka prze-

ciw wzw typu B skutkowa¸a wystarcza-

jco wysokim poziomem przeciwcia¸, by

zapobiec zakaýeniu. Jednak wsplna dla

szczepionek genowych i tradycyjnych

b«dzie prawdopodobnie koniecznoæ ¸-

czenia ich w wielu przypadkach z im-

munostymulantami (adiuwantami) w

celu uzyskania tak silnej odpowiedzi

immunologicznej, aby ochroni¸a biorc«

przed zakaýeniami w przysz¸oæci.

KOMîRKI MI¢åNIOWE oznaczone nie-

bieskim znacznikiem (u gry) zacz«¸y æwie-

ci na zielono (na dole) po wszczepieniu

DNA b«dcego noænikiem genu pochodz-

cego z wirusa ludzkiego niedoboru odpor-

noæci (HIV). Kolor zielony wskazuje, ýe ko-

mrki produkowa¸y bia¸ko HIV kodowane

przez gen wirusa. Takie mikrofotografie

stanowi jeden z dowodw, ýe szczepion-

ki z DNA mog indukowa powstanie bia-

¸ek niezb«dnych do wywo¸ania odpowiedzi

immunologicznej.

na skutek specyficznej interakcji z ko-

mrkami ãzawodowoÓ prezentujcymi

antygen 3 . Limfocyty T musz zatem

przy¸czy si« do tego samego fragmen-

tu bia¸ka, ktry pniej b«d rozpozna-

wa¸y na zaszczepionych komrkach nie

naleýcych do uk¸adu odpornoæciowe-

go (np. mi«æni) oraz do drugiej czstecz-

ki kostymulujcej (ãdrugiego sygna¸uÓ),

normalnie zlokalizowanej tylko na ko-

mrkach prezentujcych antygen.

Biolodzy sdzili, ýe szczepionki z

DNA nie maj szans na przedostanie si«

do komrek prezentujcych antygen,

w zwizku z czym te ostatnie nie mog

produkowa i pokazywa antygenw

kodowanych przez owe szczepionki.

Ostatnie odkrycia dokonane przez wie-

le zespo¸w wykaza¸y jednak bezzasad-

noæ takiej opinii. Niektre plazmidy

przedostaj si« do komrek ãzawodo-

woÓ prezentujcych antygen. Komr-

ki te pokazuj wwczas antygeny rw-

noczeænie z niezb«dnymi czsteczkami

kostymulujcymi, pomagajc w przy-

gotowaniu limfocytw T do dzia¸ania

[ ramka na nast«pnych dwch stronach ].

Aby wi«c wywo¸a siln odpowied ko-

Dzia¸anie szczepionek

Rwnolegle z trwajcymi prbami kli-

nicznymi naukowcy w laboratoriach pr-

buj zg¸«bi mechanizmy stymulujce

uk¸ad odpornoæciowy przez immuniza-

cj« genow, zw¸aszcza dotyczc bardzo

waýnej odpornoæci komrkowej. Dok¸ad-

ne zrozumienie tego procesu powinno

zwi«kszy skutecznoæ szczepionek.

Przez wiele lat immunolodzy mieli

bowiem do czynienia z pewnym para-

doksem. Szczepionki z DNA wyranie

aktywowa¸y limfocyty T cytotoksycz-

ne. Zwyczajne wstrzykni«cie DNA do

komrek skry czy mi«æni i spowodo-

wanie, by pokazywa¸y one fragmenty

kodowanych antygenw, nie powinno

prowadzi do tego typu reakcji. Zanim

taka prezentacja uaktywni limfocyty cy-

totoksyczne, musz one zosta urucho-

mione czy teý ãw¸czoneÓ Ð cz«æciowo

WrzesieÄ 1999 å WIAT N AUKI 65

Jak dzia¸aj szczepionki z DNA

INDUKOWANIE ODPOWIEDZI HUMORALNEJ

LIMFOCYT T

POMOCNICZY

Wizanie

antygenu

indukuje

uwalnianie

cytokin

Cytokiny

pomagaj

w aktywacji

limfocytw B

CYTOKINY

TYPU Th2

RECEPTOR

LIMFOCYTU T

MHC

KLASY II

Wizanie

antygenu

indukuje

wydzielanie

przeciwcia¸

AKTYWOWANY

LIMFOCYT T

POMOCNICZY

RECEPTOR CZSTECZKI

KOSTYMULUJCEJ

CZSTECZKA

KOSTYMULUJCA

MIEJSCOWA KOMîRKA PREZENTUJCA ANTYGEN

LIMFOCYT B

WIûCY ANTYGEN

Antygen jest

uwalniany

Plazmid szczepionkowy

wnika do komrki docelowej

BIAüKO

ANTYGENOWE

Plazmidy

uruchamiaj produkcj«

bia¸ek antygenowych

AKTYWOWANY LIMFOCYT T

CYTOTOKSYCZNY WIûE ANTYGEN

JDRO

GEN KODUJCY

BIAüKO

ANTYGENOWE

PLAZMID

SZCZEPIONKOWY

PEPTYDY

ANTYGENOWE MHC

KLASY I

Prezentowane s

peptydy antygenowe

Wizanie antygenu

powoduje namnaýanie si«

limfocytw T cytotoksycznych

i ich atak na zaszczepione

komrki

ZASZCZEPIONA KOMîRKA

Cytokiny aktywuj

limfocyty T cytotoksyczne

CYTOKINY

TYPU Th1

czynniki zakane g¸wnie przez aktywacj« dwch ro-

dzajw odpowiedzi immunologicznej: humoralnej, ktra

atakuje patogeny na zewntrz komrek, oraz komrkowej,

ktra niszczy komrki zakaýone. Odpornoæ nabywa si«

wwczas, gdy wskutek takiej dzia¸alnoæci powstan d¸u-

gowieczne komrki pami«ci Ð straýnicy gotowi powstrzy-

ma rozwj choroby powodowany przez patogen.

Sposb, w jaki szczepionki indukuj powstanie odpor-

noæci, moýna przeæledzi na uproszczonym schemacie

rozpoczynajcym si« w lewej grnej wstawce Ð szczepion-

ka z DNA dostaje si« do komrki docelowej, na przyk¸ad

mi«æniowej, i nast«pnie produkuje antygen charaktery-

styczny dla danego patogenu. W odpowiedzi humoralnej

(u gry ilustracji) bia¸e krwinki zwane limfocytami B przy¸-

czaj si« do krýcych bia¸ek antygenowych i zaczynaj na-

mnaýa. Wiele komrek potomnych wytwarza przeciwcia-

¸a, ktre podczas zakaýenia wiý si« z patogenem i w ten

sposb naznaczaj go do zniszczenia. Cz«æ potomnych

limfocytw staje si« komrkami pami«ci, ktre przyst«pu-

j do dzia¸ania, gdy tylko pojawi si« krýcy na zewntrz

komrek patogen.

Tymczasem prezentacja fragmentw antygenw Ð pep-

tydw na zaszczepionych komrkach (w rowkach cz-

steczek MHC klasy I) Ð moýe wzbudzi odpowied ko-

RECEPTOR

CYTOKIN

LIMFOCYT T

CYTOTOKSYCZNY

Wizanie

antygenu indukuje

pojawienie si«

recptorw

dla cytokin

MHC

KLASY I

LIMFOCYT T

POMOCNICZY

CZSTECZKA

KOSTYMULUJCA

MIEJSCOWA KOMîRKA PREZENTUJCA ANTYGEN

INDUKOWANIE ODPOWIEDZI KOMîRKOWEJ

66 å WIAT N AUKI WrzesieÄ 1999

S zczepionki z DNA powoduj powstanie odpornoæci na

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: