Filar Dariusz - Jeszcze jedna podróż Guliwera.pdf - Filar Dariusz - science-fiction

Dariusz Filar—Jeszcze jedna

podróż Gulliwera —Nieostrość

Jeszcze jedna podróż Gulliwera

Pełny tekst rękopisu przez niektórych zaliczanego do apokryfów, a przez

innych z całą stanowczością przypisywanego Swiftowi i uważanego za nie

opublikowany epilog jego słynnej książki; rękopis ten odnaleziono wśród

zbiorów biblioteki w Armagh w północnej Irlandii w blisko dwa i pól stulecia

po śmierci pisarza.

AUTOR PONOWNIE OPOWIADA O SWOIM POWROCIE DO ANGLII Z KRAJU WSPANIAŁYCH

HOUYHNHNMÓW

I ODRAŻAJĄCYCH YAHOOSÓW •

JEGO NIESZCZĘŚCIA W OJCZYŹNIE • POSTANAWIA WYRUSZYĆ W JESZCZE JEDNĄ

PODRÓŻ • ŻEGLUJE KU NIEZNANYM LĄDOM PRAWDOMÓWNOŚĆ AUTORA • JEGO

OPOWIEŚĆ O TYM,

CZEGO OPOWIEDZIEĆ SIĘ NIE DA AUTOR, TYM RAZEM OSTATECZNIE I NAPRAWDĘ,

ŻEGNA CZYTELNIKA I KRESU ZAKOŃCZENIE •

Gdy piątego grudnia 1715 roku, po szesnastu latach i

ponad siedmiu miesiącach strawionych na podróżowaniu,

dotarłem o dziesiątej rano do portu w Downs, a mniej więcej

o trzeciej po południu do mego domu w Redriff, sądziłem,

że oto dokonał się ostatni z moich powrotów do Anglii, bo

nigdy już więcej nie wyruszę na morze. Pragnąłem odtąd

jedynie siadywać w moim ogródku i oddawać się

rozważaniom o wspaniałych cnotach, których lekcję dali mi

mądrzy i szlachetni Houyhnhnmowie. Zamierzałem także

kształcić członków mojej rodziny, o ile okażą się

dostatecznie

pojętni.

Wiesz przecież, Miły Czytelniku, jak trudne okazały się dla

mnie pierwsze chwile spędzone z mą żoną i dziećmi.

Odkąd, jeszcze w Houyhnhnmlandii, zacząłem widzieć ich

(a także mych przyjaciół, rodaków i ogólnie gatunek ludzki)

takimi, jakimi w rzeczywistości są: Yahoosami do szpiku

kości — z ogromnym wysiłkiem przychodziło mi choćby

pomyśleć o zbliżeniu się do nich, a samo wyobrażenie ich

ohydnego dotyku przyprawiało mnie o mdłośd. Nic też

dziwnego, że bliskość wielkiego stada Yahoosów, którego

rodzicem i zarazem pasterzem być miałem, napawała mnie

najgłębszym wstrętem, wstydem, a nawet przerażeniem.

Woń bijąca od nich była dla mnie nie do zniesienia. Minął

rok, nim zacząłem spożywać z nimi posiłki w jednym

pokoju, a i to tylko po uprzednim zatkaniu nosa rutą,

lawendą lub tytoniem i zajęciu miejsca przy najodleglejszym

krańcu stołu.

Mimo wszystko oswajałem się z wolna i gdyby nie

wścibstwo podłych sąsiadów wytrwałbym prawdopodobnie

w postanowieniu osiadłego życia. Niestety! Wbrew

najszczerszym moim pragnieniom 'liczni przedstawiciele

yahooskiego społeczeństwa, a w pierwszym rzędzie owi

najbliżsi sąsiedzi nie zostawili mnie w spokoju.

Nieszczęście zaczęło się w momencie, gdy spróbowałem

zapewnić sobie dobre i podnoszące na duchu towarzystwo.

Za znaczną sumę zakupiłem dwa piękne ogiery i

wybudowałem dla nich dużą Stajnię, gdzie mieszkały nie

znając siodła ni wędzidła. Rozmawiałem z nimi co dnia w

ich języku wzniosłych Houyhnhnmów; pojmowaliśmy się

nawzajem doskonale i pozostawaliśmy w wielkiej zażyłości.

Rychło podpatrzono mnie jednak i rozniosło się po Anglii,

że umiem porozumieć się z końmi. Wieść ta, nie

mieszcząca się w ciasnym umyśle przeciętnego Yahoosa,

uczyniła ze mnie nie lada atrakcję mego małego Redriff. Nie

pomogły prośby i protesty, barykadowanie drzwi i

spuszczanie z łańcucha psów, a wreszcie wzywanie

pomocy stróżów publicznego porządku; stada wielkich

panów, rzezimieszków, oficerów, głupców, polityków,

łapowników, urzędników, złodziei i innych im podobnych

pragnęły ujrzeć mnie za wszelką cenę i każdego dnia na

nowo szturmowały mój dom. Rozdęty pychą zlepek

szpetoty oraz wszelkich chorób ciała i umysłu, jaki prawie

nieustannie musiałem oglądać, burzył wszelkie tamy mojej

cierpliwości i przywodził mnie na granicę szaleństwa.

Wytrzymywałem czas jakiś, ale w końcu przyszło mi

przekonać mą żonę i dorastające potomstwo, że lepiej

będzie dla wszystkich, jeśli jednak opuszczę Anglię i

spróbuję odkryć jakąś wyspę; nie zamieszkaną, lecz

mogącą mnie zaopatrzyć we wszystko, co konieczne do

życia.

Pragnienie trafienia na taką wyspę i cieszenia się w

zupełnej samotności własnymi myślami wypełniało mnie

przecież od chwili odpłynięcia z Houyhnhnmlandii i

właściwie tylko pojmanie i uprowadzenie mnie przemocą na

pokład portugalskiego okrętu kapitana Pedra de Mendozy

sprawiło, że znalazłem się w Lizbonie, a później w Downs i

Redriff.

Gdy rodzina nie zatrzymywała mnie więcej, zacząłem

przemyśliwać o okręcie, na którym mógłbym dopłynąć do

wymarzonego lądu. Ponieważ nie myślałem skazywać się

na wielotygodniową kompanię załogi jakiegoś kupieckiego

żaglowca ani tym bardziej narażać na ujawnienie drogi ku.

mojej przyszłej kryjówce, musiałem zdobyć okręt, na którym

mógłbym w tę ostatnią podróż wyruszyć sam. Pilnie

słuchając mych życzeń i wskazówek (postawa jakże rzadka

u Yahoosa!) mistrz James Robertson z Portsmouth

zbudował dla mnie stateczek o trzech tonach pojemności,

który na pierwszy rzut oka wydawał się połączeniem

szalupy z miniaturową hiszpańską karaką, a urządzony był

tak sprytnie, że bez niczyjej pomocy mogłem obsługiwać

zarówno ster, jak i żagle, W szerokim na osiem stóp

kubryku nie zabrakło niczego, co mogło ułatwić i umilić mi

podróż, a więc przytwierdzonych do podłogi stołu i krzeseł,

szafy do. przechowywania bielizny oraz wygodnego

hamaka. Na burcie poleciłem wymalować nazwę brzmiącą

„Salvation", bo zaiste wybawieniem była w moich oczach

szansa ucieczki od świata, w którym władza spoczywa w

rękach bydląt tak głupich i skłonnych do wyrodnych

występków jak Yahoosi.

Rozwiązawszy tak szczęśliwie problem okrętu

zgromadziłem odpowiednie zapasy jadła oraz napojów i

dnia ósmego września 1720 roku opuściłem macierzysty

port kierując „Salvation" początkowo ku miejscu, w którym

wysunięty jęzor Konwalii wskazuje bezkresy oceanu.

Żegnano mnie tłumnie, przy czym jedni widzieli we mnie

filozofa, drudzy samobójcę, a jeszcze inni i zarazem

najliczniejsi — pospolitego wańata. Nie sądzę jednak, by

ktokolwiek, żonę mą i nieszczęsne potomstwo wliczając,

bolał nadmiernie z powodu rozstania. Ja zresztą też

opuszczałem mą ojczyznę bez żalu i niepokoił mnie jedynie

los owych dwóch ogierów, które niewątpliwie należały do

szlachetnej rasy Houyhnhnmów, a pod moją nieobecność

narażone były na zwyrodnienie umysłu i charakteru

spowodowane wpływem nowych właścicieli.

Od chwili podniesienia kotwicy podróż moja przebiegała jak

najpomyślniej i dzięki wielce sprzyjającemu wiatrowi już

dwudziestego drugiego września przybiłem do nabrzeża w

Tenariffie. Uzupełniwszy zapas słodkiej wody i świeżego

mięsa puściłem się dalej na południowy zachód. I tak, Miły

Czytelniku, przychodzę do tego fragmentu mojej opowieści,

w którym przekazywanie ścisłego sprawozdania z mych

przygód, jakiemu poświęcałem się do tej pory, napotyka

rozliczne trudności, a który we mnie samym budzi

najboleśniejsze rozterki i głębokie wątpliwości. Zawsze

hołdowałem zasadzie, że podróżnik opisujący poznane

kraje i dozaane w nich wrażenia bardziej winien dbać o

surową wierność faktom niż o kwiedstość stylu czy o dającą

poczytność i poklask barwność opisu. Oburzała mnie

łatwowierność publiczności tak bezczelnie znieważanej

bajaniem wielu podróżniczych książek i dlatego

z całego serca opowiadałem się za wprowadzeniem prawa

nakazującego każdemu autorowi, by przed ogłoszeniem

relacji z podróży złożył przysięgę przed Lordem

Kanclerzem, że to, co pragnie wydrukować, wolne jest od

zmyśleń i fałszów. Pochlebiam sobie, że w tym, co

napisałem o mych wyprawach do Lilliputu i Brobdingnagu,

do Laputy, Balnibarbi, Glubbdubdrib, Luggnagg i Japonii, a

wreszcie do Houyhnhnmlandii, a także w tym, co

pomieściłem dotąd na tych kilku ostatnich stronicach, nie

ma nic poza najczystszą prawdą. Ani na jotę nie wyszedłem

poza to, co sam wyraźnie widziałem i słyszałem. Nie

dodałem niczego ani niczego świadomie nie przekręciłem.

Lecz w przypadku, który stał się mym udziałem na czwarty

dzień po odbiciu od nadbrzeża w Tenariffie,

podporządkowanie się wpojonej mi przez mego

czcigodnego pana Houyhnhnma zasadzie, by w relacjach

nie wykraczać nigdy ani słowem poza oczywiste fakty,

uniemożliwia . właściwie przekazanie czegokolwiek.

Dochowując wierności tej zasadzie mógłbym jedynie

powiedzieć, że dwudziestego szóstego września zerwała

się burza, że wielka fala wywróciła mój okręcik i strąciła

mnie w morze i że następnie znalazłem się zupełnie nagi na

środku rynku w mym miłym mieście. Mógłbym jeszcze co

najwyżej dodać, że między katastrofą a moim

nieoczekiwanym i ze wszech miar niezwykłym przybyciem

do Redriff minął blisko rok.

Lecz jakiż Czytelnik zechce się zadowolić opisem tak

skąpym i tak bez reszty pozbawionym szczegółów? Któryż

nie spyta, co właściwie działo się ze mną w owym okrytym

mgłą tajemnicy roku? Pojmuję to doskonale i raz jeszcze

muszę się przyznać do nękających mnie wątpliwości i

rozterek. Za nic nie chciałbym się dopuścić napisania

opowieści na wzór tych, które zwą utopijnymi lub

fantastycznymi, a którymi znieważają prasę drukarską tak

liczni dzisiaj pisarze (czy też raczej tak liczni bezczelni

kłamcy, którzy bez wyjątku winni zostać skazani na karę

zjedzenia zaczemionych przez siebie arkuszy i gaszenia

pragnienia jedynie atramentem). Zarazem jednak otwarcie

muszę oświadczyć, że przekazanie czystej prawdy w tym

przypadku również przerasta me możliwości. Nie wynika to

bynajmniej z jakiegoś ciążącego na mnie zobowiązania

dochowania sekretu czy też z jakiejś nagle objawionej

własnej mojej niechęci do wyznań. Prawda wymyka się po

prostu memu umysłowi i wymaga słów, których nie znam.

Ponieważ i to stwierdzenie może się wydawać cokolwiek

niejasne, w dalszym ciągu spróbuję je należycie rozwinąć

i zadowalająco uzupełnić.

Pamiętasz pewnie, Czytelniku, że opowiadając poprzednio

o moich pobytach wśród wielu odległych narodów świata

musiałem często uciekać się do omówień, a jeszcze

częściej do porównań. Wspominając na przykład żyjącego

w Houyhnhnmlandii ptaka o nazwie lyhannh stwierdzałem,

iż wygląda on jak jaskółka, ale o wiele większa.

Odmalowując mechanizm napędowy latającej wyspy

wskazywałem, że głównym jego elementem jest wielki

magnetyt, który kształtem przypomina czółenko tkackie. A

opisując zachowanie dzikich Yahoosów polegające na

obrzucaniu nieczystościami upadłego ulubieńca,

przodownika stada, ośmieliłem się zwrócić uwagę, iż jest to

poniekąd podobne do obyczajów panujących wśród

niektórych elit rządzących Europy. Wszelkie bowiem

postrzeganie i określanie przez nas zjawisk oraz

przedmiotów nowych polega w gruncie rzeczy na

zestawieniu ich z tym, co już znamy. Zatrzymując się tedy

przed czymś świeżym i nigdy dotąd nie oglądanym

oddajemy się natychmiast pospiesznym poszukiwaniom w

pamięci form i treści pokrewnych, kształtów zbliżonych i

zastosowań analogicznych, postaci, barw i poruszeń gdzieś

i kiedyś już napotkanych. Zasoby naszych skojarzeń

wyznaczają więc horyzont naszemu przyswajaniu nowego,

jednocześnie są fundamentem tego dzieła i najważniejszym

jego ograniczeniem. Kłopoty we właściwym odbiorze nie

znanych nam dotąd przedmiotów oraz zjawisk i w

przekazywaniu innym nabytych doświadczeń pojawiają się

wtedy, gdy odzew wywołany w nas przez nowe jest zbyt

słaby, gdy skojarzenia przychodzą z wysiłkiem, a

podobieństwa okazują się złudne. Nieprzezwyciężone

niemal trudności stawiało przede mną .wyjaśnianie memu

panu, najgodniejszemu z Houyhnhnmów, czym są władza,

wojna, pieniądze, prawo i kara, bowiem pojęcia te nie miały

żadnych odpowiedników w jego języku, a instytucji i rzeczy,

co by je mogły przypominać, w otaczającej go

rzeczywistości po prostu nie było. Rozwodziłem się szeroko

o tych sprawach i podawałem mnóstwo szczegółów, lecz

Jego Czdgodność, mimo iż miał wybitny umysł doskonale

wykształcony rozmyślaniem i rozmowami, nigdy całkowicie

ich nie pojął. Nie rozumiał, jak można znajdować

upodobanie w mordowaniu jednych i głodzeniu innych, w

gromadzeniu kawałków żółtego metalu, których nie

można ani zjeść, ani przeznaczyć na okrycie ciała, w piciu

płynów o obrzydliwym zapachu i smaku po to tylko, by

pogrążyć się w chorobę i szaleństwo/W końcu stwierdzał

też zawsze, iż musi to wynikać z wyjątkowej głupoty i

dzikości, jakie cechują naturę yahooską. Otóż zechciej

przyjąć do wiadomości, Miły Czytelniku, że bariera, przed

którą zatrzymał się mój najłaskawszy pan Houyhnhnm

próbując pojąć żyde Europy, była niczym wobec tej, jaka

pojawiła się przede mną po morskiej katastrofie i pozostała

nieporuszona przez rok, który minął, zanim powróciłem do

RedrifT (o tym, że trwało to rok, dowiedziałem się zresztą

dopiero na miejscu, bo wcześniej bez reszty pozbawiony

byłem poczucia czasu). Od chwili porwania mnie przez

wielką falę działo się ze mną coś, czego opisać nie potrafię,

bo nie przypomina niczego, z czym kiedykolwiek się

zetknąłem. Nie umiem orzec, czy zniknąłem pod wodą, czy

pływałem po powierzchni lub czy uniosłem się ponad nią,

bo sytuacja moja nie odpowiadała żadnemu z tych trzech

wariantów. Otoczenie, w jakim się znalazłem, nie wywołało

we mnie żadnych skojarzeń, nie nasunęło mi żadnych

podobieństw ani nie obudziło żadnych wspomnień. Nie

wiem, czy obcowałem z dobrem, czy ze złem, z pięknem

czy z brzydotą, z jakimiś barwami i kształtami czy z zupełną

pustką. Przychodzą momenty, kiedy nawet nie jestem

pewien, czy w ogóle cokolwiek zdołałem zauważyć.

Znamienia Houyhnhnmowie uważają, że niemożliwością

jest powiedzieć coś, czego nie ma. Ja zaś wiem dzisiaj, że

jest coś, czego nie da się powiedzieć. Mimo starań, których

nie szczędzę znęcając się nad własną pamięcią, nie mogę

odnaleźć pod powiekami najmniejszego strzępu obrazu, nie

potrafię odtworzyć w sercu żadnego nastroju i nie udaje mi

się trafić na ani jedno słowo, co wyraziłoby niewyrażalne.

Pozostają fakty, od których zacząłem: w ubraniu wpadłem

do oceanu, a po roku całkiem nagi stanąłem na rynku

swego miasta (nie wiem, jak do tego doszło; czy zleciałem z

nieba, czy wyrosłem spod ziemi, czy też, jak duch,

wyłoniłem się z powietrza;

również nikt ze świadków mego powrotu nie umiał

rozstrzygnąć tej zagadki).

Zdarzenie tak niecodzienne, jakim jest nagus paradujący w

miejscu publicznym, ściągnęło natychmiast tłumy gapiów,

którzy naigrywali się ze mnie, ja zaś stałem zupełnie

ogłupiały i bezradny, póki jakaś litośdwsza dusza nie okryła

mnie opończą i, poznawszy, kim jestem, nie odprowadziła

do domu.

Skandal, jaki wybuchł, sprawił, że moje życie stało się

jeszcze nieznośniejsze niźli wprzódy. Stada ciekawskich

natrętów, pamiętające wciąż o moich umiejętnościach i

Filar Dariusz - Jeszcze jedna podróż Guliwera.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: