lęk.pdf
(
195 KB
)
Pobierz
Lęk
Lęk
Lęk i strach to jedne z najczęściej odczuwanych emocji.
Na co dzień określenia lęk oraz strach używane są zamiennie. Wielu psychologów
przyjmuje jednak, że są to różne emocje. Jak myślicie czym mogą się różnić?
-
Strach różni się od lęku tym, że obawę budzą konkretne przedmioty
-
Lęk jest uczuciem ogólnej niepewności wobec nieokreślonego zagrożenia
A zatem różnica polega na tym, że:
lęk ma charakter przedbodźcowy (to znaczy antycypacyjny w stosunku do-mniej lub
bardziej realnego-bodźca zagrażającego)
strach natomiast jest pobodźcowy (to znaczy wywołany przez określony bodziec)
Pan Epstein wskazuje także na inną różnicę, a mianowicie:
strach wiąże się z zachowaniami zaradczymi, zwłaszcza z ucieczką i unikaniem. Kiedy
próby radzenia sobie z zagrożeniem zawodzą, wówczas pojawia się lęk.
W emocjach takich jak strach czy lęk wyróżniamy 4 komponenty:
Poznawcze – rozpoznanie zagrożenia życia bądź zdrowia
Somatyczne – natychmiastowa reakcja organizmu na niebezpieczeństwo
Emocjonalne – uczucie przerażenia i panika
Behawioralne – ucieczka, bezruch albo walka
Trzy z wymienionych wyżej składników są identyczne zarówno w zakresie strachu jak i lęku.
Różnica występuje jedynie w przypadku komponentu poznawczego.
Gdy lęk bądź strach jest adekwatny do stopnia niebezpieczeństwa wszystko jest ok. Zdarza
się jednak, że emocje te są zupełnie nieproporcjonalne do stopnia zagrożenia i przeszkadzają
w normalnym funkcjonowaniu. Wówczas mówimy o zaburzeniach lękowych.
Wyróżnić możemy dwa rodzaje zaburzeń:
-
wywołane konkretnym niebezpieczeństwem:
fobie
zaburzenia po stresie urazowym
-
nie posiadające konkretnej przyczyny:
lęk paniczny
agorafobia
uogólnione zaburzenia lękowe
zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
Fobia
jest reakcją strachu, zdecydowanie nieproporcjonalną do rzeczywistego zagrożenia.
Objawy fobii to:
-utrzymujący się strach przed określonymi sytuacjami, nieproporcjonalny do rzeczywistego
zagrożenia
-silny strach lub panika w rzeczywistym kontakcie z niebezpieczeństwem
-rozpoznanie, że strach jest nadmierny lub nieuzasadniony
-unikanie sytuacji fobicznych
1
Objawy fobii są takie same u wszystkich cierpiących, różne są natomiast jej przedmioty.
Najczęstsze w naszym społeczeństwie są fobie społeczne i fobie specyficzne.
Fobie specyficzne
. Wyróżniamy pięć klas fobii specyficznych:
-
fobie przed zwierzętami
-
fobie przed środowiskiem naturalnym
-
fobie sytuacyjne
-
fobie przed krwią, zastrzykiem, zranieniem
-
inne fobie
Fobia społeczna
. Osoby cierpiące na fobię społeczną boją się bycia obserwowanym.
Obawiają się, że ich zachowanie spowoduje upokorzenie lub zażenowanie, które doprowadzi
do napadu paniki. Rozumieją, że strach jest nadmierny lub nieuzasadniony, ale nadal unikają
sytuacji, które ich zdaniem wywołują lęk.
[Osoba z fobią społeczną nie może na przykład jeść w restauracji, ponieważ boi się, że
zwymiotuje i będzie się wstydzić.]
Fobia może być:
-
uogólniona
i obejmować unikanie wszelkich rozmów, zabaw towarzyskich, randek
-
specyficzna
– w stosunku do jednego rodzaju sytuacji społecznych, jak np. rozmowa z
przełożonym
Zaburzenia po stresie urazowym.
Nieszczęścia przydarzają się niemal każdemu:
dostajemy niezadowalające oceny, nie dostajemy pracy na którą liczyliśmy, ludzie których
kochamy odrzucają nas, bliscy umierają. Skutki niektórych wyjątkowych nieszczęść są tak
niszczące i długotrwałe, ze zostały uznane za odrębną kategorię diagnostyczną, nazwaną
zaburzeniem po stresie urazowym.
Przyczyny zaburzeń stresu pourazowego są niecodzienne, często wręcz katastrofalne i ponad
miarę normalnego ludzkiego cierpienia, np. tsunami, trzęsienie ziemi, widok torturowania
własnego dziecka, gwałt, uwięzienie w obozie koncentracyjnym itp.
Kryteriami zaburzeń są:
-
przeżywanie urazu ciągle na nowo w snach, przebłyskach pamięci i rozmyślaniach
-
obojętność na świat, unikanie bodźców, które przypominają o urazie
-
doświadczanie objawów lęku i pobudzenia, które nie występowały przed urazem
(zaburzenia snu, nadmierna czujność, trudności ze skupieniem uwagi, wyolbrzymione
reakcje przestrachu i wybuchy gniewu)
-
niemożność przypomnienie sobie ważnych szczegółów traumatycznego przeżycia
-
ograniczenie zainteresowań i aktywności
-
utrzymywanie się objawów przez ponad miesiąc
Lęk paniczny
polega na powracających napadach przerażenia:
-
emocjonalnie opanowuje człowieka silny niepokój, przerażenie lub poczucie
wyobcowania
-
fizycznie napad paniki polega na ostrej reakcji pogotowia (brak tchu, zawroty głowy,
kołatanie serca, drżenie, dreszcze lub ból w klatce piersiowej)
-
pod względem poznawczym człowiekowi wydaje się, że ma zawał serca i umiera albo
wariuje i traci panowanie nad sobą.
W taki sposób tworzy się błędne koło – interpretacja nasila spostrzegane zagrożenie i wzmaga
lęk; nasilające się objawy cielesne stanowią pożywkę dla kolejnych katastroficznych
interpretacji. I tak dalej.
Taki atak zaczyna się nagle, zwykle osiąga apogeum po dziesięciu minutach, a potem
stopniowo ustępuje.
2
Agorafobia
to dosłownie „strach przed rynkiem”. Patrząc na nazwę można by pomyśleć,
że jest to odmiana fobii, a jednak nie. Należy zauważyć, że:
-
większość przypadków zaczyna się od napadów paniki
-
pacjent nie boi się samego rynku czy miejsca zgromadzeń, ale tego, że dozna w takim
miejscu napadu paniki, będzie bezradny i nikt nie przyjdzie mu z pomocą
Dlatego agorafobia traktowana jest jako ogólniejsze zaburzenie lękowe.
Osoby z agorafobią obawiają się otwartych przestrzeni, tłumów, mostów i ulic albo sytuacji,
w których ucieczka może być trudna bądź kłopotliwa albo w których może zabraknąć pomocy
w wypadku nagłego zachorowania. Osoby te zazwyczaj wierzą, że spotka je jakieś
nieszczęście gdy będą z dala od własnego domu, i nikt im nie pomoże. Dlatego nie są zdolni
do opuszczenie domu.
Uogólnione zaburzenia lękowe
. W przeciwieństwie do napadu paniki, który jest nagły i
ostry, lęk uogólniony jest przewlekły i może trwać miesiącami z mniej lub bardziej stałymi
elementami. Człowiek cierpiący na uogólnione zaburzenia lękowe nie potrafi opanować
niepokoju i lęku, a objawy bywają przyczyną bardzo złego samopoczucia oraz problemów w
stosunkach z innymi ludźmi.
-
emocjonalnie pacjent odczuwa bezradność, zdenerwowanie i napięcie, czujność i
ciągłe rozdrażnienie
-
poznawczo spodziewa się czegoś strasznego lecz nie wie, co to będzie
-
fizycznie doświadcza ciągłego napięcia mięśni. Badanie EEG wykazuje zwiększoną
aktywność beta w płatach czołowych, zwłaszcza w lewej półkuli, co wskazuje na silny
niepokój. Osoby cierpiące na lęk uogólniony łatwo się męczą, mają trudności z
koncentracją, są drażliwe, odczuwają napięcie i źle sypiają
-
behawioralnie pacjent nie może znaleźć sobie miejsca, próbując skupić się na czymś
co uwolni go od niepokoju.
Rozpoznanie uogólnionych zaburzeń lękowych wymaga okresu sześciu miesięcy, w których
większość dni przepełniona jest obawami i nasilonym lękiem.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
składają się z dwóch elementów, od których wzięły
nazwę:
obsesje są powracającymi myślami, wyobrażeniami lub impulsami, które przenikają
do świadomości, często są niespójne i trudno się ich pozbyć lub nimi kierować.
Człowiek cierpiący na obsesje jest świadomy, że są one przesadne, nieracjonalne i
niepożądane, stara się więc je wypierać lub zastępować innymi myślami bądź
czynnościami
kompulsje są reakcjami na obsesyjne myśli; polegają na sztywnych rytuałach (mycie
rąk, sprawdzanie, wymazywanie) lub na czynnościach umysłowych ( liczenie,
modlitwa, powtarzanie słów w myślach), które człowiek czuje się zmuszony
wykonywać w reakcji na obsesje. Celem kompulsji jest przeciwdziałanie złemu
samopoczuciu albo odwracanie jakiś groźnych zdarzeń lub sytuacji; działanie te nie są
jednak realistycznie powiązane z tym , czemu mają zapobiegać i są wyraźnie
nieadekwatne.
Warto podkreślić, że lęk może być spostrzegany jako stan emocjonalny, który jest
wywoływany w konkretnym kontekście i ma ograniczony czas trwania, jak i jako cecha
osobowości, typowa dla jednostki niezależnie od momentu i sytuacji.
3
Spojrzenie na lęk w świetle różnych teorii:
EWOLUCYJNA. Lęk stanowi tu mechanizm przystosowawczy, który rozwinął się w
procesie ewolucji, by ułatwić ucieczkę przed śmiertelnym niebezpieczeństwem. Nagłe
przyspieszenie akcji serca powoduje zwiększony napływ krwi do mięśni, kosztem
ukrwienia trzewi, w których odczuwana jest czczość i skóry, która blednie. Szybki i
głęboki oddech prowadzi do podwyższenia zawartości tlenu we krwi. Wydzielany pot
chłodzi organizm; mięśnie tężeją i zaczynają drżeć, a system wydzielania
wewnętrznego przygotowuje się do katabolizmu. Przedmiotem intensywnej
aktywności umysłowej staje się planowanie ucieczki, a gdy już zostanie ono
przełożone na działanie, w czynność tą wkładane są wszystkie siły. Kierunek ucieczki
to dom i zaufane społeczeństwo.
Ważnym argumentem na korzyść teorii ewolucyjnej jest fakt, że dużo łatwiej jest
uwarunkować reakcje lękowe na bodźce, które stanowiły zagrożenie dla naszych
przodków, czyli węże, pająki, zwierzęta, niż inne bodźce takie jak trójkąt czy kwiat.
PERSPEKTYWA FUNKCJONALNA. Wykształcone w procesie ewolucji reakcje
obronne przynoszą korzyść tylko wtedy, gdy zostaną wywołane w odpowiedni sposób.
Warunkiem właściwego ich funkcjonowania jest istnienie systemu percepcyjnego,
który umożliwi trafne zlokalizowanie zagrożenia. Brak reakcji obronnej na
potencjalnie niebezpieczny bodziec jest dużo bardziej kosztowny niż niepotrzebna
reakcja na bodziec nieszkodliwy. W pierwszym przypadku skutki mogą być
śmiertelne, w drugim, choć stresujące dla jednostki, powodują jedynie niepotrzebną
stratę energii. Z tego powodu systemy percepcyjne są tendencyjnie nastawione na
wykrywanie zagrożenia. Oznacza to, że bodźce, które mogą być niebezpieczne zostają
wyselekcjonowane we wczesnych etapach przetwarzania informacji, a więc na etapie
przeduwagowej, automatycznej i nieświadomej analizy bodźca. Świadczą o tym
eksperymenty z zastosowaniem maskowania wstecznego fotografii lękotwórczych.
Chociaż badani nie byli świadomi tego, że wyświetlano im obrazki węży czy pająków,
na podstawie wyników przewodnictwa skórnego stwierdzono, że te miłe żyjątka nie
umknęły ich percepcji.
KONCEPCJA PSYCHOANALITYCZNA, reprezentowana głównie przez S. Freuda,
wysuwa hipotezę, że źródłem powstawania lęku są stłumione nierozwiązane konflikty
wewnątrzpsychiczne, w większości nieuświadamiane. Libido (czyli energia uczuciowa
i psychiczna płynąca z prymitywnych impulsów biologicznych – popęd seksualny),
które nie zostało właściwie rozładowane, przekształca się w lęk. A ten z kolei „działa
jako rodzaj sygnału niebezpieczeństwa natury psychicznej, który może się pojawić,
jeśli nieuświadomione pragnienie zostanie zrealizowane”.
Według TEORII UCZENIA SIĘ lęk jest stanem wyuczonym, uwarunkowanym obawą
przed specyficznymi bodźcami środowiskowymi. Ludzkie lęki bardzo szybko ulegają
uwarunkowaniu. Mogą je wywołać nawet pojedyncze przeżycia traumatyczne. Warto
zauważyć, że zachowania lękowe są utrwalane, gdyż ludzie stanowczo unikają
kontaktu z bodźcami, których się obawiają. W ten sposób nie mają okazji przekonać
się, że bodźce te nie zawsze są tak niebezpieczne jak im się wydaje. Niestety
uwarunkowane reakcje lękowe są także oporne na wygaszanie.
EGZYSTENCJALIŚCI postrzegają lęk jako cenę za wolność wyboru autentycznego
życia.
4
BIOLOGICZNE. Za pojawienie się lęku odpowiedzialna jest przede wszystkim
wzmożona aktywność neuronów w obszarze układu limbicznego i układu
siatkowatego aktywizującego mózgu. Istnieje także obszar mózgu, który uczy się
lękowej reakcji, zapamiętuje ją i uruchamia zgodne z nią zachowania. Jest nim
połączenie między wzgórzem, ciałem migdałowatym i przednimi częściami płatów
czołowych. Szczególną rolę odgrywa ciało migdałowate. O ile hipokamp zapamiętuje
fakty, zdarzenia związane z przeżywaniem lęku, o tyle ciało migdałowate rejestruje i
przechowuje ich emocjonalną otoczkę. Stanowi ono magazyn pamięci emocjonalnej i
jednocześnie „centralę alarmową”, która wykrywa zagrożenie i uruchamia efektywny
repertuar reakcji organizmu. LeDoux wyjaśnia to w następujący sposób: hipokamp
odgrywa kluczową rolę w rozpoznawaniu jakiejś twarzy jako na przykład naszej
kuzynki, ale ciało migdałowate dodaje, że jej nie lubimy (za Goleman).
Chemiczne podłoże lęku:
-
neuroprzekaźniki katecholaminowe
-
noradrenalina
-
dopamina
-
kortykosteron - zamiera się w bezruchu
-
testosteron – hamuje lęk
Możliwa jest stymulacja elektryczna pewnych obszarów mózgu i uzyskanie w ten sposób
objawów lęku. Wg Clemente i Chase drażnienie grzbietowych partii podwzgórza powoduje
odruch ucieczki i towarzyszące mu przyspieszenie oddechu, rozszerzenie źrenic, oddawanie
moczu i kału.
Wg DSM-IV lęk oznacza „trwożne przewidywanie przyszłych zagrożeń lub nieszczęść,
któremu towarzyszą uczucia dysforyczne lub somatyczne objawy napięcia”
5
Plik z chomika:
effdeer
Inne pliki z tego folderu:
Kwestionariusz Aprobaty Społecznej - arkusz.doc
(24 KB)
projekcyjne - folie.pdf
(267 KB)
SKALA EKSPRESJI GNIEWU- SEG.doc
(22 KB)
emocje samoświadomosciowe.doc
(41 KB)
STAI.pdf
(284 KB)
Inne foldery tego chomika:
materialy do druku
materialy do druku(1)
Psychologia
Psychologia różnic indywidualnych - cwiczenia
Psychologia(1)
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin