WYKŁAD 4
15.01.2007.
Opieka pielęgniarska nad kobietą w połogu.
Połóg (puerperium) jest to okres po porodzie, który trwa około 6 – 8 tygodni. Charakteryzuje się procesami:
Ø Cofanie się zmian ciążowych i porodowych
Ø Gojenie się ran porodowych
Ø Rozpoczęcie się i utrzymanie laktacji
Ø Ponowne podjęcie czynności przez jajnik
Cofanie się zmian ciążowych i porodowych (inwolucja)
Ø Narządy matki, które podczas ciąży i porodu podlegały charakterystycznym zmianom, powracają do pierwotnego położenia, wielkości, kształtu i stanu
Ø Inwolucją są objęte: drogi rodne, głównie macica, okolice dróg rodnych: dno macicy, powłoki brzuszne, obręcz biodrowa, pęcherz moczowy, odbytnica, a także dochodzi do zwiększenia napięcia mięśni brzucha, zmniejszenia uwodnienia organizmu, oraz wszystkie inne narządy, które uległy zmianom podczas ciąży
Po porodzie łożyska zostaje przerwane prawie zupełnie działanie hormonów łożyskowych (HCG, HPL, progesteronu, estrogenów) na macicę a także ograniczony dopływ krwi do macicy na skutek skurczów macicy zwanych połogowymi.
Wyróżnia się trzy rodzaje skurczów połogowych:
Ø Stałe zwiększenie napięcia macicy – skurcz toniczny
Ø Samoistne, rytmiczne skurcze poporodowe
Ø Skurcze odruchowe (występujące np. podczas karmienia) zwane też skurczami laktacyjnymi
Skutki skurczów połogowych:
Ø Znacznego stopnia zmniejszenie ukrwienia mięśni macicy
Ø Hamowanie krwawienia w obrębie rany macicy
Ø Wydalanie wydzieliny z rany macicy (odchody połogowe)
Wysokość dna macicy w pierwszych dniach połogu:
Ø Po 24h na wysokości pępka lub nieco niżej
Ø W piątym dniu w połowie odległości między pępkiem a spojeniem łonowym
Ø W dziesiątym dniu na wysokości spojenia lub 1-2 palce powyżej
Macica obkurcza się mniej więcej o 1 palec dziennie.
Gojenie ran porodowych.
Rany kanału rodnego powstałe podczas porodu:
Ø Rana jamy macicy – cała wewnętrzna powierzchnia macicy w połogu stanowi jedną dużą ranę
Ø Urazy kanału rodnego – otarcia, pęknięcia i zmiażdżenia dotyczące ujścia szyjki pochwy i krocza
Objawem gojenia się rany jamy macicy są odchody połogowe:
Ø 1 – 6 doba – odchody krwiste
Ø Koniec 1 tygodnia – odchody brunatnokrwiste, brązowawe, półpłynne
Ø Koniec 2 tygodnia – odchody brudnożółte
Ø Koniec 3 tygodnia – odchody szarobiałe
Ø Po 4 – 6 tygodniach znikanie odchodów
Wypływające z dróg rodnych odchody są bardzo zakaźne!!!!!!!!!
Laktacja
Proces ten składa się z dwóch faz:
Ø Fazy wytwarzania mleka tzw. fazy prolaktynowej, w czasie której dochodzi do uwolnienia prolaktyny z przedniego płata przysadki mózgowej, odpowiedzialnej za produkcję mleka
Ø Fazy wypływu mleka tzw. fazy oksytocynowej, charakteryzującej się wydzielaniem oksytocyny z tylnego płata przysadki mózgowej, dzięki której następuje wypływ mleka
W pierwszych dniach połogu wydzielana jest siara, około 4 – 14 dnia połogu jest wydzielany pokarm przejściowy, a mniej więcej od 15 dnia dojrzałe mleko kobiece, średnio w ilości 700 ml na dobę.
Zasadnicza różnice pomiędzy mlekiem sztucznym a naturalnym polega na tym, że mieszanki mleczne
Ø Są ubogie w białko i sole mineralne
Ø Zawarte w mieszankach węglowodany występują wyłącznie w postaci cukru mlekowego
Zauważalne podobieństwa to między innymi:
Ø Zawarte tłuszcze dzięki dodaniu olejów roślinnych przypominają tłuszcz w mleku naturalnym
Ø Są bogate w witaminy
Naturalne karmienie ma charakter symbiotyczny tzn. zarówno matka jak i dziecko odnoszą wzajemne korzyści:
Ø U kobiet karmiących występuje mniejsze ryzyko zachorowania np. na nowotwory, osteoporozę
Ø Naturalne karmienie ułatwia szybszy powrót do stanu sprzed ciąży (zmniejsza się ryzyko krwotoków poporodowych, łatwiej stracić nadmiar tkanki tłuszczowej)
Ø W przypadku jeśli kobieta nie miesiączkuje to w 98% przez pierwszych 6 miesięcy karmienia nie zajdzie w ciążę (to jest nieprawda).
Ø Taki sposób karmienia jest najprostszy, najwygodniejszy, najtańszy
Dziecko karmione w ten sposób ma większą wydolność układu immunologicznego, występuje u niego zmniejszone ryzyko chorób alergicznych, czy związanych z układem oddechowym, pokarmowym. Rzadziej można też spotkać anemię, cukrzycę, wady zgryzu, próchnicę. Mleko matki jest zawsze świeże, bez chorobotwórczych zarazków, o dogodnej temperaturze.
Zaletą karmienia piersią jest też to, że między matką a dzieckiem zachodzi silna więź emocjonalna, która pomaga matce w znoszeniu trudów macierzyństwa.
Przeciwwskazania ze strony matki do karmienia piersią:
Ø Groźne schorzenia, jak np. choroby zakaźne (gruźlica, AIDS itp.)
Ø Choroby psychiczne
Ø Epilepsja
Przeciwwskazania do karmienia piersią ze strony dziecka:
Ø Nietolerancja mleka matki spowodowana zaburzeniami genetycznymi, utrudniającymi trawienie cukru mlekowego lub tłuszczów
Ø Nieumiejętność ssania piersi, której przyczyną są nieprawidłowości w budowie jamy ustnej, nosa lub gardła. W takim przypadku poleca się karmić niemowlę wcześniej odciągniętym pokarmem.
Według najnowszych koncepcji noworodki powinny same wyznaczać sobie własny ‘harmonogram’ karmienia. Powody, dla których praktykuje się karmienie na życzenie, to:
Ø Stworzenie przez niemowlę własnego, czysto biologicznego, regulowanego przez zapotrzebowanie na pokarm
Ø Ze względu na szybkie trawienie mleka i małą wydolność żołądka niemowlęta są częściej głodne
Ø Proces ssania jest najbardziej efektywny, kiedy dziecko samo wybiera sobie odpowiednią porę
Ø Wymuszanie ścisłych pór karmienia powoduje, że niemowlę traci apetyt, a w konsekwencji pije mniejsze ilości mleka
Ø Odpowiednia ilość pożywienia sprawia, że z czasem przerwa nocna będzie się coraz bardziej wydłużała
Do prawidłowego rozwoju dziecka wymaga się około 4 – 6 miesięcy, karmienia tylko: wyłącznie metodą naturalną. Po tym okresie można stopniowo odżywiać niemowlę innymi rzeczami. Mniej więcej około 1 roku życia karmienie piersią należy traktować na zasadzie ‘dodatku’ do zaplanowanej diety. Kluczowa decyzja na temat długości karmienia zależy przede wszystkim od indywidualnej postawy matki.
Wady i zalety dłuższego niż 6 miesięcy karmienia piersią to:
Ø Według badań naukowych karmienie piersią po 6 miesiącu życia daje mniejsze korzyści
Ø Największy okres zagrożenia infekcjami kończy się około 4 miesiąca życia
Ø Karmienie takim sposobem jest wygodne i proste
Ø Takie karmienie tworzy niepowtarzalną więź matki z dzieckiem
Ø Zjawisko tyranizacji – trudności w odstawieniu dziecka od piersi matki.
Wznowienie czynności jajników
Po porodzie powrót cykli miesiączkowych jest uzależniony od ponownego uruchomienia sprzężenia zwrotnego między przysadką i podwzgórzem a jajnikami.
1. Około 6 – 8 tygodnia po porodzie występuje jednorazowe krwawienie
2. Miesiączka pojawia się pod koniec karmienia albo po ustaniu karmienia
3. Po 6 – 8 tygodniach po porodzie występują regularne krwawienia
Powikłania w połogu:
Ø Zakażenia połogowe
Ø Zakrzepowe zapalenie żył
Ø Zapalenie sutka
Ø Psychoza połogowa
Ø Krwawienia w połogu
Zakażenia połogowe
Są to schorzenia wywołane bakteriami: gronkowce, paciorkowce, pałeczki okrężnicy dostające się do organizmu kobiety przez rany poporodowe. Zakażenia połogowe mogą wywołać bakterie endogenne lub egzogenne.
Endometritis – zapalenie błony śluzowej macicy
Objawy:
Ø Cuchnące odchody z dróg rodnych
Ø Zatrzymanie odchodów
Ø Bolesność macicy podczas dotyku
Ø Stany gorączkowe i podgorączkowe
Ø Dreszcze
Ø Bóle mięśniowe
Ø Brak apetytu
Zapalenie gruczołu sutkowego
Przyczyną jest gronkowiec złocisty (Staphylococus Aureus). Objawy zapalenia:
Ø Bóle
Ø Gorączka
Ø Zaczerwienienie chorej piersi
Zapobieganie:
Ø Higiena osobista położnicy (toaleta poranna i wieczorna, częsta zmiana jałowych wkładek, częste podmywanie, zmiana bielizny osobistej i pościelowej, mycie rąk)
Ø Aseptyka i antyseptyka połogu
Ø Reżim sanitarny w oddziale
Ø Okresowe szkolenia personelu w zakresie postępowania aseptycznego i antyseptycznego
Ø Badania okresowe personelu
Ø Bielizna oddziałowa musi być prana oddzielnie
Zakrzepowe zapalenie żył
Dotyczy głównie żył powierzchownych, może też dotyczyć żył głębokich. Zapobieganie:
Ø Wczesne uruchamianie (np. po 10 – 12h od porodu położnica wstaje i idzie do toalety oddać mocz)
Depresja poporodowa
Zaburzenia i objawy przepowiadające depresję poporodową u położnicy:
Ø Brak odwiedzin lub niechęć do odwiedzin i dzielenia się przeżyciami o porodzie z rodzina i przyjaciółmi
Ø Brak podpory i ciepła ze strony partnera
Ø Wykazywanie ambiwalentnego lub nawet niechętnego podejścia do ciąży, porodu i dziecka
Ø Niechętne przyjmowanie noworodka
Ø Zaburzenia snu, brak apetytu, brak koncentracji
Ø Wyrażenia silnego niezadowolenia z utraty dobrego wyglądu, kondycji, niezależności itp.
Ø Demonstrowanie strachu, słabości, krzyku i inne
Krwawienia w połogu
Zadania personelu pielęgniarskiego
Przekazanie informacji o:
Ø Zwijaniu się macicy, odchodach połogowych, bólach poporodowych
Ø Kąpieli pod natryskiem, postępowaniu w drobnych dolegliwościach, higienie krocza
Ø Higienie karmienia piersią
Ø Śnie i odpoczynku
Ø Żywieniu i płynach
Ø Ćwiczeniach fizycznych według Kegla
Ø Regularnym oddawaniu moczu i stolca
Ø Wczesnym wstawaniu – już po 4 – 8 h od porodu
Zwrócenie uwagi położnicy na objawy nieprawidłowe w przebiegu połogu:
Ø Silne krwawienia z pochwy po ustąpieniu zwykłych odchodów połogowych
Ø Gorączka i dreszcze
Ø...
sukienka