Małgorzata
Majewska
REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW (RZS)
Dawna nazwa tej choroby brzmi: gościec przewlekły postępujący (gpp). Jest to przewlekły postępujący proces zapalny, który prowadzi do niszczenia tkanek stawowych oraz zniekształca i upośledza funkcję stawów. Przyczyna choroby nie jest znana. Poszukuje się czynnika, który mógłby inicjować zjawiska autoimmunologiczne prowadzące do zmian w tkankach.
Początkowo zmiany występują jedynie w błonie maziowej stawów, w których dochodzi do powstawania nacieków nazywanych ziarniną reumatoidalną. Ziarnina, wnikając stopniowo do stawy, niszczy chrząstkę i kość. W miarę rozwoju choroby dochodzi do coraz większego zniszczenia powierzchni stawowych i zniekształceń zajętych stawów. Proces chorobowy uszkadza również aparat więzadłowy. Wywołane procesy naprawcze powodują powstanie zrostów włóknistych, a następnie kostnych, co prowadzi do usztywnienia stawów. Zmiany zapalne mogą również obejmować naczynia krwionośne. Na skutek przedostawania się do krwi kompleksów immunologicznych powstających w stawach lub obok nich często w tkance podskórnej oraz w narządach wewnętrznych (płuca, serce) tworzą się guzki reumatoidalne.
Reumatoidalne zapalenie stawów występuje dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Choroba może rozpocząć się w każdym wieku, jednak najczęściej pojawia się w piątej dekadzie życia.
Początek choroby jest z reguły powolny. Obserwuje się stany podgorączkowe, parestezje w kończynach, utratę łaknienia, zmniejszenie masy ciała, bóle stawów i mięśni. Pierwsze zmiany zapalne występują przeważnie w stawach nadgarstkowych śródręcznopalcowych lub międzypaliczkowych bliższych rąk. O wiele rzadziej choroba rozpoczyna się od stawów stóp, a wyjątkowo od stawów dużych. W zajętych stawach pojawia się ból utrudniający wykonywanie ruchu. Charakterystyczny jest tu objaw sztywności porannej. Zauważane zmiany takie jak obrzęk, bolesność uciskowa i ruchowa oraz ograniczenie ruchu, występują najczęściej symetrycznie w stawach jednoimiennych kończyn górnych. W miarę trwania choroby proces zapalny obejmuje ścięgna i pochewki ścięgniste w sąsiedztwie choroby stawów. Zauważa się zaniki mięśniowe początkowo mięśni międzykostnych rąk i czworogłowych ud, w późniejszych okresach obejmuje cały organizm.
Skóra jest cienka, wilgotna i chłodna, a na skutek zaburzeń czynnościowych ze strony naczyń krwionośnych mogą się pojawiać parestezje lub sinica rąk. Zmiany zapalne często prowadzą do zapalenia nadtwardówki (rzadziej twardówki), co może powodować upośledzenie wzroku, a nawet jego utratę. W sercu umiejscawiają się najczęściej w osierdziu, rzadziej we wsierdziu. Zdarzają się również zaburzenia przewodnictwa. Dość częstym objawem jest wysiękowe zapalenie opłucnej na skutek powstawania zmian włóknistych i guzków reumatoidalnych. W układzie nerwowym może dochodzić do zapaleń nerwów obwodowych, spowodowanych uciskiem ziarniny. Często dochodzi do powiększenia węzłów chłonnych i śledziony z równoczesnym zmniejszeniem liczby krwinek białych.
RZS przebiega z reguły z przewlekle z zaostrzeniami i remisjami. Stopniowo powstają zniekształcenia w stawach rąk (przeprosty, podwichnięcia, ulnaryzacja). W stawach nadgarstkowych dochodzi do zniszczenia stawu promieniowo – łokciowego z przemieszczeniem wyrostka rylcowatego kości łokciowego na stronę grzbietową, co może powodować zerwanie ścięgien prostowników palców. W stawach łokciowych i ramiennych następuje ograniczenie ruchomości i przykurcze. Zmiany w odcinku szyjnym kręgosłupa mogą być przyczyną podwichnięć kręgów. Zmiany pojawiają się w stawach kolanowych i biodrowych. Na skutek zniszczenia panewek i przebudowy tkanki kostnej głów kości udowych dochodzi do skrócenia kończyn i ich nieprawidłowego ustawienia. W st. kolanowych dochodzi z reguły do koślawości i przykurczów, a w okolicy podkolanowej tworzą się torbiele Bakera. W stawach stóp obserwuje się podwichnięcia, które utrudniając chodzenie, są przyczyną nieprawidłowego obciążania pozostałych stawów kończyny dolnej.
Wskazań do masażu: oto kilka z nich:
· stany po złamaniach kości, stany pourazowe (po zdjęciu opatrunku gipsowego),
· stłuczenia, skręcenia,
· stany pooperacyjne, blizny,
· przewlekłe zapalenia stawów, mięśni, ścięgien,
· choroby reumatyczne i zwyrodnieniowe,
· zespół bólowy ścięgna Achillesa,
· wady wrodzone oraz zaburzenia rozwoju narządu ruchu,
· wady postawy i stany wywołane przeciążeniem mięśni oraz stawów,
· zespoły bólowe kręgosłupa,
· porażenia i niedowłady,
· choroby przemiany materii,
· choroby reumatoidalne stawów,
· nerwobóle,
· kręcz szyi,
· nadwaga
Przeciwwskazania do jego wykonywania, a to m.in.:
· wszystkie ostre i niektóre podostre stany zapalne,
· choroby przebiegające z wysoką gorączką (powyżej 38 st.C),
· choroby nowotworowe (złośliwe i niezłośliwe),
· zapalenie żył, duże żylaki i tętniaki,
· zaawansowana choroba nadciśnieniowa,
· zmiany ropne i zapalne na skórze chorego,
· krwotoki lub tendencje do ich występowania,
· czas menstruacji
masaż - I okres choroby
Na zlecenie lekarza możemy przystąpić do wykonywania masażu, Stosujemy masaż klasyczny z wykorzystaniem tylko dwóch technik: głaskania i wibracji. Opracowujemy kończyny górne i dolne oraz kręgosłup do normalizacji stanów pobudzenia układu nerwowego oraz uaktywnienia drenażu tkankowego. Należy masować przy zastosowaniu głaskania i wibracji również klatkę piersiową celem usprawniania oddychania. Po dwóch do pięciu zabiegach, jeżeli pacjent dobrze toleruje masaż, możemy dołączyć techniki w kolejności: rozcieranie, ugniatanie podłużne i uciski. W miarę wzrastania ilości zabiegów podstawową techniką stosowanego masażu staje się rozcieranie (zwłaszcza w okolicy stawów) i właśnie tej technice należy poświęcić najwięcej czasu w trakcie zabiegu. Rozcieranie poprzez dostarczenie ciepła daje efekt przeciwbólowy i rozluźniający, co jest niezmiernie ważne przy wykonywanej po masażu kinezyterapii. Usprawnia również metabolizm tkankowy oraz przepływ w naczyniach krwionośnych i limfatycznych, spowalniając procesy chorobowe. Dołączone w późniejszym okresie ugniatanie ułatwia transport tkankowy.
Masaż - II i III okres choroby
Zmiany w wykonywaniu masażu w stosunku do końcowej fazy pierwszego okresy są niewielkie. Coraz więcej uwagi poza rozcieraniem poświęcamy ugniataniu. Mają one usprawnić transport tkankowy, a jednocześnie przeciwdziałać zanikom mięśniowym. Stosujemy ugniatanie podłużne. Zbyt intensywny masaż mógłby doprowadzić do zaostrzeń objawów chorobowych. Po zabiegu kinezyterapii w celu zwiekszenia efektu rehabilitacji można wykonać drugi masaż – segmentarny lub drenaż limfatyczny kończyn i grzbietu celem wzmożenia transportu tkankowego po wysiłku. Masaż segmentarny w fazie początkowej wykonuje się w pozycji leżącej pacjenta. W obrębie segmentów stosuje się głaskanie, natomiast wzdłuż mięśni długich grzbietu wykonujemy ugniatania po obu stronach kręgosłupa. Dalszy etap zabiegu przeprowadzamy w pozycji siedzącej masując okolicę przedniego kolca biodrowego i przez grzebień talerza kości biodrowej do kości krzyżowej. Przechodząc do zabiegu w górnej części kręgosłupa, wykonuje się czubkami palców koliste rozcieranie i lekką wibrację mięśni międzyżebrowych. W celu rozluźnienia napięć w mięśniu podłopatkowym wykonujemy chwyt podłopatkowy. Później przechodzimy do opracowania karku, wykonując głaskania i ugniatania od wyrostka sutkowatego przez kręgi szyjne do piersiowego odcinka kręgosłupa. Następnie opracowujemy przednią cześć klatki piersiowej, zwracając szczególną uwagę na przestrzeń między obojczykiem a mięśniem mostkowo- obojczykowo- sutkowym.
Przy dolegliwościach gośćcowych w zakresie kończyn górnych i dolnych masaż rozpoczyna się od kilkakrotnego powtarzania masażu grzbietu.
Okres IV
Jest okresem końcowym choroby. Występują tu znaczne deformacje, zrosty, zaniki mięśniowe i podwichnięcia. Zmiany są bardzo ciężkie, co przy ogólnym wyniszczeniu organizmu sprawia, że chory jest najczęściej unieruchomiony w łóżku lub wózku inwalidzkim.
Masaż
Zasadnicze leczenie masażem nie odbiega od podanego dla okresów II i III. W masażu klasycznym dodatkowo postępowaniem leczniczym należy objąć inne części ciała w zależności od potrzeb np. kark, klatkę piersiową. Podstawowym celem w tym okresie jest przeciwdziałanie zanikom mięśniowym i zrostom oraz ogólne usprawnianie narządu ruchu. Głównym nacisk w masażu kładziemy na rozcieranie i ugniatanie podłużne. Postępowanie segmentarne pozostaje bez zmian.
Celem masażu jest:
- zmniejszenie stanów zapalnych stawów
- zmniejszenie bolesności stawów i tkanek sąsiadujących
- poprawa krążenia; przeciwdziałanie przykurczom
- poprawa trofiki skóry mięśni
- poprawa ogólnego stanu zdrowia.
Masaż stref refleksyjnych
Jest znany w Azji od wielu stuleci jako metoda terapeutyczna, a od kilkudziesięciu lat zyskał na znaczeniu także w krajach europejskich. Zasada jego działania wywodzi się stąd, że każda część ciała i każdy narząd ma swój punkt odniesienia w jednej lub obu stopach. Za pośrednictwem wegetatywnego układu nerwowego i prądów bioenergetycznych można poprzez masaż określonego miejsca na podeszwie stopy pozytywnie wpłynąć na dany narząd.
lazew20