Znaczenie edukacji równoległej dla kształtowania się zadaniowego funkcjonowania dzieci.txt

 

Znaczenie  edukacji  równoległej  dla kształtowania  się  zadaniowego funkcjonowania  dzieci  i  młodzieży

 

 

         O pełni ludzkiego życia decyduje stopień jego akceptacji. Pełna akceptacja życia ma miejsce wówczas, gdy jest ono samo w sobie wartością. Jest to bezwarunkowa akceptacja życia. Jednostka bezwarunkowo akceptując życie czerpie satysfakcję z samej pracy, z samego faktu funkcjonowania w rodzinie, z przebywania w ludzkiej wspólnocie.

         Można też życie akceptować warunkowo, jako stopień spełniania wymagań i oczekiwań innych, a nawet w pewnym sensie, własnych marzeń. Życie ma dla jednostki sens, wartość, gdy owe wymagania, oczekiwania, czy marzenia są realizowane. Życie staje się dla niego zadaniem. W tym przypadku źródło aktywności tkwi bezsprzecznie w samej jednostce. Człowiek jest wewnątrzsterowny.

         W procesie wychowania usiłujemy kształtować pewne predyspozycje do zachowań, a więc, usiłujemy kształtować pewne czynniki wewnętrzne (np. wartości, postawy itp.) determinujące zachowanie jednostki. Dzięki procesom akomodacji tworzą się struktury poznawcze (schematy), będące podstawą odbioru informacji, ich przetwarzania. podejmowania decyzji oraz dokonywania wyborów. Poznanie ich natury i zasad funkcjonowania pozwala sformułować wiele wskazówek wychowawczych co do ukierunkowania rozwoju poznawczego jednostki.

         Na proces wychowania możemy spojrzeć behawioralne - jako na intencjonalne bodźcowanie jednostki celem socjalizacji osobowości. Proces wychowania możemy też ująć odmiennie - jako proces organizowania aktywności, będącej następstwem personalizacji ról społecznych.

 

PSYCHOLOGICZNE MECHANIZMY PRZETWARZANIA WYMAGAŃ SPOŁECZNYCH W ZADANIA OSOBISTE

 

         Na wychowanie człowieka można spojrzeć jako na proces uczenia się ról, w wyniku którego gra on role w sposób społecznie akceptowany. Przy takim jednak ujęciu przyjmujemy strategię socjalizacji osobowości, a więc „naginania” jednostki do wymagań społecznych. Często ma tu miejsce „łamanie” jednostki. U podstaw takiej koncepcji wychowania leży system behawioralnych kar i nagród. Jest on sprzeczny z ważnym celem wychowania. jakim jest m. in. samodzielna jednostka jako podmiot działania. Przejawem takiej samodzielności jest zdolność do regulowania własnych reakcji. Przejawia się ona w planowaniu własnego życia, co stanowi też warunek samodoskonalenia się. Człowiek powinien uświadomić sobie, że życie jest przede wszystkim realizacją kreowanych przez siebie zadań. Samodzielność działania musi stapiać się ze świadomością sprzeczności i odpowiedzialnością za wyniki.

         Na proces wychowania można spojrzeć odmiennie - jako na działalność pedagogiczną ukierunkowaną na personalizację ról. Wychowanie ma przy tym podejściu bardziej indywidualny i podmiotowy charakter, bowiem socjalizacja osobowości dokonuje się poprzez pełnienie ról, bliski kontakt międzyjednostkowy, z zachowaniem prawa wychowanka do określania celów aktywności, prawa do eksperymentowania w graniu ról oraz przeżywania z tego tytułu porażek i sukcesów. Wychowanek poprzez granie ról uczy się reguł interakcji między zajmowanymi pozycjami w społeczeństwie. Podczas grania ról jednostka uczy się podporządkowania innym, współdziałania z innymi, przewodzenia innym. Uczy się i internalizuje wymagania społeczne, przywileje, a także etykietę roli. Dzięki graniu ról jednostka przewiduje przebieg przyszłych interakcji, co jest źródłem komfortu psychicznego.

         Jedną z głównych cech różnicujących cech  wymagania społeczne od zadań jest subiektywna intencjonalność („chcę”, „powinienem”, pragnę” itp.). Intencjonalność może jednak przebiegać na różnych poziomach świadomości. 

         T. Tomaszewski dokonując eksplikacji pojęcia „zadanie”, przyjmuje, że o zadaniu mówimy wtedy, gdy jednostka posiada zwerbalizowany cel i program działania. Cel jest antycypowanym wynikiem czynności.

         Psychologia motywacji również umożliwia dokonanie odróżnienia wymagań społecznych od zadań osobistych. Człowiek może uczestniczyć w życiu, w świecie, na zasadzie poddawania się wpływom społecznym, bądź z potrzeby biologicznej.

         Podsumowując rozważania można stwierdzić, że u podstaw aktywności człowieka leżą różne mechanizmy: biologiczne (wrodzone), wymagania rzeczywistości, bądź dążenie do samorealizacji. Aktywność społeczna ludzi (standardowych) przebiega najczęściej na pograniczu poziomu drugiego i trzeciego.

W procesie wychowania dążymy do przekształcania aktywności jednostki z poziomu drugiego, na trzeci. Na tym polega istota procesu rozwoju jednostki, istota samodzielności, czy identyfikacji celów osobistych z celami społecznymi.

         Zdaniem J. Turnera należy odróżnić role przepisane, role subiektywne i role spełniane. Rolę można zdefiniować jako zespół norm regulujących zachowanie osoby zajmującej określoną pozycję w społeczeństwie, np. matki, ucznia, pracownika itp.

Tradycyjnie wiązano role z oczekiwaniami społecznymi, bądź też z wymaganiami kierowanymi ku jednostce.

         Z psychologicznego i pedagogicznego punktu widzenia ważna jest odpowiedź na pytanie, jakie muszą być spełnione warunki wychowawcze i społeczno-psychologiczne, aby szczególnie uniwersalne wymagania społeczne stały się zadaniami osobistymi jednostki.

 

WARUNKI PSYCHOLOGICZNO-WYCHOWAWCZE SPRZYJAJĄCE INTERNALIZACJI WYMAGAŃ SPOŁECZNYCH W ZADANIA OSOBISTE

 

         C. Coolez już w 1909 roku dostrzegł rolę wspólnoty w życiu jednostki. 

Przykładem grup pierwotnych może być rodzina, czy grupka przyjaciół (paczka). Grupy pierwotne różnią się od grup wtórnych tym, że w tych ostatnich (np. w fabryce, szkole), więzi mają charakter bezosobowy i są oparte na podziale ról i ukierunkowaniu na osiąganie celów instytucji.

         Wpływ wychowawczy grup pierwotnych jest bardzo silny. Poczucie „my” jest przejawem funkcjonowania wspólnoty. Udział jednostki ludzkiej w uczestnictwie we wspólnocie wynika z naturalnej ludzkiej potrzeby miłości i przynależności.

         Istnieją różne techniki oddziaływania wychowawczego na dorastające pokolenie, jak również i na dorosłych. Pod wpływem tradycji behawiorystycznej pewnym uznaniem cieszy się oddziaływanie dyrektywne (zewnątrzsterowane), natomiast pod wpływem psychologii humanistycznej i poznawczej powstało oddziaływanie humanistyczne (wewnątrzsterowne).

         W systemie wychowawczym najczęściej oddziałujemy behawioralnie. Wydajemy zakazy i nakazy. Szkolny system wychowawczy ma charakter behawioralny, wszak wywodzi się z teorii uczenia się. Moralizatorstwo, polecenia i nakazy to podstawowe metody wychowawczego oddziaływania na dzieci i młodzież. Podejście humanistyczne jest protestem przeciwko technicznemu podejściu człowieka, podejścia behawioralnego. Ważnym składnikiem podejścia humanistycznego jest nie behawiorystyczne rozumienie sytuacji, lecz dialektyczno-relatywistyczne. Człowiek w życiu społecznym pełni wiele ról. Ważnym składnikiem ról są wymagania. Są one formułowane przez instytucje i grupy społeczne (aspekt bodźcowy sytuacji). Niektóre z nich przekształcają się w zadania osobiste (aspekt zadaniowy). Wychowanie powinno przebiegać według modelu interakcyjnego, tj. dwupodmiotowego i sytuacyjnego. Jeśli chcemy przygotować jednostkę do odpowiedzialnego życia, to w procesie wychowania muszą się znaleźć sytuacje wyboru i decyzji wraz z poszanowaniem wszystkich następstw wyborów, w tym i trudnych decyzji, a często złych. Po prostu jednostka musi przeżyć i ponieść skutki błędnych decyzji. To także ważny element struktury doświadczenia indywidualnego.

         Szczególnie istotne jest to, że „wiedza nie została narzucona i do wierzenia podana”, lecz uczeń-wychowanek doszedł do niej sam. Zatem uszanowano podmiotowość wychowanka oraz jego poczucie autonomii wobec wymagań otoczenia społecznego.

Dla prawidłowego funkcjonowania człowieka potrzebna jest nie tylko orientacja intelektualna, ale i ustosunkowanie emocjonalne. Bez odczuwania rzeczywistości trudno jest włączyć się jednostce do współpracy i współdziałania z innymi ludźmi. Ważne jest zwłaszcza uczuciowe poznanie drugiego człowieka, będące podstawą kontaktu emocjonalnego.

         W podtrzymaniu i zaspakajaniu potrzeby kontaktu emocjonalnego szczególną rolę w najwcześniejszej fazie życia pełni rodzina, a zwłaszcza matka. Później  grupa rówieśników. W okresie dorastania szczególną rolę odgrywa druga osoba, przed którą można się do końca zwierzyć.

         Bliskość psychiczna i empatyczność w interakcjach społecznych sprzyjają rozwojowi uczuciowości wyższej, akceptacji siebie, ukierunkowanie ku ludziom, przeżywaniu w kontaktach z ludźmi radości i zadowolenia oraz uwrażliwiają na problemy drugiego człowieka, a także przeżywaniu tego co on przeżywa. Ważnym błędem wychowawczym jest brak dyskusji z dziećmi i młodzieżą nad wartościami oraz sposobami ich uzyskania. W psychologii społecznej i klinicznej wiele uwagi poświęca się dwukierunkowemu charakterowi komunikacji, będącemu osiowym objawem dialogu.

         Dialog jest więc ważną umiejętnością współżycia społecznego, jest celem wychowania i metodą wychowania. Zmusza człowieka do współodkrywania wartości intelektualnych i moralnych, do „wyjścia z getta” i współtworzenia nowych wartości. Zdolność do dialogu jest wskaźnikiem dojrzałości intelektualnej i społeczno-emocjonalnej jednostki.

         Umiejętność komunikowania według demokratycznego (nie autokratywnego) wzoru i zdolność wnikania w racje drugiego człowieka sprzyja efektywnemu pełnieniu ról społecznych, zwłaszcza w zakresie współdziałania i współpracy z innymi ludźmi; jest przejawem zdrowia psychiczneg...