Zagrożenie czynnikami chemicznymi w miejscu pracy 2009.pdf

Tomasz W. Grausz

Zagrożenia

czynnikami

chemicznymi

w miejscu pracy

Warszawa 2009

Projekt okładki

Dorota Zając

Opracowanie redakcyjne

Izabella Skrzecz

Opracowanie typograficzne i łamanie

Barbara Charewicz

PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY

GŁÓWNY INSPEKTORAT PRACY

Warszawa 2009

www.pip.gov.pl

Podstawy oceny ryzyka chemicznego

Jak powiedział Paracelsus – ojciec toksykologii – „Cóż jest trucizną?

Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że da-

na substancja nie jest trucizną”. Te słowa są przydatne podczas dokony-

wania oceny ryzyka zawodnego.

Obecność czynników chemicznych, ich wykorzystanie, a zatem zwią-

zane z tym ryzyko, według powszechnego przekonania, ogranicza się

do przemysłu, w tym chemicznego i pokrewnego, czyli branż, w których

wytwarza się takie materiały. Jest to przekonanie błędne, powodujące nie-

jednokrotnie ignorowanie poważnych zagrożeń mogących mieć wpływ

na zdrowie pracowników a nawet ich życie. Ryzyko związane z niebez-

piecznym czynnikiem chemicznym powstaje, gdy ten czynnik ma bezpo-

średni kontakt z organizmem człowieka lub w przypadku jego uwolnienia

się w sposób niekontrolowany powoduje również takie oddziaływanie.

Przykładem działalności nie mającej charakteru „chemicznego”, a gdzie

wzrasta zużycie czynników chemicznych, w tym tych zaliczonych do nie-

bezpiecznych, mogą być:

profesjonalne sprzątanie,

szpitale i laboratoria,

warsztaty samochodowe i mechaniczne,

zakłady drukarskie,

konserwacja dzieł sztuki itd.

Czynniki chemiczne, z którymi mamy codziennie kontakt zostały po-

dzielone, według przepisów, na dwie grupy: niebezpieczne substancje

ipreparaty chemiczne oraz pozostałe. Oczywiście ze środkami chemiczny-

mi nic nie jest oczywiste. Kiedy środek chemiczny staje się niebezpieczny

i wzrasta ryzyko związane z narażeniem na niebezpieczne czynniki che-

miczne? Należy pamiętać, że wpływają na to różne czynniki i parametry,

m.in.: własności danej substancji, stan skupienia, stężenie, czas ekspozy-

budownictwo i branże pokrewne,

cji, sposób przedostawania się do organizmu człowieka. Właściwość nie-

bezpieczna czynnika chemicznego to potencjalna możliwość wy-

rządzenia szkody w zdrowiu człowieka. Ale tak jest, gdy mamy

do czynienia z jedną substancją, która działa na organizm człowieka.

Narażenie na środki chemiczne to sytuacja w miejscu pracy,

w której obecny jest środek chemiczny mogący przenikać do orga-

nizmu pracownika, zazwyczaj przez drogi oddechowe lub przez

skórę.

Wdychanie niebezpiecznych substancji chemicznych jest najczęstszym

narażeniem w warunkach zawodowych. Przez układ oddechowy dostają

się gazy, pary, jak również mgły, dymy i pyły powstające w prowadzonych

w zakładach procesach pracy. Nawet proste operacje mogą być źródłem

poważnych zagrożeń. Działanie toksyczne substancji na organizm zależy

od specyficznych własności danej substancji i dawki wprowadzonej do or-

ganizmu. Narażenie inhalacyjne zależy od: stężenia substancji w powie-

trzu, czasu narażenia, poziomu wentylacji płuc.

D = F (c x t x W)

gdzie:

D – dawka substancji w mg

c – stężenie substancji we wdychanym powietrzu w mg/m 3

t – czas narażenia w godzinach

W – wentylacja płuc w m 3 /godzinę.

Poziom wentylacji zależy od wysiłku fizycznego, mikroklimatu i wyno-

si od 5 do 40 m 3 powietrza w ciągu 8 godzin. W trakcie dokonywania oce-

ny ryzyka zawodowego przeważnie nie bierze się tego parametru

pod uwagę. Im cięższa praca, tym większa wentylacja płuc, a przez to

większe ryzyko niepożądanych skutków działania czynnika chemicznego

na organizm pracownika.

Środowisko pracy większości stanowisk pracy, związanych z występo-

waniem czynników chemicznych, powoduje narażenie pracownika nie

na jeden czynnik chemiczny, lecz na kilka równocześnie. Przy ich różno-

rodności mogą występować interakcje powodujące wzmocnienie lub osła-

bienie ich działania. Przykładem wzmocnienia działania może być wpływ

alkoholu etylowego na działanie węglowodorów zawartych w rozpusz-

czalnikach, powodujący zwiększenie szybkości wchłaniania oraz zmiany

wreakcji organizmu na te związki.

Niezmiernie często spotykaną sytuacją jest kontakt pracownika z tymi

samymi czynnikami chemicznymi w życiu prywatnym oraz zawodowym.

Jednak życie prywatne różni się od zawodowego między innymi przepisa-

mi. Artykułem 226 Kodeksu pracy ustawodawca nałożył na pracodawcę

obowiązek za określenia ryzyka zawodowego, jakie wiąże się z pracą

na danym stanowisku. Przy pracach związanych z obecnością w środowi-

sku pracy niebezpiecznych czynników chemicznych pracodawca ma obo-

wiązek dokonać również oceny ryzyka zawodowego związanego z tymi

czynnikami. Jak tego dokonać? Do 31 stycznia 2005 r. brak było wytycz-

nych, jakie elementy muszą być uwzględnione w dokumentach potwier-

dzających dokonanie takiej oceny ryzyka zawodowego. Aby zapewnić

prawidłową ocenę ryzyka zawodowego należy zadbać, aby dokonał jej ze-

spół, w skład którego wejdą osoby posiadające niezbędną wiedzę tak teo-

retyczną, jak i praktyczną. Należy pamiętać, że ocena ryzyka zawodowego

związanego z występowaniem czynników chemicznych na stanowisku pra-

cy stanowi nierozerwalną część stanowiskowej oceny ryzyka zawodowe-

go związanego ze wszystkimi zagrożeniami. Nie należy traktować tych

ocen jako dwóch różnych.

Co ważne – należy brać pod uwagę wszystkie występujące czynniki

chemiczne przy wykonywanych pracach oraz sposoby wykonywania prac.

Celem procesu jest doprowadzenie ryzyka związanego z używaniem

czynników chemicznych do poziomu dopuszczalnego, poprzez zastąpie-

nie niebezpiecznych czynników bezpieczniejszymi, zmniejszenie liczby pra-

cowników narażonych na te czynniki, zmniejszenie czasu ekspozycji,

automatyzację i hermetyzację procesu. Zastosowanie tych środków musi

być uzależnione od poziomu ryzyka.

Definicje pojęć oraz elementy, które należy uwzględnić w ocenie ryzy-

ka zawodowego związanego z obecnością niebezpiecznych substancji

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: